Buch lesen: «Agady talmudyczne», Seite 38

Sjag, czyli ogrodzenie dla Tory¹⁴⁶

I

Mężowie Wielkiego Zgromadzenia zwykli mawiać:

– Należy postawić ogrodzenie wokół Tory.

Raw Aszej powiada:

– Można to porównać do właściciela sadu. Jeśli pilnuje go od zewnątrz, cały sad jest bezpieczny, jeśli natomiast strzeże go tylko wewnątrz, to bezpieczne jest jedynie to, co znajduje się przed nim, ale nie to, co jest za nim; to co przed oczami, ale już nie to, co za plecami. Jeśli zwali się ogrodzenie wokół winnicy, to już na nic cała winnica.

Modlitwę Kriat Szma można odmawiać całą noc. Mędrcy jednak ograniczyli czas jej odmawiania do północy. W ten sposób postawili przed nią ogrodzenie. Uczynili to po to, żeby wracający wieczorem z pola wieśniak nie mógł sobie powiedzieć: „Jak przyjdę do domu, to sobie trochę podjem, trochę popiję, utnę sobie drzemkę, a potem zmówię Kriat Szma i zakończę modlitwą wieczorną ma-ariw. Mam jeszcze sporo czasu. Tymczasem dopada go sen i całą noc przesypia. Teraz zaś, zaraz po zakończeniu roboty w polu człowiek od razu wstępuje do bet ha-midraszu i bierze do ręki księgę. Jeśli zna Biblię, to sobie przeczyta jakiś rozdział, jeśli zna Misznę to postudiuje jakiś fragment traktatu, a potem odczyta z modlitewnika Kriat Szma i domówi modlitwę wieczorną. Dopiero po tym wszystkim uda się do domu, zje kolację, odmówi błogosławieństwo i spokojnie ułoży się do snu.

W piątek wieczorem mędrcy zabronili czytać książkę przy świetle świecy, żeby człowiek zatopiony w czytaniu przez nieuwagę nie nachylił jej, by lepiej oświetlić książkę.

W tej sprawie zabrał głos rabi Iszmael ben Elisza:

– Ja się tego nie boję. Ja przy czytaniu książki w wieczór piątkowy w żaden sposób nie przechylę świecy.

Pewnego jednak wieczoru piątkowego czytał książkę i o mały włos nie przechylił świecy. Wtedy dopiero zrozumiał słowa mędrców i zawołał:

– Jak słuszne są słowa mędrców, którzy zabronili czytania ksiąg przy świetle świecy.

Rabi Natan opowiedział, że w istocie rabi Iszmael zapomniał się i dotknął świecy. Potwierdził to zapisem w swoim notatniku rabi Iszmael:

– Ja, Iszmael ben Elisza, czytałem w piątek wieczorem, a więc w sobotę, księgę i w pewnej chwili nachyliłem nad nią świecę. Kiedy Świątynia Pańska zostanie odbudowana, złożę odpowiednią ofiarę za odkupienie tego grzechu.

II

W najskrytszych zakamarkach domu nie wolno czynić tego, co w oczach ludzi uchodzić może za grzech. Tak stwierdzili mędrcy.

III

„Nie dodawaj nic do jego słów, aby cię nie zganił i nie uznał za kłamcę” – powiedział król Salomon w Przypowieściach.

Na to rzekł rabi Chija:

– Jak się dodaje, to się umniejsza. Żebyś nigdy nie stawiał wyżej ogrodzenia od głównej rzeczy (ogrodu), bo jeśli ogrodzenie się zawali, to sadzonki zostaną zniszczone. Tak na przykład Bóg ostrzegł Adama, że tego dnia, kiedy spożyje zakazany owoc, umrze. Ewa jednak, przekazując wężowi to ostrzeżenie Boga, dodała od siebie, że Bóg zabronił nie tylko spożywać owocu, ale też dotykać Drzewa Wiadomości. Kiedy Ewa przechodziła obok drzewa, wąż popchnął ją tak, że dotknęła drzewa, a że nic jej się nie stało, powiedział do niej:

– Widzisz, wcale nie umarłaś. Skoro więc nie umarłaś od dotknięcia drzewa, to spożycie jego owocu też ci nie zaszkodzi.

