Buch lesen: «Ağ qəm», Seite 5

Rəşidi anlamaq olardı, o, Zərifəni sevmirdi. Bəs Aydın? Bəs onu satqınlığa nə vadar etmişdi? Onu nə məcbur etmişdi ki, sevdiyi qadını belə insafsızcasına, rəhmsizcəsinə cəzalandırmışdı? Bu rəzilliyə səbəb nə idi? Zərifə nə qədər fikirləşir, baş sındırırdısa da Aydının hərəkətinin mənasını anlaya bilmirdi. Bir şey şübhəsiz idi ki, onun Zərifənin ürəyinə vurduğu yara heç zaman sağalmayacaq.

Dalbadal keçirdiyi sarsıntılar izsiz ötüşmədi. Zərifə yatağa düşdü. O, bir həftə yorğan-döşəkdən qalxa bilmədi. Bir həftə sonra, ağrıları keçib özünə gələndə güzgüyə baxıb gözlərinə inanmadı: əvvəlki Zərifədən yalnız bir cüt iri, qara göz qalmışdı. İki ən əziz adamını itirmək izsiz ötüşməmişdi. Bu itkilərdən hansı daha ağır idi? Əslində Rəşidi o, çoxdan itirmişdi, sadəcə olaraq bunu etiraf etməkdən qorxurdu.

Onları bir-birinə bağlayan tellər çoxdan nazilmişdi. Yalnız rəsmən ər-arvad idilər. Bəs Aydın? Zərifə üçün o, uzun illər boyu yaxın həmdəm, əziz dost, möhkəm sirdaş olmuşdu. Heç kəsə deyə bilmədiyi, hətta ən yaxın rəfiqəsi Səbinəyə belə etibar etmədiyi dərdlərini də Aydına deyirdi. Bu, elə-belə bağlılıq deyildi, sınaqlardan çıxmış, dərinləşmiş hiss idi. Bəs niyə Aydın birdən-birə belə dönük çıxmışdı? Onun bu xəyanəti kimə lazım gəlmişdi? Zərifə dərin təəssüf hissi ilə düşünürdü ki, onun çoxdan bəri qorxa-qorxa gözlədiyi xəyanət əslində bu idi: Aydının ona xəyanəti.

* * *

Bir həftədən sonra işə çıxanda klinikada eşitdiyi ilk xəbər Aydının işdən çıxması oldu. Onu şəhərin mərkəzində açılmış yeni klinikaya baş həkimin müavini vəzifəsinə aparmışdılar. Üç ay idi ki, kollektivdə bu barədə söhbət gedirdi. Amma bircə Zərifə bilirdi ki, Aydın ona görə iş yerini dəyişmək istəmir. İndi Aydının getməsi xəbərini eşidəndə ürəyinə həzin bir kədər çökdü.

Kabinetini açıb içəri girdi. Xalatını geyinəndə cibində məktub gördü. Aydının xətti idi! Zərifə onu açıb oxumağa başladı:

“Salam, Zərif! Mənim gözəl, incə, həm də dərdli, peşiman Zərifim! Ömrümün mənası, bəlalı məhəbbətim, əzablarımın səbəbkarı! Bu məktubu yazmaqda məqsədim nə səndən üzr istəmək, nə təvəqqe etmək, nə də bağışlanmağımı xahiş etməkdir. Bilirəm ki, məni heç vaxt bağışlamayacaqsan, günahlarımdan keçməyəcəksən. Sənin ürəyinə mənim qədər kim bələddir? Necə alçaq hərəkət etdiyimi də yaxşı bilirəm. O gün mənə nə olmuşdu? Niyə o vəziy-yətə düşmüşdüm? İllərlə həsrətinlə yanan, sənə pərəstiş edən, sitayiş edən, bircə dəfə əllərini əllərinə toxundurmaq üçün həyatını qurban verməyə hazır olan Aydın niyə vəhşiləşmişdi? Əzizim, bilirəm ki, bu suallar sənə rahatlıq vermir. Bilirəm ki, sənin həyatını alt-üst etmişəm. Onsuz da şirin olmayan taleyinə zəhər qatmışam. Ancaq istəyirəm ki, məni düzgün başa düşəsən. Hərəkətlərimin mənasını olduğu kimi anlayasan.

Hər şey necə də gözəl idi. Sən gəldin. Mənim üçün dünyada bundan böyük səadət ola bilməzdi. Bu görüşü necə gözlədiyimi, onun mənə nələrin bahasına başa gəldiyini yaxşı bilirsən. Pilləkənlərdə sənin addımlarının səsini eşidəndə az qaldı ürəyim dayana. Ömrüm boyu heç vaxt heç bir qadını sənin qədər arzulamamışam. Mənim üçün qadın, gözəl və ağıllı qadın, sevdiyim qadın bircə sən olmusan. Bu məhəbbət məni uşaqlaşdırıb, ürəyimdə nəcib, incə hisslər doğurub. Sənin ailədə xoşbəxt olmadığını, Rəşidin Asya ilə yaşadığını çoxdan bilirdim. Əzablarımı artıran da o idi ki, mənim göylərdən uca sandığım, mələklər mələyi hesab etdiyim bir qadın məhəbbətsiz yaşayır. Rəşidlə xoşbəxt olsaydın, bəlkə də sənə bu qədər möhkəm bağlanmazdım. Özün mənə heç nə deməsən də, Rəşiddən söhbət açmasan da, taleyindən şikayətlənməsən də hər şeyi başa düşürdüm. Sənə kömək etmək, dərdlərinə şərik olmaq istəyirdim. Sən heç vaxt Rəşidi pisləmirdin, həmişə onun haqqında xoş sözlər danışırdın, çox şeyi də uydururdun. Ürəyin ayrı şeylər pıçıldayırdı, dilin isə tamam başqa sözlər deyirdi. Nəhayət, fikirləşdim ki, sənə bu qədər əzab verən həyat yoldaşını sənin gözündən salım, onun nə cür adam olduğunu sənə tanıdım. Asyanın evinin yerini də sənə o məqsədlə nişan vermişdim. O vaxt nələr keçirdiyin, nə hallara düşdüyün indi də yadımdadır. Kaş sənə heç nə deməyəydim. Mənə elə gəlirdi ki, Rəşid barədə həqiqəti biləndən sonra ona olan məhəbbətin soyuyacaq, ondan üzün dönəcək.

