Per amur da l'art
Text- Größe: 50 S.
- Kategorie: LehrbücherBearbeiten
Per amur da l'art
Text: Gildo Brunies
Lectorat: Carla Lozza-Valär, Lozzatext
Fotografia sülla pagina da titul:
Juan Gris – Guitare e clarinette, 1920
Funtauna e Copyright: Kunstmuseum Basel
Stampa: epubli –
ün servezzan da la ScRL neopubli, Berlin
© 2021 – Tuot ils drets arsalvos
Inhalt
Per amur da l'art 1
Per amur da l'art 1
Lündeschdi, ils 20 settember 2
Mardi, ils 21 settember 6
Marculdi, ils 22 settember 8
Gövgia, ils 23 settember 13
Venderdi, ils 24 settember 16
Sanda, ils 25 settember 18
Dumengia, ils 26 settember 21
Lündeschdi, ils 27 settember 23
Mardi, ils 28 settember 28
Marculdi, ils 29 settember 37
Gövgia, ils 30 settember 42
Venderdi, ils 1. october 43
Legenda 47
Lina Luzi – detectiva
Per amur da l'art
Ill'istorgia farost la cugnuschentscha da las seguaintas persunas:
Lina Luzi: es la patruna d'üna agentura da detectivs a Samedan. Ella ho ün nouv cas per resolver.
Curdin: lavura cun Lina. El es sieu associo ed eir sieu amih.
Riet: es l'oter associo da Lina. Tuots trais sun detectivs.
Madlaina: es la secretaria da Lina, da Curdin e da Riet.
Flurin: es ün giuvnot chi güda da fer cumischiuns. El es inamuro in Madlaina, ma ella nu so.
Rico Stupan: es il proprietari d'üna gallaria d'art. El craja d'esser gnieu ingiano cun pittüras ch'el vaiva cumpro.
Angela Guarino: lavura scu sour d'amalos in ün ospidel a Meraun. Sia granda paschiun però es la pittüra.
Jachen Gredig: es ün pittur ed ün bun amih da Lina.
Maria: lavura scu impiegheda in Art Disegn, üna butia da pittüra e disegn a Bulsaun.
Lündeschdi, ils 20 settember
Eau d'he passanto üna stupenda fin d'eivna. Eau sun steda illa Val Fex cun ün pêr amihs. A d'eira fich bell'ora. L'unic problem es, ch'eau d'he mangio bger da memma. Düraunt ün brunch da dumengia as mangia bod tuottadi: cun quels büfès abundants chi faun gnir l'ova in buocha croudi adüna darcho illa tentaziun da'm servir ün pô dapü. Güst hoz cumainzi üna dieta: eau mangiaro tuott'eivna be salata e frütta.
Zievamezdi intuorn las tschinch es gnieu ün cliaint cun ün nouv cas. Cur ch'el es rivo ho Madlaina, la secretaria, annunzcho:
«Lina, illa sela d'aspet es ün nouv cliaint.»
«Bun, lascha'l passer», d'heja respus.
«Taidla, Lina, üna chosa …»
«Schi, quinta'm.»
«Tü stust guarder sieus ögls …», ho Madlaina dit plain entusiassem.
«Sieus ögls? Perche?»
«Que sun ils ögls ils pü bels ch'eau d'he mê vis.»
«Pover Armon!», la d'he tizcheda.
Ün pô gritta es Madlaina turneda in sieu büro. Armon es nempe sieu marus. Tuottadi telefonane insembel. In vardet lavura Madlaina magari poch. Ella legia revistas per duonnas, fo manicüra, as pittüra ils ögls e telefona cun sieu marus. Ma eau la d'he listess gugent.
Cur cha'l nouv cliaint es entro m'ho que güst piglio il fled: Segner cher, che bels ögls! Che ögls, che nes, che buocha, che postura, che … tuot! Che bel hom!
«Lina Luzi? Eau sun …»
«George Clooney», d'heja penso.
«… Rico Stupan, il proprietari da la gallaria d'art Acantus.»
«Que am fo plaschair», d'heja sfarfuglio.
E que d'eira precis la vardet.
«Ün cuntschaint d'ün amih m'ho do Sia adressa.»
«Ah, schi? Schi chi?»
«Nöldi Caviezel.»
«Ah cler, Nöldi. Nus nu'ns vains già lönch pü vis.»