Rabi Josej powiedział:

– Lepsze małe, długości tylko dziesięciu kroków ogrodzenie, ale mocno osadzone, niż duże, długości stu kroków.

Nie obciąża się gminy takimi zobowiązaniami, których większość jej członków nie jest w stanie wypełnić.

Obyczaj łamie prawo

Tajemnice Tory

I

Dla człowieka, który wpatruje się naraz w cztery rzeczy, lepiej byłoby, gdyby się wcale nie urodził. Wpatruje się w to, co na górze, w to, co na dole, w to, co przed nim i w to, co za nim.

II

Czterech weszło do pardesu¹⁴⁷: Ben Azaj zajrzał w głąb i umarł. Ben Zoma popatrzył i oszalał. Acher zaczął wycinać rosnące tam rośliny. Jeden tylko rabi Akiwa wszedł i wyszedł cało i szczęśliwie. Aniołowie chcieli go nawet wypchnąć, ale Bóg ich powstrzymał, mówiąc:

– Tego starca zostawcie w pokoju. Zasłużył na moją cześć.

Mądrość a proroctwo

Mądrość

I

Rabi Ami powiada:

– Rozum to wielka rzecz. Pierwszą rzeczą, o którą Żyd codziennie się modli, jest rozum.

Rabi Elazar powiada:

– Nie należy się litować nad człowiekiem, który nie posiada rozumu.

Ozdobą Tory jest mądrość. Ozdobą mędrców jest skromność.

II

Abajej powiada:

– Nasza tradycja głosi, że brak rozumu to największe ubóstwo. W kraju położonym na zachód od naszego¹⁴⁸ istnieje porzekadło: „Ten, kto ma rozum, posiada wszystko”. Jeśli nie ma rozumu, to co właściwie ma?

Brakuje ci rozumu – to co posiadłeś? Masz rozum, to czego ci brakuje?

Tajemnice Tory

Rabi Jehoszua ben Lewi powiada:

– Salomon w swoich Przypowieściach twierdzi, że wszystkie dni biedaka są złe. Mówiąc o biedaku, ma na myśli człowieka słabego rozumu. Dla pogodnego człowieka – powiada dalej Salomon – uczta trwa nieskończenie. To człowiek obdarzony wielkim rozumem.

III

Rabi Jochanan zwykł mawiać:

– Bóg użycza mądrości tylko temu, który już ją posiada. Tak jak to jest powiedziane w Księdze Daniela: „On udziela mądrości mądrym, a rozumnym rozumu”.

Owielkim artyście i architekcie Besalelu Bóg w rozmowie z Mojżeszem tak się wyraził:

„I napełniłem go duchem Bożym, mądrością, rozumem, poznaniem i wszechstronną zręcznością w rzemiośle”.

Oto przychodzi ktoś do sklepu, żeby kupić trochę wina lub miodu, albo też słonego sosu rybnego. Doświadczony sklepikarz najpierw obwąchuje naczynie, sprawdza, czy jest do wina, i dopiero po tym nalewa do niego wino. To samo robi z naczyniem do oliwy, miodu i rybnego sosu.

Bóg także postępuje w taki sposób. Jeśli wyczuwa w człowieku zapach mądrości, napełnia go mądrością.

Pewna rzymska matrona zapytała kiedyś rabiego Joseja ben Chalafta:

– W waszych księgach jest napisane, że Bóg udziela mądrości mądrym. Czy mógłbyś mi to wytłumaczyć? Czy nie powinno raczej być napisane, że Bóg udziela głupim mądrości?

Na to pytanie rabi Jozej tak jej odpowiedział:

– Powiedz mi, czy masz biżuterię?

– Tak.