Mən səni qəribə bir məhəbbətlə, əvəz gözləmədən, cavab istəmədən sevmişəm. Bir yerdə işləmək, gündə bir neçə dəfə səni görmək mənim üçün hər şey idi. Heç ağlıma da gəlməzdi ki, haçansa səninlə təklikdə, üz-üzə, göz-gözə gələ bilərəm, əllərimi əllərinə toxundura bilərəm. Hər şeyə sən səbəb oldun, əzizim. O gün elə deməsəydin, o görüş də olmayacaqdı. Sən mənimlə görüşmək istədiyini dedin. Bilirdim ki, sən Rəşiddən intiqam almaq üçün bu addımı atırsan. Amma mənim üçün bunun fərqi yox idi. O vaxta qədər mənə desəydilər ki, adam xoşbəxtlikdən, böyük sevincdən ölə bilər, mən buna inanmazdım. Amma sən demə, bu, çox adi şey imiş. Neçə gün bu həyəcanlı sevinclə yaşadım, həyat mənimçün gözəlləşdi, öz adiliyini itirdi. Hayana baxırdım, səni görürdüm. Kiminlə danışırdım, sənin səsini eşidirdim. Sən mənimlə olacaqdın, saçlarının ətrini duyacaqdım, gözlərinin rənginə lap yaxından baxacaqdım. Bunlan fikirləşdikcə dəli olmaq dərəcəsinə çatırdım.

O gün sənin gözəlliyin, o təsvirəgəlməz gözəlliyin məni heyran etdi. Sənin bu qədər gözəl olduğunu təsəvvür etməzdim. Lakin belə yaxın ikən, hətta qucağımda, əllərimin arasındaykən məndən bu qədər uzaq, mənə qarşı bu dərəcədə soyuq olduğunu başa düşəndə hər şey yadımdan çıxdı. Sənə qarşı kobudluq etdim. Kim bilir, sənin o şillən olmasaydı, bəlkə də bağışlanmaz səhvə yol verəcəkdim. Sənin şillən məni yuxudan oyatdı. Amma gərək elə tez getməyəydin, əzizim. Qoymayaydın ki, o görüş belə tez, belə gözlənilməz şəkildə başa çatsın. Birinci və axırıncı dəfə səni öpməyə niyə imkan vermədin? Mənim halımı görmürdünmü? Sən ki, dərin düşüncəli adamsan. Bəs mənim hisslərimi, duyğularımı niyə qiymətləndirmədin? Məni niyə başa düşmək istəmədin? Sənin “Əgər mənə zərrə qədər hörmətin varsa, burax gedim” sözlərin məni özümə qaytardı. Başa düşdüm ki, səni güclə saxlamaq mümkün deyil, qalmağının da bir mənası yoxdur. Sən məni heç vaxt sevməmisən.

Mənim bu boyda məhəbbətimin müqabilində səndə kiçicik bir istək də olmayıb. Sən çıxıb gedəndən sonra acı-acı ağladım. Özümdən elə zəhləm gedirdi! Sənin məhəbbətini qazana bilmədiyim üçün özümə nifrət etdim. Ağlaya-ağlaya şi'ışədəki konyakı son damlasına kimi içdim. Səndən intiqam almaq qərarına gəldim. Elə daşqəlbli bir adamı sənin bu qədər sevməyinə dözə bilmirdim. Dediyim kimi gedib Rəşidi tapdım. Hər şeyi ona danışdım. Əlbəttə, üstünə qoymaqla. O, mənim yaxamdan yapışdı. Mənim istədiyim də bu idi. Biz əlbəyaxa olduq. Yumruqlarımı onun sinəsinə, qarnına endirdikcə bundan ləzzət alırdım.

Nə etdiyimi Rəşid çıxıb gedəndən sonra anladım. Bunun sənə baha başa gələcəyi aydın idi. Rəşid bu heyfi səndə qoymayacaqdı. Beynim aydınlaşdıqca, ağlım başıma gəldikcə hərəkətlərimin rəzilliyi barədə düşündüm. Lakin gec idi. Geriyə yol qalmamışdı. Heç nəyi dəyişmək, əvvəlki qaydasına salmaq mümkün deyildi. Gücüm yalnız oğru kimi blokunuzda gizlənib qapının arxasından evinizdən gələn səslərə qulaq asmağa çatdı. Rəşidin söyüşlərini, yumruq zərbələrini eşidirdim. Amma sənin səsin çıxmırdı. Sən bu təhqirlərə mənə görə dözürdün, əzizim. Əvvəl istədim içəri girib onu var gücümlə əzişdirim, səni onun əlindən alım. Amma fikirləşdim ki, bu, səni daha da qəzəbləndirər, ona görə də fikrimdən daşındım.

İşə çıxmadığın günlərdə nələr çəkdiyimi bir Allah bilir. Qəbahətimin necə böyük olduğu, cəzamın necə ağır olacağı aydın idi.