Cun Nöldi d'he gieu üna paschiuneda relaziun d'amur da trais eivnas. Zieva è'l svanieu. Ne ün telefon ne üna charta. Pü ünguotta.
«Cu sto'l?», d'heja dumando baintratta.
«Fich bain, bainbod marida'l ün'Ollandaisa. Els haun l'intenziun dad ir a ster in Alsazia 1.»
«Ah, eau m'allegr per el.»
In vardet d'he m'allegreda be d'üna chosa: Nöldi, quel pizochel, ho quinto da me a Rico e Rico, l'hom il pü bel ch'eau d'he imprains a cugnuoscher, m'es gnieu a fer üna visita. Üna visita a me!
«Bun», ho Rico cuntinuo, «eau sun gnieu per L'offrir ün'incumbenza.»
«Ch'El am quinta.»
«Avaunt ün pêr mais vaivi cumpro pittüras d'ün pittur renumno, da Santoni concretamaing. Forsa ch'Ella al cugnuoscha?»
Eau nu vaiva üngün'ideja. L'ultim temp d'he gieu bgera lavur, nu sun ida ad exposiziuns e nu d'he let la giazetta. Ma eau d'he schmanzögno:
«Schi, cler, eau se chi cha que es.»
«La plescha la pittüra?»
«Ella m'inchaunta», d'heja dit per am fer interessanta.
La pittüra am plescha propi, eir sch'eau nun incleg ünguotta da quelo. Ma eau nu'm stögl güstificher invers incuntschaints. E main invers incuntschaints simpatics.
«Bun, que cha'd es, eau d'he inchanto divers purtrets in üna aucziun a Milaun, i'l Dorotheum 2.»
«Aha!»
«Eau d'he spais fich bgers raps – var 350'000 francs.»
«Mamma mia!», d'he m'impisseda.
Eau nu d'he niaunch'üna vouta vis deschmilli francs in üna vouta. Ma scu buna actura d'he be replicho:
«Trajatschient …»
«Schi, ma am pera cha sun fos.»
«Fos? Voul que dir, ch'El ho cumpro ün pêr pittüras per 350'000 francs sainza savair scha sun autentics?»
«Na, na, ils purtrets sun autentics. Ils specialists dal Dorotheum haun controllo e constato lur autenticited.»
«Alura nun inclegi.»
«Que am pera cha tuots, eau repet, tuot ils purtrets da Santoni sun fos.»
«Schi cu mê dessan tuot ils purtrets d'ün pittur esser fos?», d'heja dit da maniera intelligiainta.
«Schi dimena perque cha Santoni forsa nun exista.»
«Cu?»
«Cha Santoni nun exista. Eau sun sgür cha que's tratta d'ün ingian. Ed eau vuless ch'Ella gess a scuvrir quelo.»
«E perche nu vo'L tar la pulizia?»
«L'unica pussibilited ch'eau d'he per recuperer ils 350'000 francs es da scuvrir cha Santoni, il grand pittur surreel, nun exista. Scha'd essans buns da cumpruver quelo, suni salvo. Eau dvantess ün expert. Pü expert cu bgeras chesas d'aucziuns famusas dal muond.»
«Quelo es propi üna buna spiegaziun», d'he m'impisseda.
«Que voul dir, ch'eau stögl ir a scuvrir l'imbruogl ed El vo alura culla gramma?»
«Eau d'he l'intenziun da La bunificher bain.»
«Ah, schi? Quaunt?»
Minchataunt suni terribel directa.
«15'000 francs per scuvrir e zieva auncha ün pertschient da mieu guadagn.»
Üngün nu m'ho auncha pajo 15'000 francs per ün cas. Ma eau nu d'he l'intenziun da'l dir quelo.
«E las spaisas?», vulaivi savair.»
«Las spaisas pej eau, natürelmaing.»
«Vo bain, d'accord. Eau drouv milli francs ouravaunt. Ed auncha qualchosa …»
«Schi?»
«Scha nu vains scuviert ünguotta infra duos mais po'L der il cas ad ün oter detectiv, scha na …»
«Scha na alura che?», ho'l dumando.
«Sch'eau cuntinuesch ho'L da pajer duamilli francs mincha mais. 15'000 francs fin in november plus las spaisas. A partir dal december 2'000 francs al mais ed auncha las spaisas. E zieva ün pertschient.»
