Buch lesen: «Нарқыз», Seite 6

 
Ерге, Нияз, ел керек,
Қайтар алған жылқыңды!
 
 
Сөзге Нияз жығылып
Қызға салды олжасын,
Аямайтын түрі бар,
Алам десе өз басын.
Қызға ілесіп жөнелді,
Ертіп екі жолдасын.
Көрген жандар дер еді:
«Сапарларын оңдасын!»
Нарқыз айдап келеді
Елдің жүйрік, жорғасын:
Ел қызығын көре алмай,
Енді Мəмбет сорласын.
Залым күні солай деп,
Артымызға жол қалсын.
Айтарым сол, ер Нияз,
Арыстаным, жолбарысым!
 
 
Нарқыз сыйлап мейманын,
Жинап ауыл-аймағын,
Алдына қымыз қойдырып,
Құрметтеді қонағын
Ұлы думан, той қылып.
Аттанарда Ниязға
Нарқыз сұлу тіл қатты:
– Мейманымсың қымбатты!
Сөзімді тыңда, Нияз ер,
Білімі артық кемеңгер,
Орта жүзде Бала би,
Бала биге хабар бер.
Кіші жүзде Шоңай би,
О да келіп бас қосып,
Кеңесетін болсын жер,
Аттанатын кезің бар,
Айтар менің сөзім бар!
 
 
Батыр Нияз білікті
Қыздың сөзін ұғыпты.
Орта жүзге шаптырды
Қасындағы жігітті.
Бала биге шақыртып
Нияздан хабар барады.
Шақыра барған кісіден
Мəнісін сұрап қарады.
Əбден жайын түсініп,
Он екі кісі жолдаспен,
Нияз бенен Нарқыздың
Келсін деген еліне
Бала би кетіп барады.
Бала би атқа мінгеннен,
Жұртқа хабар тарады.
Үй тіктіріп алдынан,
Нарқыз күтіп алады.
Ортаға келген қонағын
Қызмет етіп бағады.
Бала би, Шоңай сөйлесе,
Төгілгендей сөзден күй.
Халық сүйген шешендер
Мейман болып Нарқызға
Неше күндей көрді сый.
Көп көңілін тебірентіп,
Сөз сөйледі Бала би:
 
 
– Ежелден топ бастаған тіл демесең,
Шоңай мен мені атақты би демесең,
Билігі осы сөздің Нарқызға ғой,
Сол болып сөз иесі тұр демесең.
 
 
Енді пəлен демелік,
Нарқызға билік берелік.
Нарқыз айтсын билікті,
Не айтса да көнелік.
Осы сапар сөз айтып
Билікке ие болмаймыз.
Халық билік берген соң,
Соның сөзін қолдаймыз!
 
 
Сөз басы Бала биден ашылғаны,
Шоңай би мұның сөзін мақұлдады.
Аяғы осы сөздің басылсын деп,
Нарқыздың сол себепті шақырғаны.
 
 
Бала би мен Шоңай би
Нарқызға билік беріпті,
Халық та соған көніпті.
Дұрыс билік айтар деп,
Азаматтар сеніпті.
Түрекеліп ер Нарқыз,
Билігін айта беріпті:
Мықтылық пен байлық деп,
Мəмбет елді бақпады,
Жұртты аяққа таптады.
Хан шықпасын төріңе,
Туған елім, құлақ сал,
Билік айтқан жеріме.
Қара қазақ болсын да,
Қайтсын Мəмбет еліне!
 
 
Бала би мен Шоңай би,
Билігіме құлақ сал:
Екі жүздің тізгінін,
Екі биім, сендер ал.
Қайырсыз Мəмбет тұсында
Қысым көрген жандармыз,
Бала би мен Шоңай би,
Екеуің елге бас болып
Елді тура жолдаңыз.
Қайырсыз хандай болмаңыз,
Жарлы менен нашарды
Жамандықтан қорғаңыз.
Қара қылды қақ жарып,
Халыққа əділ болсаңдар,
Мойныңдағы сол қарыз!»
 
 
Биліктің қыз Нарқыздан ашылғаны,
Көңілдегі айтты сөзін, жасырмады,
Жиылған кіл саң мүйіз, самар жақтар
Нарқыздың бұл билігін мақұлдады.
Жақсының елге тиер қайыры көп,
Жаушылығы екі жұрттың басылғаны.
 
 
Нарқыздың айтқан сөзіне
Кім де болса көнеді.
Айтқаны дұрыс болған соң,
Халық оған ереді.
Түйе бастап Мəмбеттен
Ел билігі: Нарқызға
Тоғыз алып береді.
Бұрынғыдан артықша
Бақыт қонған жер еді.
 
 
Қызға Нияз тіл қатты:
– Тыңда, құрбым сымбатты!
Келбетің келген керімсің,
Заманы қатар теңімсің.
Өзге олжаны қайтейін,
Қалауым – сенің өзіңсің!
 
 
Сонда бір би айтады,
Шын жорғадай тайпалды:
Қызым, қолым жаямын,
Бақыт күткен баладан
Қашан батамды аядым?
Саған ғашық Нияздың
Қайырма, қызым, талабын,
Суытпа ердің назарын,
Сындырма ердің ажарын.
Нарқыз қызым, тұрарсың
Екі атаңның осындай
Билік айтқан жеріне.
Мақұл көрсең шырағым,
Қосыл Нияз теңіңе!
 
 
– Əркім табар жолдасын,
Сіздер үшін қыз басым.
Билік айтсаң, екі ата,
Сөзің екі болмасын!
Не десең де көндім, деп,
Сіздер сенген Ниязға
Мен де алаңсыз сендім, деп
Нарқыз жауап береді.
Нияз жасқа тең еді,
Бір сұңқар мен аққуды
Бала би мен Шоңай би
Тауып қосқан жері еді.
 
 
Жаушылықтан достасқан
Екі тайпа ел той қылды.
Қуанышқа қой қырды.
Келген халық сауықпен
Дүрілдетті ой-қырды.
 
 
Кімге тимес жақсының
Сондай күнде себебі.
Орта жүз бен Кіші жүз
Көп жауласқан ел еді.
Нарқыз бенен Нияздың
Елге тиіп себебі,
Жаушылықтан достасып,
Орта жүз бен Кіші жүз
Татуласқан жері еді.
Бір кісінің ұлындай
Араластық деп еді.
Өмірінен сол елдің
Айтар жырым көп еді.
Тым ұзартып жібердім,
Əзірінше осымен
Аяқтағым келеді…