Mən hər şeyi itirdim. Mənim üçün dünya səndən ibarət idi. Sən olmayandan sonra həyatın mənim üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Səni tapıb itirmək isə ikiqat ağırdır. Əzizim, mən indi başa düşürəm ki, taleyimə hökm verən çılğınlığım və dəliliyim oldu.

İndi mənimçün ən böyük təsəlli sənin xəyalındır, o əlçatmaz xatirəndir. Bu barədə danışmasam da hər an bütün varlığımla səni düşünürəm. Dodaqlarımda daim sənin bədəninin hərarətini duyuram, həmişə də duyacağam. Sən mənim ruhuma, duyğularıma dolmusan.

Bütün bunlan sənə yazmayacaqdım və özümə söz vermişdim ki, səni daha narahat etməyəcəyəm. Amma istəmirəm ki, sənin xəyalında vəhşi, kobud, satqın, vicdansız adam kimi qalım. Axı mən belə deyiləm. Mənim həyatda səndən böyük arzum olmayıb və olmayacaq da. Yaxşı bilirəm ki, bu, əlçatmaz, ağlasığmaz, həyata keçməz arzudur. Baş vermiş bütün bu hadisələrdən sonra səninlə üz-üzə, göz-gözə gəlmək istəmirəm. Bu, həm mənə, həm də sənə çətin olar. Bir də ki, sənin cəzanı gözləmədim, özüm özümü cəzalandırmaq qərarına gəldim – işdən çıxdım. Səni görməmək, səni eşitməmək üçün! Mənimçün həyatda bundan böyük cəza ola bilməz. Onu könüllü olaraq qəbul etdim. Gücüm yalnız buna çatır.

Zərif, əzizim, sevimlim, mələyim, dərdim, kədərim, gözlərimin yaşı, ürəyimin ağrısı, mənim sağalmayan yaram! Əgər bacarsan, məni bağışla. Mən ağılsızın günahından keç. Bircə şeyə zərrə qədər şübhən olmasın ki, nə etmişəmsə, səni sevdiyimdən etmişəm. Mənim ucbatımdan aldığın fiziki və mənəvi zərbələrə görə məni əfv et. Bir daha sənin yolunun üstünə çıxmayacağam. Amma bil ki, səni dünyada mənim qədər sevən ikinci adam olmayıb, bundan sonra da olmayacaq. Səni ömrümün sonuna kimi sevəcəyəm. Amma narahat olma, bundan sənin xəbərin olmayacaq, bundan sənə bir zərər toxunmayacaq.

Məktubu sənə göz yaşları içində yazıram. Onu yazdıqca ürəyim qan ağlayır. Kaş bu görüş olmayaydı, mənim həyatımı alt-üst eləmiş, arzularımı öldürmüş, ümidlərimi soldurmuş bu görüş hardan gəldi? Bu görüş sakit ömrümdə qorxunc bir qasırğa kimi qopdu, hər şeyin mənasını dəyişdirdi.

Zərif, bilirəm ki, mənə olan qəzəbin keçməyib. Amma zaman hər şeyi həll edir, əzizim. Yadında saxla, sənin bu dünyada Aydın adında dostun var. Haçan sənə lazım olsam, haçan köməyimə ehtiyacın olsa, bil ki, yanındayam. Yox, əgər məni bağışlaya bilməsən, onda nə etməli? Çarəm sənə “Əlvida” deməyə çatır. Əlvida, mənim əlçatmaz Zərifim!”

* * *

…Telefon bayaqdan zəng çalırdı. Amma Zərifə məktubdan ayrıla bilmirdi. Son sətirləri oxuyub dəstəyi götürdü.

– Zərifə, salam! – Anasının mehriban, ilıq səsi onu kövrəltdi.

– Salam, ana can…

– Niyə kefsizsən, bala? Bir şey olmayıb ki? – Anası 600 kilometrlik məsafədən onun kefsizliyini hiss etmişdi.

– Heç nə olmayıb, uşaqlarçün bir az darıxmışam.

– Yaxşı dincələ bildinmi?

– Hə, ana, elə yaxşı dincəldim. – Zərifə qəhərini gizlədə bilmədi.

– Sabah uşaqlarla Bakıya gələcəyəm. Səndən yaman nigaranam. Rəşidlə dalaşmamısan ki? Hər gecə sizi yuxuda görürəm…

“Sabah uşaqlar gəlir. İki gündən sonra məktəbdir. Yəqin Raminlə Çingiz bu iki ayda çox dəyişiblər. Yəqin bir az da böyüyüblər. Ramin bu il altıncı, Çingizsə beşinci sinfə gedəcək”.

Birdən uşaqlan üçün elə darıxdı, onlardan ötrü elə qəribsədi ki, kövrəldi. Başını anasının dizləri üstünə qoyub saçlarında onun doğma əllərinin sığalını duymaq üçün ürəyi tel-tel əsdi. Uşaq kimi hönkürdü.

1986

Gəzəyən

Sabah axşama kimi o. Həcər xalanın yanında qalacaq. Bu gün və gecə, bir də sabahki gün. Axşam anası gəlib onu buradan evlərinə aparacaq. Lakin sabah axşama kimi gör hələ nə qədər vaxt var. “Kaş möcüzə baş verəydi. Mən gözümü yumub açana kimi sabah açılaydı,” – Aynur bunu arzulayırdı.

Təsəvvür etdi ki, səhər açılıb, anası onu aparmağa gəlib. Gözlərini bərk-bərk yumub bunu xəyalında canlandırdı. Möcüzə baş verib-vermədiyini yoxlamaq üçün gözlərini açdı. Amma yox, heç bir möcüzə-zad baş verməmişdi.