– Jeśli dwaj ludzie – jeden bogaty, drugi zaś biedny – zgłoszą się do ciebie z prośbą o pożyczenie biżuterii, któremu z nich ją pożyczysz?

– Oczywiście, że bogatemu.

– A to dlaczego?

– Bo jeśli bogaty ją zgubi, to zawsze będzie miał czym zapłacić. Skąd natomiast weźmie pieniądze biedak?

– Ano widzisz! Swoją biżuterię skłonna jesteś powierzyć tylko bogatemu, a od Boga żądasz, żeby mądrość powierzał głupcom.

Mieszkańcy Aleksandrii zapytali rabiego Jehoszuę ben Chanania, co człowiek powinien zrobić, żeby zdobyć mądrość.

Odpowiedział im, że powinien jak najczęściej zajmować się nauką i najrzadziej handlem.

Na to oni odparli:

– Wielu ludzi już tak postąpiło i nic z tego nie wyszło.

– Nie wyszło, bo człowiek powinien prosić Boga o mądrość. Ta bowiem jest w rękach Najwyższego. Jako rzecze Salomon w Przypowieściach:

 
„Gdyż Bóg daje mądrość,
z Jego ust pochodzi poznanie i rozum”.
 

Na to rabi Chija tak powiada:

– Podobnie jest z królem, który wydał ucztę dla swoich dworzan. Każdemu z nich podano na talerzu to samo, ale król nakazał dołożyć im jeszcze ze swego talerza.

Rabi Icchak inaczej trochę rzecz tę komentuje:

– Przypomina to króla, który delektował się smaczną potrawą, ale kiedy podeszło do niego jego ulubione dziecko, wyjął z ust smaczny kąsek i dał mu go. Odpowiada to właśnie wersetowi: „Gdyż Bóg daje każdemu człowiekowi mądrość”, ale Żydom daje „z ust swoich poznanie i rozum”.

IV

Pewna matrona zauważyła, że twarz rabiego Jehudy jest bardzo czerwona. Przypomina twarz pijaka.

Podeszła do niego i powiedziała:

– Wstydziłbyś się! Nauczyciel, a pije.

– Przysięgam, że przez cały rok nie miałem w ustach ani kropli wina. Tylko przy odprawieniu kiduszu¹⁴⁹, hawdali lub na wieczerzy paschalnej, na sederze¹⁵⁰, pozwalałem sobie zgodnie z rytuałem wypić kieliszek wina. Przy tym podczas sederu wypijałem nawet obowiązkowe cztery kosot czyli cztery kieliszki wina. Zresztą po ich wypiciu bolała mnie głowa od Paschy do święta Szawuot. Czerwień, którą widzisz na mojej twarzy, to odblask Tory. Jak powiada król Salomon: „Mądrość rozjaśnia oblicze człowieka”.

V

Kto jest mędrcem? Mędrcem jest ten, który zacząwszy rozważać rzecz, już przewiduje jej koniec. Jak powiada król Salomon w Księdze Kaznodziei: „Mędrzec ma oczy w głowie, a głupiec ma oczy w nogach”. Dlatego rabi Meir nazywał zwykle koniec rzeczy „głową”.

Kogo jeszcze nazywamy mędrcem? Tego, który uczy się od wszystkich. Jak rzecze Ben Zoma: „Nabrałem mądrości od wszystkich, którzy mnie uczyli”.

Kogo nazywamy rozumnym? Tego, który z jednej rzeczy domyśla się drugiej.

Rabi Elazar ben Azaria powiada:

– Bez mądrości nie ma pobożności. Bez pobożności nie ma mądrości. Bez wiedzy nie ma rozumu. Bez rozumu nie ma wiedzy. Kto posiada wiedzę, ale brak mu rozumu, podobny jest do człowieka, który ma chleb, ale brakuje mu czegoś do chleba. Ten, który ma rozum i brakuje mu wiedzy, podobny jest do człowieka, który ma coś do chleba, ale samego chleba nie ma.

