Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku

WSTĘP

Bezpieczeństwo jest potrzebą i najważniejszą wartością każdego człowieka oraz celem funkcjonowania społeczeństwa. Roman Kuźniar uważa, że bezpieczeństwo to pierwotna i egzystencjalna potrzeba jednostek, grup społecznych i państw, przy czym nie ogranicza się to wyłącznie do pojęć integralności, niezawisłości i przetrwania, ale także możliwości nieskrępowanego rozwoju i wzbogacania tożsamości jednostek oraz zbiorowości1. Do całościowego zrozumienia istoty bezpieczeństwa niezbędne jest wskazanie jego podmiotu, którym są wszystkie jednostki dysponujące własnymi interesami, wyrażające swoją wolę oraz chęć jej realizowania. Takim sposobem podmiotami bezpieczeństwa mogą być całe narody, społeczności międzynarodowe, grupy społeczne oraz nawet pojedyncze osoby. W zależności od tego wyodrębnić można kilka rodzajów bezpieczeństwa: indywidualne – personalne; grupowe – plemienne (rodowe); narodowe – państwowe oraz międzynarodowe – globalne lub regionalne2.

W istocie bezpieczeństwo zależy przede wszystkim od uwarunkowań podmiotu: środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, w których mogą występować potencjalne zagrożenia. Zależą one też od samego podmiotu i jego fizycznego oraz merytorycznego przygotowania, a także od możliwości i gotowości do sprostania występującym zagrożeniom. Głównymi składnikami bezpieczeństwa są swoboda rozwoju podmiotu oraz gwarancja jego nienaruszalności3.

1 W. Pokruszyński, Teoretyczne aspekty bezpieczeństwa, Józefów 2010, s. 10.

2 S. Koziej, Bezpieczeństwo: Istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 2, s. 19.

3 R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian, Warszawa 2003, s. 31.

10

Wstęp

Według klasycznej teorii bezpieczeństwa bardzo ważne jest występowanie

dwóch zjawisk o negatywnych konotacjach: zagrożeń i wyzwań. Zagrożenia

to czynniki godzące w działania mające na celu utrzymanie lub zapewnienie

bezpieczeństwa. Z kolei wyzwania odnoszą się do sytuacji, gdy powstają niezbywalne

potrzeby i stosowne działania podmiotu aby osiągnąć pożądany stan.

Dlatego wyraźnie trzeba wyróżnić aspekt wyzwań i zagrożeń, ponieważ pozwala

to na właściwą i obiektywną ocenę poziomu bezpieczeństwa4.

Bezpieczeństwo w istocie zależy od uwarunkowań podmiotu – środowiska

wewnętrznego oraz zewnętrznego, gdzie mogą powstać potencjalne zagrożenia.

Zależne jest to również od samego podmiotu, jego merytorycznego i fizycznego

przygotowania oraz możliwości i gotowości do podołania określonym

zagrożeniom. Główne składniki bezpieczeństwa to swoboda rozwoju podmiotu

i gwarancja jego nienaruszalności5. Jak wskazuje Jerzy Stańczyk, właściwość

bezpieczeństwa opartego na tych składnikach to pewność. Stanowi ona podstawowy

warunek tych elementów, może być obiektywna albo subiektywna.

W syntetycznym podejściu bezpieczeństwo należy określać jako obiektywną

pewność swobód rozwojowych i gwarancji nienaruszalnego przetrwania6.

Monografia pt. Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku pod redakcją naukową

Henryka Ćwięka oraz Malwiny Siewier dotyczy niezwykle ważnych

oraz aktualnych problemów z tego obszaru. Została przygotowana przez zespół

specjalistów z jedenastu polskich ośrodków naukowych, zajmujących się problematyką

bezpieczeństwa. Najliczniej w gronie autorów reprezentowani są pracownicy

naukowo-dydaktyczni Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego

w Częstochowie, którzy napisali 7 artykułów, następnie Politechniki Częstochowskiej

– 3 teksty, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego z Kielc, Uniwersytetu

Warszawskiego i Wojskowej Akademii Technicznej – po 2 artykuły. Do

powstania monografii przyczynili się ponadto naukowcy z innych ośrodków:

Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Akademii

Marynarki Wojennej, Uniwersytetu Śląskiego, Krakowskiej Akademii im.

Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie

oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach; wśród jej autorów

jest również pracownik Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marsz. Józefa Piłsudskiego

i Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej.

4 W. Pokruszyński, op. cit., s. 11.

5 R. Kuźniar, Z. Lachowski, op. cit., s. 31.

6 J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996, s. 261.

11

Wstęp

Monografię tworzą: wstęp oraz 24 artykuły podzielone na pięć części.

W celu najpełniejszego zaprezentowania jej treści redaktorzy naukowi przyjęli

konstrukcję problemową, a w części pierwszej artykuły uporządkowano również

chronologicznie.

Publikację otwiera część I pt. Bezpieczeństwo Polski (aspekty historyczne),

w której zamieszczono 5 tekstów napisanych przez autorów z trzech ośrodków

naukowych. Jako pierwszy zamieszczono tekst dr. hab. Jerzego Prochwicza,

prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filii w Piotrkowie Trybunalskim,

pt. Formacje graniczne II Rzeczypospolitej w systemie bezpieczeństwa

państwa. Jego Autor jest znanym badaczem tego obszaru, od lat specjalizuje

się w badaniach dziejów Korpusu Ochrony Pogranicza. Jak zauważył Jerzy

Prochwicz, w latach 1918–1928 w Polsce nie wypracowano stałego systemu organizacji

ochrony granic, w okresie konsolidacji państwa w latach 1918–1921

formacje graniczne głównie wypełniały zadania ochrony interesów ekonomicznych

państwa, a zapewnienie bezpieczeństwa RP pozostawało na dalszym planie.

Przełomem w zakresie ściślejszego powiązania formacji granicznych z systemem

bezpieczeństwa militarnego było utworzenie w 1924 r. Korpusu Ochrony

Pogranicza oraz w 1928 r. Straży Granicznej.

Z kolei dr hab. Julia Dziwoki oraz dr hab. Beata Urbanowicz profesor z Uniwersytetu

Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie

przygotowały opracowanie Problem bezpieczeństwa na łamach czasopisma „Strzelec”

w II Rzeczypospolitej Polskiej. Jego Autorki przybliżyły Czytelnikom dzieje

(w zarysie) Związku Strzeleckiego, będącego pierwszą polską organizacją paramilitarną,

utworzoną wiosną 1910 r. we Lwowie z inspiracji Związku Walki Czynnej.

W okresie międzywojennym z różnym nasileniem i na różnych fragmentach

granicy państwowej RP występowały zagrożenia zewnętrzne, najpoważniejsze

na granicy wschodniej – z ZSRR, a następnie, w ostatnich latach analizowanego

okresu, na granicy zachodniej i północnej – z Niemcami. Ideały wpajane młodemu

pokoleniu Polaków i popularyzowanie zasług Związku Strzeleckiego na

łamach „Strzelca” wywarły pozytywny wpływ na postawy członków tej organizacji,

którzy następnie stali się żołnierzami formacji regularnych Wojska Polskiego

i polskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej.