O, səssizcə, içini çəkə-çəkə ağlayırdı ki, qonşu otaqda paltar ütüləyən Həcər xala eşidib hirslənməsin. Aynur pəncərənin qabağına keçib üzbəüz birmətəbəli evin pəncərəsinə tamaşa etməyə başladı. Pəncərənin qarşısında qoyulmuş stolun ar-xasında arıq, mehriban sifətli bir kişi oturub ağ vərəqlərə nə isə yazırdı. Aynur onu burada görməyə adət etmişdi, həmişə maraqla ona göz qoyardı. Bu məşğuliyyət onu yamanca əyləndirərdi. O adam hərdən başını qaldırıb üzbəüz evin pəncərəsindən baxan bu balaca qıza mehribanlıqla gülümsəyər, sonra yenə öz işinə davam edərdi. “Görəsən nə yazır?” – deyə Aynur fikirləşərdi. Onun qələmi necə cəld işlətdiyini, ağ vərəqləri necə sürətlə qaraltdığını görüb heyrətə gələrdi. Bəzən bu adam başını kağızların üstünə qoyub hərəkətsiz qalar, gah da başını əlləri arasına alıb sakitcə oturardı. Aynur onu yalnız axşamlar görməyə adət eləmişdi. Gündüzlər bu pəncərədə kimsə görünməzdi.

Həcər xalanın evində keçirdiyi günlər onun üçün işcəncəyə çevrilərdi, ürəyini nəhayətsiz kədər bürüyərdi. Oyuncaqları ilə könülsüz oynayar. Həcər xalanın bişirdiyi xörəkləri iştahsız yeyərdi. Bəzən saatlarla pəncərənin qarşısında oturub gözlərini yola dikər, anasının gəlib onu evlərinə aparacağı vaxtı səbirsizliklə gözləyərdi.

Aynurun Həcər xaladan xoşu gəlmirdi. Bu neçə vaxtda ona öyrəşə bilməmişdi. Qadin Dilarənin yaninda onu öpüb oxşayar, şirin dillə danışdırardı. Dilarə çıxıb gedəndən sonra isə uşağın varlığı elə bil onun yadından çıxırdı. Tez Dilarənin gətirdiyi əti, kolbasanı, göyərtini, meyvəni yerbəyer edər, mətbəxdə biş-düşlə, sonra isə ev işləri ilə məşğul olardı. Belə vaxtlarda Aynur bir kənarda dayanıb səsini çıxarmadan onu seyr edərdi. Bəzən ona elə gələrdi ki, Həcər xala onu görmür. Gəlib düz qabağında dayanardı ki, dayəsi ona nəzər yetirsin. Həcər xala-nı isə işindən ayırmaq müşkül məsələ idi. Həhayət, Aynur darıxıb qonşu otağa keçər, şəkilli kitablara tamaşa edərdi.

Həcər xala uşağı bir də şam yeməyi vaxtı dindirərdi. Onu yedirdər, içirdərdi. Aynur yeməkdən sonra qab-qacağı yığışdırmaqda dayəyə kömək edərdi. Sonra isə çarpayıya uzanıb yuxusu gəlməyə-gəlməyə yatmağa çalışardı ki, sübh tez açılsın. Səhər eyni vəziyyət yenə təkrar olunardi. Həcər xala yenə ev işləri ilə məşğul olar, yuyar, ütüləyər, xörək bişirərdi. Aynur isə qonşu otaqda saatlarla səssizcə oynayardı.

Bəzən Həcər xala Aynuru özü ilə bazara, dükana aparardı. Küçədə o, tamam ayrı adam olardı, onunla mehriban danışar, suallarına səbrlə cavab verərdi. Aynur da düşünərdi ki, yəqin Həcər xala evdə yorulur, danışmağa taqəti qalmır, ona görə də onunla belə soyuq davranır.

Anası Aynuru götürmyə gələndə Həcər xala adəti üzrə dil-ağız edərdi:

– Canını yeyim Aynurun, çox yaxşı uşaqdır. Ona öz doğma balam kimi bağlanmışam. Aynur yatanda darıxdığımdan bilmirəm nə edim.

Uşaq onun bu ikiüzlülüyü qarşısında deməyə söz tapmazdı. Hər dəfə Həcər xalagilə getmək vaxtı çatanda Aynur anasına yalvarardı:

– Ana, nə olar, məni Həcər xalanın yanında qoyma da…

Dilarə onun saçlarını qarışdırıb cavab verərdi:

– Sən mənim ağilli qızımsan. Ağıllı qız isə anasının sözündən çıxmaz.

– Mən orda darıxıram axı…

– Həcər xala səni bu qədər çox istəyir, sən isə deyirsən ki, dan xıram.

– Ana, sən onu tanımırsan. O, məni zərrə qədər də istəmir. Həmişə sənə yalan danışır. – Aynur onu inandırmağa çalışardı. Amma Dilarə acıqlı halda qızının sözünü kəsər, onun hərəkətini ərköyünlük hesab edib dediklərinə əhəmiyyət verməzdi.

Həcər xala kimsəsiz qadın idi. Qonşuların dediyinə görə, uşağı olmadığına görə əri çoxdan onu atıb getmişdi. O vaxtdan atasından qalma ikigöz evdə yaşayır, həyətdəki birotaqlı evini isə kirayəyə verirdi. Həcər xala yaxınlıqdakı idarədə xadimə işləyir, şənbə və bazar günlərində isə Dilarənin qızına baxırdı. O, az əziyyətlə başa gələn dayəlikdən məmnun idi. Lakin nədənsə bu sakit, gözəl qız uşağini sevə bilmir, ona qanı qaynamırdı.