VI

Powołując się na rabiego bar Kapara, rabi Jehoszua ben Lewi powiada:

– Do tego, który umie obliczać obroty gwiazd i pory roku, a tego nie czyni, odnoszą się karcące słowa Izajasza: „Na dzieła Boga nie patrzą, a sprawy jego rąk nie widzą”.

Powiedzieli rabi Szmuel bar Nachmani i rabi Jonatan:

– Skąd wiemy, że obliczanie obrotu gwiazd i pór roku jest nakazem, micwą? Ponieważ napisane jest: „Przestrzegajcie tych nakazów i spełniajcie je, gdyż one są mądrością waszą i roztropnością w oczach ludów”. Jak mądrość i roztropność potrafią wszystkie narody świata wypatrzeć oczyma? Umieją obliczać ruch gwiazd i pór roku.

Na widok uczonego żydowskiego należy odmówić błogosławieństwo: „Niech będzie pochwalony Ten, który obdarzył pobożnych Żydów częścią swojej mądrości”.

Na widok zaś uczonego nieżydowskiego należy odmówić błogosławieństwo: „Niech będzie pochwalony Ten, który obdarzył swoją mądrością stworzone przez siebie istoty”.

Uczony stoi wyżej od króla

VII

Rywalizacje między uczonymi mnożą mądrość.

Na ogół ludzie tej samej profesji nie lubią się. Uczony natomiast miłuje swego kolegę po fachu.

– Każdy głupiec myśli, że cały świat składa się z głupców.

– Mądremu wystarczy mrugnięcie okiem, żeby zrozumiał. Głupiemu zaś trzeba pięścią wbić do głowy, żeby zrozumiał, o co chodzi.

– Kiedy rozstajesz się z przyjacielem, nie gadaj za dużo. Nie miel jęzorem. Nie błaznuj. Nie używaj pustych słów i nie okazuj lekkomyślności. Rozstanie należy zakończyć jakimś mądrym słowem.

– Kiedy umiera uczony, każdy z nas powinien poczuwać się do pokrewieństwa z nim. Powinien nawet nosić po nim żałobę.

VIII

Po zburzeniu Świątyni Pańskiej prorocy zostali pozbawieni mocy wieszczenia.

Mędrcy – nie.

– Mędrzec – powiada Amimar – jest ważniejszy od proroka. Kiedy prorok przychodzi do Żydów, powołując się na to, że Bóg go przysłał, należy według Tory zażądać od niego jakiegoś znaku. Dopóki go nie okaże, dopóty nie należy mu wierzyć. Uczonemu zaś, który przychodzi z mocą Tory i mądrości, należy wierzyć bez żadnego znaku. Podobnie rzecz się ma z dwoma wysłannikami, których król skierował z misją do swego ludu. Jeden z nich musi, aby uzyskać zaufanie ludu, pokazać pierścień z pieczęcią królewską, drugiemu natomiast król nakazuje zaufać bez okazania znaku.

Proroctwo i Duch Święty

I

Rabi Pinchas ben Jair powiada:

– Tora prowadzi do ostrożności, ostrożność do pilności, pilność do schludności, schludność do czystości, czystość do ascezy, asceza do świętości, świętość do skromności, skromność do bojaźni przed grzechem, bojaźń grzechu do pobożności, pobożności do Ducha Świętego, Duch Święty do życia wiecznego.

Szechina spoczywa tylko na mądrym, silnym, bogatym, wysokim i skromnym człowieku.

Niektóre rozdziały z Psalmów zaczynają się od słów „Dawidowa pieśń”, inne zaś do słów „Pieśń Dawidowa”.

Dlaczego? Ponieważ czasami Szechina spoczywała na Dawidzie, zanim zaczął śpiewać, a czasami odwrotnie. Spoczęła na nim dopiero wtedy, kiedy zaczął śpiewać. Z tego należy wnioskować, że Szechina nie pojawia się, gdy człowiek tkwi w lenistwie i smutku, gdy błaznuje, zachowuje się lekkomyślnie lub miele bezmyślnie jęzorem. Szechina pojawia się wtedy, kiedy człowiek jest w radosnym i podniosłym nastroju.

