Azan gəmilər limanı

…Bu bəxt ki onda var, əgər atasının sözündən çıxıb döyüşə getsəydi, yəqin ki, indi torpağın altındaydı, çürüyüb qurdlara yem olmuşdu. Ölməsəydi də, ən yaxşı halda ayağının, ya qolunun birini, bəlkə ikisini də itirmişdi. Buna heç şübhəsi yox idi. Ancaq düşdüyü indiki vəziyyətini fikirləşdikləriylə müqayisə edəndə, nədənsə bir ayağını, lap iki qolunu da itirmiş döyüşçüyə həsəd apardı. “Heç olmasa yanında doğmaları olardı.” Havadan zəhrimar tökülürdü… Bir az soyuq, bir az həlim nə idisə gah yuxarıdan aşağıya, gah da aşağıdan yuxarıya kürəyində gəzişməyə başladı. Təpədən dırnağacan ürpəndi. Elə bil minlərlə qarışqa, ya da qırxayaq paltarının altından bədəninə daraşmışdı, dərisini örtmüş tüklərinin dibində qaçdıtutdu oynayırdı. Bədəni gah isinir, gah da buza dönürdü. Hətta, bədənini ürpəndirən məxluqları təsəvvürünə gətirib iyrənən kimi oldu. Üşütməsəydi üstündə nə vardısa, soyunub kənara atar, dayanmadan sinirlərini tarıma çəkən yaramaz təəssüratdan canını qurtarardı. Son vaxtlar özünü bu qədər narahat hiss etdiyi yadına düşmürdü. “Ay axmaq, dizəcən çıxan qarda qarışqa nə gəzir?” Qəfil gələn bu fikir ağlına batan kimi başa düşdü ki, vücuduna hakim kəsilən vicvicə qarışqa sürüsü deyil, vahimə və qorxudan oyanmış sinirləridi… “Bax, Qismət, insan belə havalanır! Deməli belə havalanır… Heç nədən. İşə bax e, sən demə, adi qarışqa, dünyanın ən zavallı həşəratı barədə fikirləşmək də adamı dəli edə bilərmiş?! Hələ ağlın başındadır, Allahına şükür elə. Özünü ələ al, düşdüyün vəziyyəti, şəraiti anla, aqibətinin sonunu düşün, yol tap… Yol… yol… Bəlkə yolum bitdi?!” Ayaq barmaqları sızıldamağa başladı. İki cüt corabı üst-üstə geyinmişdi, deyəsən ayaqqabısı balaca sıxdığından barmaqlarının ucu döyənək olmuşdu. “Bir bu çatmırdı!” İliyinəcən göynəyən bədəni düşmən qarşısında tərksilah olmuş döyüşçü qədər çarəsiz və aciz idi. “Siqaret çəkən olsaydım, üstümdə alışqanım, ya da kibritim olardı; yaxşı tonqal qalayardım, donmazdım. Odun axtarmağa da ehtiyac yox, budu, yığıb toplayıblar, yandırana minnət! Düzdü, odunlar yaş olar, amma küknar qozaları tez tutuşar, rayonda qaz kəsiləndə məktəbimizin həyətindəki eldar şamının iri qozalarını yığıb peçdə o qədər yandırardıq ki! Dızıldaya-dızıldaya qurunun oduna yaşın tutuşması, sonra da çırta-çırtla yanması başqa aləmdi… Gərək başlayam… siqaretə… zəhləm getsə də… Ən azından əsəblərimi sakitləşdirərdi… Əşi yox e, yoox… axmaq vərdişdi… Amma cibimdə alışqan-zad gəzdirsəm, pis olmaz. Ya da kibrit… Bircə səhər tez açılaydı…” Gecə indicə düşmüşdü ki?!…