Działalność placówek Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego

w zakresie rozpoznania i zwalczania szpiegostwa, organizowanego przez służby

III Rzeszy w latach 1933– 1939, podjęła dr Malwina Siewier z Uniwersytetu

Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Szpiego12

Wstęp

stwo rozpoznawał i zwalczał Oddział II Sztabu Generalnego (od 1928 r. Sztabu

Głównego) Wojska Polskiego. Z ustaleń Autorki wynika, że najważniejszym zadaniem

niemieckiego wywiadu wojskowego było rozpoznanie polskich możliwości

militarnych i stanu przygotowań wojennych. W analizowanym w artykule

okresie tajne służby III Rzeszy wykorzystywały do działalności wywiadowczej

przeciwko Polsce m.in. mniejszość niemiecką. Placówki polskiego kontrwywiadu

w obliczu wzrostu zagrożenia wojennego zwiększyły wysiłki w celu zwalczania

szpiegostwa, obok warstwy faktograficznej, artykuł zawiera również próbę

oceny efektywności działań polskiego kontrwywiadu w zwalczaniu niemieckich

służb specjalnych.

Dr Piotr Dobrowolski z Centralnej Biblioteki Wojskowa im. Marszałka Józefa

Piłsudskiego w Warszawie jest autorem artykułu Wychowanie patriotyczno-obywatelskie

na łamach czasopisma „Wiarus” w latach 1936–1939. W jego pierwszej

części Autor przedstawił założenia wychowawcze polskich naczelnych władz

wojskowych w drugiej połowie lat 30. XX w. Na tym tle ukazał założenia Kursu

nauki obywatelskiej, systematycznie publikowanego w latach 1936–1939 na łamach

„Wiarusa”. Kurs przeznaczono dla podoficerów Wojska Polskiego, którzy

poznawali na nim historię wojskowości polskiej, geografię, życie gospodarcze

oraz sytuację międzynarodową i system polityczny Rzeczypospolitej Polski.

Ostatni tekst w tej części monografii dotyczy okresu powojennego – dr Dariusz

Gregorczyk z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana

Długosza w Częstochowie napisał artykuł Funkcjonowanie i zakres działań

operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariuszy Sekcji VII Wydziału II Komendy

Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach w latach 1957–1959. Tekst

porusza wybrane kwestie działalności aparatu bezpieczeństwa PRL na terenie

województwa katowickiego w latach 1957–1959. Autor artykułu ukazał

w nim istotny element Służby Bezpieczeństwa, jakim była Sekcja VII Wydziału

II (kontrwywiadu) Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach.

Funkcjonariusze Sekcji VII zajmowali się obserwacją i rozpracowywaniem

obywateli krajów zachodnioeuropejskich. W ramach prowadzonych

zadań operacyjnych pracownicy Sekcji VII inwigilowali dziennikarzy, pracowników

innych działów, w tym handlowców i przemysłowców, oraz prowadzili

ochronę kontrwywiadowczą ważnych obiektów gospodarczych i komunikacyjnych

województwa katowickiego.

Część II monografii, zatytułowana Polityka bezpieczeństwa Polski, również

zawiera pięć opracowań naukowych. Tę część publikacji otwiera tekst prof.

13

Wstęp

dr. hab. Dariusza Kozerawskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,

który podjął ważny temat działań pokojowych i stabilizacyjnych, w tym ich

skutków i perspektyw, w polskiej polityce bezpieczeństwa. W artykule zaprezentowano

wybrane obszary działań pokojowych i stabilizacyjnych polskich

kontyngentów wojskowo-cywilnych oraz efekty ich realizacji w polskiej polityce

bezpieczeństwa w XXI w. Ukazując skalę militarnego zaangażowania polskich

kontyngentów wojskowych w operacjach na Bałkanach, w Afganistanie

i Iraku, Autor artykułu – ceniony badacz tej problematyki – ocenił ich skutki

i perspektywy w wymiarze politycznym, gospodarczym i społecznym w oparciu

o przeprowadzone przez siebie badania terenowe w strefach działań wojennych,

stabilizacyjnych i pokojowych.

Prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz z Uniwersytetu Warszawskiego jest autorem

artykułu Bezpieczeństwo militarne Polski – zagrożenia i wyzwania. Tekst składa

się z dwóch części: w pierwszej, wstępnej zawarto definicje najważniejszych

pojęć, które zostały obszernie zaprezentowane i przeanalizowane w głównej,

drugiej części artykułu, w całości poświęconej współczesnym zagrożeniom i wyzwaniom

dla bezpieczeństwa militarnego Polski. Współcześnie bezpieczeństwo

militarne jest jednym z wielu rodzajów/sektorów bezpieczeństwa narodowego.