O proroku Eliszy opowiadają, że jak tylko muzykanci zaczynali grać, natychmiast spoczęła na nim ręka Boga.

Prorok Eliasz powiada:

– Świadczą się niebem i ziemią, że Duch Boży będzie na nich spoczywał zarówno na Żydzie, jak i goju, mężczyźnie, jak i kobiecie, niewolniku, jak i niewolnicy, jeśli tylko na to zasłużą.

II

Rabi Icchak ben Elazar powiada:

– Prorocy nie przypochlebiają się Bogu, ponieważ wiedzą, że On miłuje prawdę.

Rabi Josej ben Zimra powiedział:

– Prorocy nie wstydzą się upominać u Boga o potrzeby żydowskiego narodu. Tak samo jak żona nie wstydzi się upominać u męża o potrzeby domu.

III

Bóg wyznaczył Mojżesza na proroka Żydów. Dla pozostałych narodów wyznaczył na proroka Balaama.

Zobaczcie, jaka różnica zachodzi między prorokiem żydowskim a gojskim. Żydowski prorok ostrzega przed grzechem słowami Ezechiela: „Na stróża domu izraelskiego cię powołałem! Ilekroć usłyszysz słowo z moich ust, ostrzeż ich w moim imieniu”.

Gojski prorok natomiast wskazał, jak pozbawić ludzi wiecznego życia¹⁵¹. Co więcej: żydowski prorok miał serce wypełnione miłosierdziem nie tylko dla Żydów, ale dla wszystkich innych narodów. Jako rzecze Izajasz: „Dlatego moje wnętrze jęczy nad Moabem jak lutnia”. Tak samo powiada Ezechiel: „A ty, synu, zanuć pieśń żałobną nad Tyrem”. Ale okrutnik Balaam podjął zamiar zmiecenia ze świata całego narodu, mimo iż ten w niczym mu nie zawinił.

Żydowscy prorocy różnią się od nieżydowskich pod wieloma względami. Do nieżydowskiego proroka Bóg przemawia półsłówkami. Słowami nie do końca wypowiedzianymi. Do żydowskiego proroka zaś Bóg przemawia całymi zdaniami, jasnymi słowami.

Używa języka miłości, języka czystości, języka świętości. Języka, w którym aniołowie chwalą Boga.

Rabi Josej powiada:

– Gojskim prorokom objawia się boskość tylko w samotności, kiedy ludzie rozstają się, kiedy jeden od drugiego odchodzi. Tak jak na przykład mówi jeden z przyjaciół Joba Elifaz z Jemenu:

 
„Lecz mnie doszło potajemne słowo,
I moje ucho usłyszało Jego szept,
w niepokojących myślach
w widzeniach nocnych.
Gdy głęboki sen ogarnia ludzi,
Strach mnie ogarnął,
I drżenie przeniknęło moje członki,
Powiew musnął moją twarz,
Zjeżyły się włosy na mym ciele,
Coś stanęło, lecz nie rozpoznałem jego wyglądu.
Była to jakaś postać przed moimi oczyma
I usłyszałem cichy szept”.
 

Rabi Chanina bar Papa powiada:

– To jak król, który znalazł się ze swoim przyjacielem w pokoju przegrodzonym zwisającą od sufitu do podłogi zasłoną. Za każdym razem, kiedy król chciał porozmawiać z przyjacielem, uchylał zasłonę, żeby zobaczyć jego twarz. Tak samo postępuje Bóg z żydowskim prorokiem. Bóg nie uchyla zasłony. Rozmawia z nim zza zasłony.

Rabi Lewi powiada:

– Słowa nieżydowskich proroków są niejasne. Brzmią często dwuznacznie. Możne je tłumaczyć dowolnie.