“Nadirə nahaq inandım!… Nadirə nahaq inandım!…” – Sanki bütün olub keçənləri, keçmişini unudacaqmış deyə, havalıtək bunu təkrar edə-edə qurcalanır, vurnuxur, qəfil zərbədən silkələnmiş başından ətrafa “səpələnən yaddaşını” yığıb bərpa etmək istəyirdi. Yaddaşı sözünə baxmırdı heç. “Nadirə nahaq inandım… Axmağın yekəsiyəmmiş!… Xıdır kişi deyəndə ki yerrim olsa da, bu Nadirdən gözüm su içmir, kişidən inciyirdim. Nadirə Lenin burjuaziyaya baxan kimi baxırdı. Əşi, demə kişi adam tanıyan imış”. Onu vaqondan hansı itələmişdi, yadına sala bilmirdi, çünki Roma sınıq butulkanı boynuna dirəyib gödəkçəsinin zəncirbəndini açanda qorxudan gözlərini bərk-bərk yummuş, şüşə boğazını üzməsin deyə yerindən tərpənməmişdi. Ölümlə tük naziklikdə məsafədə olarkən ani səksəkədən dili-ağzı qıfıllanan, vahimədən quruyub qalan, beyni kütləşən adam başqa neyləyə bilərdi ki? “Əvvəldən bəla elə bil boyuma biçilib, məndən gen gəzməz”. Kənddə yaşayanda qonşu uşaqlarına qoşulub kolxoz bostanına oğurluğa getmişdi. Oğurluğun cinayət olduğunu qanmayan kənd uşağı iki-üç xiyar, üç-dörd pomidordan savayı bostandan nə apara bilərdi? Özü də gündüzün günorta çağı! (Oğurluğa gecə gedərlər!) Sən demə qarovulçu naharını bitirəndən sonra çardağın altında mürgü döyürmüş. Handan-hana bostana daraşmış uşaqların hay-küyünə oyanıb tüfəngdən havaya atəş açıb onları qovanda hərə bir yana səpələnib. Qismət həm yaşda, həm boyda balaca olduğundan, birinci güllə açılanda qorxudan ayaqları tutulub, sərilib dirriyin içinə. Qarovulçu onu yaxalayıb kolxoz idarəsinə aparanacan, qaçıb qurtulan uşaqlar onun atasına xəbər verir, özündən çıxan kişi gəlir idarəyə, əvvəlcə “oğru” yaxalamış qarovulçunu əzişdirir, ona qahmar çıxan cavan aqronoma iki yaxşı şillə çəkir ki, nolub, indi hamınız taraz adam olduz, biz oğru? Özünüz bütün günü maşınla daşıyırsız xarabanıza, dinmirik, hər gün arvad-uşağınıza, özünüzdən yuxarılara haram tikə yedirirsiz, bu bəs deyil, hələ ağlı kəsməyən uşağı da top-tüfənglə qorxuzursuz?! Pah, uşaq dağıtdı kolxozu, qoymayın!… Tüpürüm sizin kolxozunuza da, bostanınıza da, kişiliyinizə də!.. (Başqa söyüşlər də söymüşdü, deyiləsi deyil). Qismət atasının bu hərəkətindən qürrələnmiş, özlüyündə hər şeyin bitdiyini, atasının hirsinin soyuduğunu düşünmüşdü. Sən demə “toy” sonraydı, atası camaatın içində ona əl qaldırmaq istəməyib, amma evə çatanda, elə doqqazın ağzındaca toqqasını çıxardıb onu it küçüyü kimi zingildəyənə qədər çırpmışdı, anası da əlindən ala bilməmişdi. “Hər zatıqırığın qənşərində məni üzüqara etməyin qalmışdı! Mənim oğlum harama əl uzatmamalıdı, eşitdin?!” – deyib, toqqasını arvadının üstünə tullamışdı. O gündən hər dəfə atasının səsini eşidəndə ürəyi yerindən çıxardı, qaranəfəs olub otağına çəkilər, saatlarla dinib-danışmazdı. Yuxuda sayıqlaması, tər içində oyanıb qışqırması səngiməyəndə, anası: “Əllərin quruyaydı, Qəfər, necə ürəyün gəldi, əlün necə qalxdı fağır balama?” – deyib nalə döyərdi. Oğlunun günü-gündən ağırlaşan vəziyyətindən narahat olmuş atası onu rayonun ən yaxşı həkimlərinə göstərmişdi. Bir neçə aya xəstəliyinin bəzi əlamətləri yox olmuşdu. Rayon mərkəzinə köçəndən sonra iki ildən çox müalicə alsa da, xroniki qorxu sindromundan yaxa qurtara bilməmişdi Qismət. Balaca qorxan kimi bədəni qıclaşır, haldan-hala düşür, burnundan qan açılmayınca sakitləşmirdi…

…Qeyri-ixtiyarı əli boynuna toxundu. Barmağıyla hiss etdi ki, yüngülcə çərtilib. Sonra burun dəliklərində qurumuş qanı ovdu. “Öldürmək fikri olsaydı ani hərəkətlə boğazını üzə bilərdi. Təzə sınmış butulkanın şüşəsi ülgücdən də iti olur axı. Yəqin ayaq üstə öldüyümü görüb, daşınıb fikrindən… Onun məqsədi qorxutmaq olub, qorxutmaq!.. Yox, itələyən Roma deyildi. Dəqiq… Nadir?.. Yox, o, aralıydı deyəsən… Bəs o adını bilmədiyim sarıpişto, çopur gədə, bəlkə o?… Məni kim itələdi axı?!”