Hər dəfə iki günlük ayrılıqdan sonra anasını görəndə Aynur sevincindən quş olub uçmaq istəyərdi. Evə gələndə özünü böyük kimi aparar, anasının əlindəki çantanı apanb yerinə qoyar, ayağına keçirmək üçün məs verər, onun hər kiçik tapşırığını böyük həvəslə yerinə yetirərdi. Anasının səsini eşitmək, yanında olmaq onun üçün böyük səadət idi. Dilarə ev-eşiyi səliqəyə salandan, yemək hazırlayandan sonra qızını gəzməyə aparmaq istəyərdi:

– Aynur, bağa gedək?

– Yox, ana, istəmirəm.

– Səni yelləncəyə mindirəcəyəm.

İstəmirəm.

– Dondurma alsam gedərsən?

Uşağin gözünə nə dondurma, nə də başqa şeylər görünərdi. O:

– Mən səninlə evdə qalmaq istəyirəm, ana, – deyə cavab verərdi. Lakin Dilarə çox vaxt qızının bu istəyinin mənasına varmadan dodağı altında deyinərdi:

– Bu uşaq bilmirəm kimə oxşayıb. Xalxın uşaqlarını həyət-bacadan yığmaq olmur. Bizimkini də evdən bayıra çıxarmaq mümkün deyil.

Dilarənin bəzən qızına yazığı gələrdi. O, qəribə, başqalarına bənzəməyən uşaq idi. Onun bir oyuncağını sındırdığı, bir kitabını cırdığı və ya paltarını batırdığı Dilarənin yadına düşmürdü. Döşəmədə kiçik bir kağız parçası görsəydi, tez onu yerdən qaldınb zibil qabına atardı. Dilarə qızını az-az hallarda əzizləyərdi. Buna görə də Aynur onun hər kiçik nəvazişinə, hər ilıq təbəssümünə sevinər, hər xoş sözündən ürəyinə bir hərarət axardı. Anası ona “can” deyəndə sevinc içərisində soruşardı:

– Sən mənə “can” dedin?

– Hə, Aynur.

– Çox sağ ol, ana.

Dilarə onun bu qəribə iltifatına həmişə gülərdi.

… – Aynur, daha ağlamırsan ki? – Həcər xala qapıda göründü. Aynur ona cavab vermədi.

– Di dur, bəsdir mısmırığını salladın. Gəl çörəyimizi yeyək., – Həcər xala onun əlindən tutub yemək otağına apardı.

* * *

Dilarə gecəni çox narahat yatmışdı. Üzünün rəngi solğun görünürdü. Gözlərinin altı qaralmışdı. Səhərdən eyni açılmırdı. Çünki bu gün ayın on üçü, nəhs gün idi. Dilarə ayın on üçünü həmişə qorxa-qorxa gözləyərdi. O gün mütləq nə isə xoşagəlməz bir hadisə baş verməli, qanı qaralmalı idi. Uzun illər idi ki, bunu sınaqdan keçirirdi.

– Qızım, rəis yerindədir? – deyə içəri girən yaşlı bir qadın soruşdu.

– Xeyr.

– Bilmirsən hardadır?

– Bilmirəm.

– Bu gün gələcəkmi?

Dilarənin hövsələsi daraldı:

– Mən nə bilim gələcək, ya gəlməyəcək. Bəyəm rəis mənə hesabat verir?

– Hesabat vermirsə, səni niyə bıırda oturdub? – deyə qadın deyinə-deyinə otaqdan çıxdı.

“Bəli də, başlandı.” – Dilarə dilxor halda makinasını tıqqıldatmağa başladı. – “Qudurasan, qurbağa, gəldi bizi vurmağa”, – ürəyində arvadın dalınca söyləndi.

Bir azdan ortayaşlı bir kişi içəri girib birbaşa rəisin kabinetinə tərəf getdi.

– Ay yoldaş, hara? – deyə Dilarə soruşdu.

– Rəisin yanma.

– Bəs soruşmazlarmı ki, rəis burdadır, ya yox?

– Qəbul vaxtı işdə olmayıb, harda olacaq?

– Deyirsiz yəni bütün günü kabinetindən çıxmamalıdır? – deyə Dilarə hirsləndi.

– Əvvəl dövlət işi, sonra şəxsi işlər.

Xeyli çənə-boğazdan sonra kişi narazı halda çıxıb getdi. Heç beş dəqiqə keçmədi ki, ucaboy bir oğlan içəri girdi:

– Qəşəng qız, salam.

– Əleykəssalam.

– Rəisin yanında adam var?

– Rəis yoxdur.

– Hardadır?

– Bilmirəm.

– Qanınız niyə qaradır?

– Onun sizə dəxli yoxdur.

– Heyf bu gözəllikdən ki, belə acıdil qıza verilib, – deyə oğlan təəssüfləndi.

Dilarə onun sözlərindən tutuldu. “Doğrudan da, mənə nə olub? Adamlarla niyə belə kobud danışıram? önlann nə təqsiri var?” – deyə öz-özünə düşündü.

Oğlan otaqdan çıxan kimi Dilarə stolunun yeşiyindən balaca güzgüsünü çıxarıb saçını daradı, ətirləndi, üzünə mehriban ifadə verdi. Bu görkəmindən məmnun qaldı.

– Namiq Dadaşoviçin katibəsisinsiz? – Üzündən şitlik yağan bir oğlan salamsız-kəlamsız ona yaxınlaşdı.

– Sizi eşidirəm, – deyə Dilarə acıqlı halda cavab verdi.

– Namiq Dadaşoviçin yaxşı zövqü var. – Oğlan bu sözləri ağzını az qala Dilarənin qulağına yapışdırıb dedi. Dilarə qıpqırmızı qızardı, amma heç nə demədi.