«Bun, eau sun perinclet.»
Duos minuts pü tard è'l ieu. Cò vaivi sia adressa e sieu numer da telefon. Damaun d'heja üna seduta cun mieus associos. Que es il cas il pü excitant dals ultims ans. E na be pervi da l'art.
Mardi, ils 21 settember
Hoz in bunura d'heja salvo la seduta cun mieus associos. A las nouv es riveda Madlaina. Que d'eira la prüma vouta ch'ella es gnida adura.
«Che mê fest tü cò uschè bod?», d'he dumando tuot stutta.
«Lina, di'm, tuorna'l aunch'üna vouta?»
«At vo que bain Madlaina? Da chi discuorrast?»
«Ma da quel dad her saira. Da quel culs ögls – Rico Stupan ho'l nom, u?»
«Na, hoz nun ho'l da gnir», d'heja dit fich seriusa.
«Ma sgür ch'el turnaro ün oter di, nischi?»
«Schi, Madlaina, qualche di sgür.»
«Oh, que speri.»
Ella es tschanteda a sia maisa ed ho telefono a sieu marus. Sainz'oter s'udiva: «schi mieu cher», «na mieu cher», «cler mieu cher», «ün bütsch mieu cher.»
Ün mumaint pü tard es gnieu Flurin, il giuvnot chi güda cun fer cumischiuns. Flurin es ün pô grossottel ed ho la fatscha plain brüschels, ma l'es fich amabel e simpatic. In fuonz al pleschan duos chosas: manger paunins cun dschambun e Madlaina. El es adascus inamuro in ella e minchataunt la scriva'l poesias. Ma ella nu so d'ünguotta. Eau bainschi. Eau sun detectiva.
Riet, ün da mieus associos, es gnieu punctuel scu adüna. E Curdin, l'oter associo, es gnieu cun retard scu adüna.
«S-chüsè, uossa d'he gieu ün battibuogl tremend», ans ho Curdin infurmo.
«Cu ho „ella“ nom quista vouta?» Eau d'he pronunzcho „ella“ cun clerezza exagereda.
Curdin es ün scharmör arduondet chi mangia tuottadi tschiculatta e la saira sorta'l cun üna da sias amias. Invezza Riet es fich timid e vain amalo cur ch'el stu ir in sortida cun üna duonna.
«Ella», ho Curdin dit ün pô offais, «ho nom „problems culla banca“. Hoz in bunura a las och e mez suni ieu tar la Raiffeisen 3 e sun sto lo fin uossa. Eau d'he debits e nu se quaunts e tar chi.»
«Nus sarons bod richs, Curdin …»
Zieva als d'he quinto da l'incumbenza da Rico Stupan e da sias cundiziuns economicas. Tuots s'allegraivan. Eau nu d'he dit cha Rico d'eira ün bel hom perque cha sun schiglius. Nus vains scumpartieu ils dovairs. Bun, eau ils d'he repartieu, eau sun la scheffa:
«Que cha nus stuvains fer il prüm es eruir precis chi cha Santoni es. Que fatsch eau. Tü, Curdin, prouvast da discuorrer cun Chatrina Vital. Ella es ün'amia da me ed ho üna gallaria d'art. Sgür ch'ella ans po der infurmaziuns. E tü, Riet, fest üna visita a Gian Andrea Parli, quel professur chi instruescha istorgia d'art ill'Academia.»
E nus vains cumanzo culla lavur.
I'l archiv da giazettas dal Chantun Grischun a Samedan d'heja repasso tuot las giazettas dals ultims ans per am fer ün'ideja da Santoni e sia pittüra. Eau d'he scrit ün pitschen riassunt e damaun il prelegiaro eau a mieus associos. Nus stuvains esser infurmos fich bain.
Damaun zievamezdi vegni a fer üna visita a Jachen Gredig. Jachen es ün cuntschaint pittur engiadinais ed ün bun amih da me. Forsa ch'el am quinta ün pêr chosas interessantas davart Santoni.
Ad es las desch la saira. Eau d'he fam. Da tschaina vaivi be mangio üna salata da tomatas ed ün kivi. Our in chadafö sül chozen süsom üna s-chantschia ho que üna s-chacla da pralinès. Zuppeda, ch'eau nu'ls mang. Ma uossa mangi ün. Be ün! Alura vegni a cuz.