Hər şey o qədər qəfil və gözlənilməz olmuşdu ki! Diz qapağının zədələnməsi də, yəqin havada mayallaq aşıb tarappıltıyla yerə sərilməyindən olub. “Peycer”i də onda düşüb belindən… “Öldürüb cəmdəyimi zibil paketi kimi çölə tullaya bilərdilər. Qorxublar ki, sürücü onları ələ verər? Vaqonda sürücü qadından başqa onlara mane olacaq kimsə yox idi axı? Düzdü, butulkanı oturacağın kənarında sındırıb, söyüş söyə-söyə məni divara dirəyəndə, sürücü az qala tramvayın əyləcini basacaqdı, amma Nadir onun üstünə çığıranda tez fikrindən dönmüşdü. Hər ehtimala qarşı iri vint açanı əlində bərk-bərk saxlasa da qorxudan əsirdi, necə olmasa yaşlı qadındı, vaqonda da üç sərxoş, başıpozuq dəliqanlı. Cavanlar da ki içdi, üzün görməyəsən, dədələrini də tanımazlar. O qədər vəhşiliklər törədirdilər ki, danışılası deyil! Ucu-bucağı bilinməyən sahibsiz ölkə, hər tinbaşı yiyəsiz, avara uşaqlar, beşindən biri də narkoman… Allah göstərməsin, belələrindən nə gözləyəsən?!.. Yaxşı qurtarmışam…” Nə fikirləşdisə gödəkcəsinin sağdakı döş cibinin zəncirbəndini açdı. Pasportu, bileti yerindəydi. Sonra da əlini tələsik sol cibinə saldı. Cibin ağzı açıq, içi boş idi! “Heç nə yoxdu ki?! Bəs pullar?..” Əvvəlcə elə bildi neçə müddət gecəsini gündüzünə qatıb, istirahət, normal yuxu, doyunca yemək nə olduğunu bilmədən işləyib-yığdığı pullarını diyirlənəndə cibindən salıb. Ona görə də arxaya dönüb yuxarıdan aşağıya sürüşərək diyirləndiyi yerlərə göz gəzdirdi. Axşam olmağına baxmayaraq ayın sarımtıl işığında hər yan apaydın görünürdü, qara paketə büküb belini möhkəm səridiyi bağlamanı ağappaq qarın içində tapmaq çətin olmazdı. Diyirlənəndə bədəniylə tapdaq elədiyi yumşaq qarı ələk-vələk eləmək az vaxt çəkərdi. Birdən yadına düşdü ki, yox, bağlamanı döş cibinə qoyub zəncirini axıracan çəkmişdi, nə qədər diyirlənsəydi də pul bağlaması cibindən düşə bilməzdi. “Oğraşlar! Əclaflar! Götürüblər, hamısını götürüblər, ha-mı-sı-nı!.. İndi başa düşdüm… Ay sizin ananızı!..” – deməyilə, boğub içində saxladığı hıçqırıqları üşütmədən titrəyən çənəsinin, şaq-şaq şaqqıldayan dişlərinin səsinə qarışıb, az qala qulaqlarının pərdəsini dağıdacaqdı. İndicə dünya dağılsaydı belə qulaqlarındakı bu vəhşi uğultudan heç zad eşitməzdi. Gözlərinə də gücü çatmadı; nə illah elədisə, bayaqdan bəbəklərini yandıran acı göz yaşlarını boğub saxlaya bilmədi…

Hər tərəf süd kimi apaydın olsa da, üzündəki zəhrimarı gizlədə bilməyən uzun bir gecə vecsiz-vecsiz mürgü döyürdü… Deyəsən səhərin göz açmaq fikri yox idi. Elə bil, yer kürəsi də iki ayağını bir başmağa keçirib fırlanmaqdan vaz keçmişdi. Nə qədər sarsıdıcı, ürək üzücü dəqiqələr, saatlar vardı qabaqda, bilmirdi. Tənhalıq, soyuq, aclıq bir yandan, başında xəşil kimi qarışmış fikirlər, cavabsız suallar da bir yandan onun bu miskin, ağır-ağır can verən xəstəyə bənzər gecənin yaxasından qurtulacağına ümidini itirirdi…