– Əvvəlki katibəsi də qəşəng qız idi. Başa düşmürəm, o niyə çıxıb getdi?! – Oğlan gözlərini bic-bic qırpdı. Dilarə daha hövsələsini basa bilmədi.

– Bura baxın, vətəndaş, elə etməyin ki, milis çağırım. Rədd olun burdan.

Oğlan onun əsəbiləşdiyini görüb özünü itirdi:

– Mən nə dedim ax i?

– Sizə dedim rədd olun burdan.

Oğlan əvvəl tərəddüdlə Dilarəyə baxdı, sonra isə heç nə deməyib otaqdan çıxdı. Lakin heç bir dəqiqə keçməmiş yenidən qapıdan boylandı:

– Namiq Dadaşoviçə heç nə deməyin ha! Yaxşı düşməz.

Dilarə başını əlləri arasına almışdı. Hirsindən dodaqlarını

gəmirirdi. Onun dünyada ən çox zəhləsi gedən bir söz var idisə, o da “katibə” sözü idi. Bu adla çağrılanda özünü alçalmış, təhqir olunmuş hesab edirdi. Bu idarəyə gəldiyi günə lənət oxuyurdu. Bir bəhanə ilə işdən çıxmaq istəyirdi. Amma bu bəhanə heç cür ələ düşmürdü. Namiq Dadaşoviç mehriban adam idi. Bircə dəfə də onun xətrinə dəyməmiş, səsini qaldırmamişdı. Digər tərəfdən də, Dilarə pedaqoji institutda qiyabi oxuyurdu.

İnstitutu bitirməyinə il yarım vaxt qalırdı. Ona görə də birdəfəlik ixtisasına uyğun iş axtarmalı idi.

– Dilarə xanımın kefi necədir? – Namiq Dadaşoviçin yumşaq, mehriban səsi eşidiləndə Dilarə ayağa qalxıb onunla salamlaşdı.

– Niyə qanın qaradır? – deyə rəis soruşdu.

– Heç, elə bir şey yoxdur. – Dilarə cavab verdi.

Namiq Dadaşoviç otağına keçəndə Dilarə özündə nə isə bir yüngüllük hiss etdi. Bayaqkı qanqaralığı yadından çıxdı. Tez elektrik çaynikini qaynadıb çay dəmlədi, balaca podnosa konfet, mürəbbə qoyub rəisin otağına keçdi. Onlan stolun üstünə düzüb geri qayıtmaq istəyirdi ki, rəis dilləndi:

– Bir dəqiqə əyləş, Dilarə.

Dilarə stul çəkib oturdu.

– Necəsən? Çoxdan səninlə söhbət etmirik.

– Çox sağ olun, hər şey yaxşıdır.

– Qızın necədir? Səni çox incitmir ki?

– Xeyr.

– Cavan qadın üçün tək yaşamaq çətindir. Özü də sənin kimi gözəl qadın üçün. Elə deyilmi?

Dilarə çiyinlərini çəkdi.

– Xahiş edirəm, məni özünə yad bilmə. Nə sözün olsa çəkinmə, yaxşımı?

– Sizdən çox razıyam, Namiq Dadaşoviç, – Dilarə onun səmimiyyətindən kövrəldi.

– Məni sadəcə olaraq adımla çağır, Dilarə.

Dilarə başı ilə razılıq işarəsi verib otaqdan çıxdı. Rəisin sözləri onun beynini dumanlandırmışdı. Namiq Dadaşoviç yaraşıqlı, nəzər-diqqəti cəlb edən adam idi. Qadınların çoxunun ondan xoşu gəlirdi. Elə Dilarə də ona qarşı etinasız deyildi. Ərindən ayrıldığı altı il ərzində ona ürək açanlar az olmamışdı. Bir neçəsi ilə görüşmüş, hətta evinə də aparmışdı. Lakin heç biri ilə bir həftədən artıq yaxınlıq edə bilməmişdi. Namiq onlara bənzəmirdi. “Sonra da deyirlər ki, on üç nəhs rəqəmdir. Bunun nəyi nəhs oldu? Rəis katibəsinə səmimiyyətini izhar etdi”, – deyə Dilarə düşündü və bu fikirdən utandı. “İlahi, gör nələr düşünürəm?!” Birdən özünə acığı tutdu: “Ay yazıq, sən nə gün görmüsən axı? Uşaq əskisi yumaqdan başqa neynəmisən? İndi bu gözəlliklə ömrünü bir uşağın yolunda çürüdürsən. Guya uşaq böyüyəndə sənə “çox sağ ol” deyəcək. Ay dedi ha!”

Dilarənin ürəyində bir-birinə zidd fikirlər döyüşürdü. O, gah özünü mühakimə edir, gah da özünə haqq qazandırırdı. Nəhayət, bu mübarizədən bezdi. Tək yaşamağın ağrı-acısını o, çox çəkmişdi. Bir gün deyildi, bir ay deyildi. Düz altı il idi ki, təklik ona əzab verir, ürəyini ağrıdır, gecələr yuxusunu, gündüzlər isə rahatlığını əlindən alırdı. Uzun, bitib-tükənməyən qış gecələri, dumanlı-çiskinli payız axşamları bir-birini əvəz edirdi. İllər heç bir gözəl şey vəd etmədən ötüşürdü. Lakin bunlar Dilarəni o qədər ağrıtmırdı. Onu ağrıdan başqa şey idi: son vaxtlar adamlar ondan uzaqlaşırdılar. Köhnə dostlan, rəfiqələri yavaş-yavaş onunla əvvəlki münasibətlərini dəyişirdilər, qohumlan get-gedə evinə az-az gəlirdilər, qonşular da onunla soyuq davranmağa başlamışdılar. Dilarənin tək yaşamasını hərə bir cür mənalandınrdı.