Rzecz podobna jest do historii człowieka, który po dłuższym marszu był na tyle zmęczony, że z serca wyrwało mu się głośne westchnienie: „Ach, gdybym miał osła”. Traf chciał, że na drodze nagle pojawił się Rzymianin prowadzący oślicę i osiołka, który właśnie przyszedł na świat. Powiada do niego Rzymianin:

– Włóż sobie na plecy osiołka i nieś go”.

Zmęczony drogą człowiek z żalem wystękał:

– Widzę, że moja prośba o osła została wysłuchana. Źle tę prośbę sformułowałem, bo nie powiedziałem wyraźnie, czy ja mam wsiąść na osła, czy też osioł ma siedzieć na mnie. Przypomina to również historię człowieka, który wyruszył w morską podróż. Kiedy statek znalazł się na pełnym morzu, zerwała się burza, która lada chwila mogła spowodować zatonięcie statku. Przejęty strachem człowiek złożył ślubowanie: „Jeśli burza się uspokoi i pozostanę przy życiu, złożę Bogu w ofierze cielaka”. Kiedy morze się uspokoiło, zaśpiewał już inaczej: „To prawda, że mówiłem o cielaku, ale miałem na myśli ofiarować go sobie”.

IV

– „On wyznacza wagę dla Ducha” – powiada Job o Bogu.

Na to powiada rabi Chija:

– Nawet Duch Święty, który spoczywa na prorokach, jest przez Boga zważony i zmierzony. Proroctwo jednego proroka można opisać w jednej księdze. Proroctwo drugiego zmieści się w kilku księgach, trzeciego zaś w kilku rozdziałach.

Każdy prorok stosownie do swoich sił nawiedzany jest przez Świętego Ducha.

Rabi Icchak powiada:

– Jeden styl i jedna maniera wydają się cechować wszystkich proroków, a mimo to nie znajdziesz dwóch proroków o tym samym stylu.

„Przemawiałem do proroków i mnożyłem im widzenia. W ich proroctwach odbijam się jak w lustrze – powiedział Bóg. – Jest rzeczą oczywistą, że tak samo przemawiałem do wszystkich proroków, ale w ich widzeniach jawiłem się im w różny sposób idlatego proroctwo jednego różni się od proroctwa drugiego. Amos zobaczył Mnie stojącego, Micheasz – siedzącego.

Mojżesz widywał Mnie w postaci mocarza, Dawid w postaci siwego męża. Ja zaś zawsze jestem takim samym, jeno w widzeniach proroków w różny sposób się jawię. Nie wszyscy prorocy są równi. Jest prorok, który osiąga jasność widzenia przez oko. Takim prorokiem jest Ezechiel, który zaczyna swoje widzenie od słów: «Miałem boskie widzenie». Prorok Habakuk zawdzięcza zdolność wieszczenia uchu, albowiem tak powiada: «Panie usłyszałem do Ciebie wieść». Jeremiasz znowu otrzymał dar prorokowania dzięki ustom, tak bowiem powiedział: «Oto włożyłem w twoje usta Moje słowa». Inny znów prorok otrzymał dar wieszczenia przez powonienie, jako że jest powiedziane: «I poczułem w sobie Jego oddech». Są prorocy, którzy zawdzięczają dar wieszczenia rękom. Tak jest bowiem napisane w Księdze Ozeasza: «Objawiam się przez ręce proroków». Jeden prorok wnika głęboko w rzecz, a drugi w najgłębszą jej głębię”.

Rabi Elazar w imieniu rabiego Josej ben Zimra powiada:

– U wszystkich proroków wieszczenie występowało w sposób nieświadomy. Jeden Mojżesz prorokował świadomie.

„I nie powstał już więcej wśród Żydów prorok równy Mojżeszowi”.

Wszyscy prorocy patrzyli w zaciemnione lustro. Jeden tylko Mojżesz patrzył w lustro czyste i klarowne.