Dilarə bunlan dərk edirdi. Adamlann soyuqluğu onu yayın istisində buz kimi üşüdürdü. Hərdən ürəyində etiraz hissi baş qaldınrdı. İstəyirdi qışqırsın, aləmə car çəksin, öz bədbəxtliyini hamıya bəyan eləsin. Desin ki, hamınız isti yuvanızda, əzizlərinizin yanındasınız. Mənim də insan olduğumu, ülfətə, nəvazişə, qayğıya, məhəbbətə… ehtiyac duyduğumu niyə başa düşmürsünüz?

Telefon zəng çaldı. Danışan Rasim idi. Onunla iki il əvvəl tanış olmuşdu. Cəmi bir ay görüşmüşdülər. Sonra Rasimi xaricə işləməyə göndərmişdilər. O vaxtdan görüşmürdülər.

– Salam, Dilarə.

– …

– Tanımadın? Danışan Rasimdir.

– Hə, tanıdım, salam. Rasim.

– Necəsən?

– Sağ ol.

– Səni elə görmək istəyirəm…

– Əlcəzairdən haçan gəlmisən?

– Dünən.

– Həmişəlik?

– Yox. Bir aylıq məzuniyyətə gəlmişəm.

– Evlənməmisən?

– Yox. Bəs sən? Həyatında bir yenilik varmı?

–Yoxdur, Rasim.

– Gəl bu gün görüşək, sənə hədiyyə gətirmişəm.

– Bu gün heç kefim yoxdur.

– Kefini açmaq mənim boynuma. Danışdıq?

– Nə bilim.

– Danışdıq daha. Evimin yeri yadından çıxmayıb ki?

– Çıxmayıb.

– Deməli axşam saat səkkizdə. Gecikmə ha, Dilarə! Hələlik.

* * *

Şıdırğı yağış yağırdı. Elə bil vedrədən tökülürdü. Yağış damcılan tappaturupla pəncərələrə dəyir, qəribə səs-küy yaradırdı. Küçədə gediş-gəliş birdən-birə kəsilmiş, maşın siqnallarının səsi azalmışdı.

Aynur pəncərədən küçəyə tamaşa edirdi. Balaca stulunun üstünə çıxıb əlləri ilə pəncərəyə dayaq verərək üzünü şüşəyə yapışdırmışdı. Hava qaraldıqca onun ürəyi nigarançılıqdan sıxılırdı. Darıxıb kitab şkafının alt gözündən “Əlifba”nı çıxartdı, ucadan oxumağa başladı: “Baba və nəvə bağdadır. Ana evdə xörək bişirir". O, “Əlifba”nı əzbər bilirdi. Bu kitab daha onun üçün maraqlı deyildi.

Gözləri divar saatına sataşdı. Gecə saat doqquz idi. Darıxıb televizoru yandırdı. Stulunu televizorun lap qabağına çəkib oturdu. Dəfələrlə baxdığı bir cizgi filmi göstərilirdi. Nəhayət, multfilm qurtanb layla çalınanda Aynur yerdəki gəlinciklərinin üstünü örtdü. Ən çox sevdiyi göy donlu, sarı saçlı böyük gəlinciyi qucağına alıb eynən televizordakı kimi layla çalmağa başladı. Veriliş qurtaranda televizoru söndürüb yerdə, xalçanın üstündəki gəlinciyin yanında uzandı. Sonra onu sinəsinə sıxıb ağlamağa başladı. Göz yaşlan gəlinciyin üzünə tökülürdü.

Bir azdan bərk acdığını hiss edib ayağa durdu. Səhər anası ona südlü sıyıq yedirtmişdi. Tapşırmışdı ki, acanda mətbəxdə stolun üstündəki tavadan kotlet götürüb yesin. Ancaq bütün günü yemək onun yadına düşməmişdi.

Aynur mətbəxə keçib işığı yandırdı. Tavadan soyuq kotlet götürüb çörəksiz yeməyə başladı. Tez doydu. İndi də çay istəyirdi. Ancaq anası ona qaza yaxın düşməyi qadağan etmişdi. Çaydandan stəkana su töküb içdi. Tavanın qapağını ortdü, mətbəxin işığını söndürüb evə keçdi. Çarpayısına yaxınlaşıb yerini açdı. Paltarını soyunub səliqə ilə stuldan asdı, gecə köynəyini geyinib uzandı. Ancaq yuxusu gəlmirdi.

Bu gecə də Aynur anasını görmədən, tək-tənha yatacaqdı. Həcər xala harasa getmişdi, ona görə də Aynur səhərdən evdə tək qalmışdı. Onun ürəyinə qəribə bir qorxu çökdü. Bu qorxu yuxusunu tamam qaçırdı. Eyvana çıxıb sağ tərəfdəki eyvana həsrətlə baxdı. Bura onun bağça yoldaşı Çingizgilin eyvanı idi. Aynurla Çingiz buradan tez-tez bir-biri ilə danışar, əylənərdilər. Aynur bağçada ən çox Çingizlə oynayardı. Fürsət tapan kimi oyuncaqlarını ona bağışlayardı.

Eyvanda tez-tez Çingizin atası ilə anası da görünərdi. Çingiz atasının boynundan asılar, onun saçlarını oynadar, anası da gülə-gülə onlara tamaşa edərdi. Belə vaxtlarda Aynurun Çingizə yaman paxıllığı tutardı. Paxıllıq edərdi ki, onun atası var. Aynurun isə atası yox idi. Heç vaxt olmamışdı. Bundan sonra da olmayacaqdı. Atası onu heç vaxt əzizləməyəcəkdi, gəzməyə aparmayacaqdı.

Qonşu eyvanda kimsə görünmürdü. Yağışın paltarını islatdığını görüb evə keçdi, çarpayısına uzandı. Anası yenə harasa, vacib iş dalınca getmişdi. Bu “harasa”nın, “vacib işin” nədən ibarət olduğunu Aynur bilmirdi. Lakin bu gedişlərə ürəyində yaman acığı tuturdu. Anasının gözəl üzü gözləri qarşısında canlandı. Əvvəl özünü onun qucağında təsəvvür etdi: anası onu öpüb oxşayırdı. Lakin bir azdan necə döyüldüyü yadına düşdü. Anası çox vaxt əsəbi, deyingən olardı. Boş bir şeydən özündən çıxar, Aynuru döyməyə başlayardı. Özü də elə hirslə, elə bərk döyərdi ki. Aynur ağrıdan zarıldayardı. Döyməklə ürəyi soyumaz, Aynura qarğış yağdırardı:

– Səni görüm öləsən. Səni görüm ciyərin yansın. Səni görüm zəlil olasan.

Aynur ağlaya-ağlaya stolun altına girər, onun əlindən qurtulmağa çalışardı. Lakin bundan anası daha da qəzəblənər, paltarından və ya əl-ayağından yapışıb onu çarpayının altından çıxardar, təzədən döyərdi. Həmişə də döyüb-doyüb, birdən ağlamağa başlayardı:

– Ay allah, məni öldür, canım qurtarsın, – deyər, sonra uşağı qucağına alıb öpər, oxşayardı. Aynur da onun qoynuna qısılıb səsini çıxarmazdı. Bir söz deməyə, nə isə soruşmağa ürək eləməzdi. Qorxardı ki, anası təzədən özündən çıxar.

İlk dəfə idi ki. Aynur qaranlıqdan qorxurdu. Qaranlıqda anası gah gülürdü, gah ağlayırdı, gah qəhqəhə çəkirdi, gah onu çimdikləyirdi. Aynur vahimə içində yorğanı üstünə çəkdi.

* * *

Düz on dörd il idi ki, Həmid Həcər xalanın evində kirayənişin qalırdı. On-on beş ailə yaşayan bu böyük həyətdə hamı onun xətrini istəyirdi. Həcər xala isə ondan xüsusilə razılıq edirdi. Həmid hər ayın axırıncı günü kirayə pulunu səliqə ilə kağıza büküb ona verirdi. Evini səliqəli saxlayırdı. Özü də nə yanına cığal-cuğul oğlan gətirir, nə də yelbeyin qızlarla gəzirdi. Tərbiyəli, başıaşağı adam idi. Həcər xalanın bircə narazılığı vardısa, o da Həmidin həddindən çox işıq yandırması ilə bağlı idi. Lakin onun pərdəsiz pəncərəsindən Həmidin stol arxasında oturub daim nə isə yazdığını və ya oxuduğunu görəndə heç nə deyə bilmirdi. Həmidə bu qədər hörmət qazandıran da əslində yazıçılığı idi.

Həmidin ipək kimi yumşaq xasiyyəti var idi. Ömründə bircə nəfəri də incitməmişdi. Heç kəs onu hirslənən, özündən çıxan görməmişdi. Yaşadığı bu balaca, rahat otaq da sahibinə oxşayırdı. Buranın avadanlığı küncdəki dəmir çarpayıdan, pəncərənin qabağındakı stoldan, iki stuldan, bir də ağzına kimi kitabla dolu böyük divar şkafından ibarət idi. Həmidi işdə kitab xəstəsi kimi tanıyırdılar. Əlinə keçən pulu kitaba verərdi. Gecə-gündüz kitab oxumaqdan yorulmurdu, tanışlarına, dostlarına da kitab bağışlamağı sevirdi.

Axşamlar, ələlxüsus da yaz-yay axşamlan qonşular həyət qapısına yığışar, söhbət edərdilər. Həmid isə kimsəyə qarışmazdı. Buna onun vaxtı da olmazdı. Açıq pəncərədən Həmidin arıq, solğun üzünü görəndə qonşular canıyananlıqla ondan söz salardılar. Ən çox narahatlıq keçirən isə Həcər xalanın qapıbir qonşusu Nailə olardı. Həmidin pəncərədən həyətə düşən kölgəsinə Nailə bu illərdə o qədər öyrəşmişdi ki, onu görməyəndə darıxırdı. Həmidin oğrun-oğrun paltar yuması, gecə hamı yatandan sonra onu sərməsi, səhər tezdən durub yığması, döşəmə silməsi, xörək bişirməsi, hər şey, hər şey Nailəni kövrəldirdi. Neçə dəfə istəmişdi durub ona kömək eləsin, amma utanmışdı. Qonşuların söz-sov undan ehtiyat edirdi, həm də qorxurdu ki. Həmid onu yüngülbeyin hesab edər.

Nailə bəstəboy qız idi. Bu yaz 38 yaşı tamam olmuşdu. Lakin onun zərif, incə vücuduna heç vaxt bu yaşı vermək olmazdı. O, tibb institutunu bitirən ili atası, bir il sonra isə anası vəfat etmişdi. Nailə özündən kiçik üç bacısına həm ata, həm də ana əvəzi olmuş, üçünü də oxudub ərə vermişdi. O, bacılarının heç birinə oxşamırdı. Onların üçü də deyib-gülən, şən qızlar idi. Nailə isə sakit təbiətli idi, heç nə ilə gözə çarpmırdı. Bu vaxtacan ərə getməməsinin bir səbəbi də yəqin elə bu cəhəti idi. Kim bilir, bəlkə də vaxtından tez üzərinə düşdüyü məsuliyyət, çəkdiyi qayğılar onu belə etmişdi.