W proroctwach Mojżesza zawarte są wszystkie słowa następnych po nim proroków. W każdym ich proroctwie można znaleźć coś z Mojżesza.

„Duch Boży zaczynał w nim (Samsonie) dźwięczeć”.

– Kiedy Duch Święty spływał na Samsona – powiada rabi Nachanan – włosy jego zjeżyły się i zderzając się z sobą, zaczynały dźwięczeć jak dzwonki.

Rawa powiada:

– Wszystko, co widział Ezechiel w chwili, kiedy Bóg mu się objawił, widział też Izajasz. To, co Ezechiel o swym widzeniu długo i szeroko z najdrobniejszymi szczegółami opowiada, Izajasz streszcza w krótkich słowach. Wynika to z tego, że Ezechiel podobny jest do wieśniaka, który po raz pierwszy zobaczył króla. Izajasz natomiast jest podobny do mieszkańca wielkiego miasta stołecznego, który nie raz go widywał.

– Nie umiem przemawiać – powiedział Jeremiasz do Boga, kiedy Ten posłał go do ludu ze święta misją. A Bóg na to:

– Wybrałem cię sobie, zanim cię stworzyłem w łonie matki, zanim się urodziłeś, poświęciłem cię, na proroka narodów przeznaczyłem cię.

Wtedy Jeremiasz rzekł:

– Ach, Wszechmocny Panie! Jestem jeszcze za młody, nie potrafię wieszczyć. Czy był chociaż jeden prorok, który, przyszedłszy do ludu, nie był narażony na śmierć? Czy nie chciano obrzucić kamieniami Mojżesza i Aarona, kiedy posłałeś ich do Żydów? Czy nie wyśmiali fryzury Eliasza, kiedy do nich przyszedł? Czy go nie wykpili? „Oto – wołali – przyszedł do nas mąż z długimi, w loki skręconymi włosami!” A kiedy posłałeś do nich Eliszę, podnieśli krzyk: „Idź precz, ty łysa pało!”. Nie umiem przemawiać. Jestem jeszcze zbyt młody.

Na to odpowiedział mu Duch Święty:

– Właśnie dlatego, żeś młody i nie zaznał jeszcze grzechu, miłuję cię.

V

Irzekł Bóg:

 
„Weź z mojej ręki ten kielich wina gniewu
idaj z niego pić wszystkim narodom, do
których cię wysyłam”.
 

Wziął Jeremiasz kielich i pyta:

– Komu najpierw mam dać się napić?

– Jerozolimie i miastom Judy, gdyż one są najstarsze ze wszystkich królestw.

Jak tylko usłyszał te słowa Boga, zaczął przeklinać dni i lata swego życia. Gorzkim głosem zawołał:

– Biada! Do kogo jestem podobny? Do kapłana, na którego padł los, żeby Socie¹⁵² dać wypić gorzką wodę.

Kiedy przyprowadzają do niego tę niewierną kobietę, odsłania jej głowę i rozwichrza włosy. Podaje jej kielich goryczy idokładnie jej się przygląda. I o zgrozo! Okazuje się, że to jego własna matka. Z piersi wyrywa mu się bolesny okrzyk:

– Biada mi, matko moja! Przez całe życie starałem się traktować cię z czcią, a teraz muszę ci zadać wstyd!

Taki sam okrzyk wydał Jeremiasz:

– Biada mi, z twego powodu, matko Syjonu! Zamierzałem przynieść ci dobre nowiny i słowa pocieszenia, a zamiast tego przynoszę ci zapowiedź nieszczęsnego końca!

Jeremiasz był jednym z trzech proroków, którzy wieszczyli w tym samym czasie, a byli to oprócz niego Sofoniasz i prorokini Chulda. Jeremiasz wygłaszał swoje proroctwa na ulicach, Sofoniasz w bet ha-midraszach, a Chulda wśród kobiet. Wszyscy prorocy zaczynali od grożenia karą i kończyli udzielaniem pociechy.