Prof. Balcerowicz podjął kwestie zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa militarnego.

Jak zauważa, określenie poziomu zagrożeń stanowi złożone przedsięwzięcie,

wymagające analizy wielu czynników, w tym niemierzalnych, trudnych do

skwantyfikowania. Łatwiejszy do oceny jest poziom zbrojeń, stan i dyslokacja sił

zbrojnych. W końcowej części artykułu prof. Balcerowicz krytycznie przeanalizował

treść „Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”

z 2014 r. oraz „Koncepcji obronnej Rzeczypospolitej Polskiej” z 2017 r.

W dalszej części monografii dr hab. Ryszard Niedźwiecki, profesor Uniwersytetu

Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie,

zajął się relacjami między kulturą strategiczną a doktryną bezpieczeństwa narodowego.

Autor tekstu przeanalizował w nim zależności między doktryną

bezpieczeństwa narodowego, a kulturą strategiczną w Polsce po transformacji

ustrojowej, która rozpoczęła się w 1989 r. Pierwsza część artykułu dotyczy

ewolucji znaczenia pojęcia „kultura strategiczna”, druga – koncepcji doktryny

bezpieczeństwa narodowego, trzecia zaś stanowi przegląd związków kultury,

polityki oraz strategii bezpieczeństwa.

Z kolei dr hab. Andrzej Drzewiecki z Akademii Marynarki Wojennej im.

Bohaterów Westerplatte w Gdyni napisał tekst Marynarka Wojenna RP w syste14

Wstęp

mie bezpieczeństwa państwa z perspektywy 2017 r. Odniósł się w nim do definicji

bezpieczeństwa, traktowanego jako słowo klucz i odmienianego przez wszystkie

przypadki. W dalszej części opracowania Autor obszernie podjął zagadnienie

bezpieczeństwa morskiego państwa polskiego, odpowiadając na pytanie badawcze:

Czy i w jakim zakresie Marynarka Wojenna RP jest przygotowana, aby

sprostać powierzonym jej zadaniom? Udziela na nie odpowiedzi z perspektywy

2017 r., przy czym analizuje też treść publikacji informujących, że Marynarka

Wojenna RP przeżywa najpoważniejszą zapaść w swoich dziejach. Pytania

o przyczyny takiego stanu i perspektywy wyjścia z niego stanowią zasadniczą

treść tego artykułu.

Tę część monografii kończy opracowanie dr. Jerzego Rydza, dotyczące aktualnego

i ważnego tematu dotyczącego roli Straży Granicznej RP w kształtowaniu

bezpieczeństwa narodowego na przykładzie Nadbużańskiego Oddziału

Straży Granicznej, którego Autor jest funkcjonariuszem. Straż Graniczą

powołano ustawą z 12 października 1991 r. do ochrony granicy państwowej

oraz kontroli ruchu granicznego. Nadbużański Oddział Straży Granicznej

jest jednym z trzech oddziałów tej formacji, ochraniających zewnętrzną granicę

Unii Europejskiej. Autor artykułu ukazuje w nim zadania realizowane

przez ten Oddział i jego rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego

Polski.

Trzecią część monografii pt. Zagrożenia i wyzwania tworzą cztery opracowania

naukowe autorów z czterech różnych ośrodków. Otwiera tekst dr. hab.

Roberta Borkowskiego, profesora Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza

Modrzewskiego, pt. Performans zbrodni i strachu (współczesny terroryzm jako

fenomen paniki moralnej). Artykuł koncentruje się na wpływie terroryzmu na

współczesne społeczeństwa i politykę z perspektywy performance studies oraz

socjologicznej koncepcji paniki moralnej. Jak zauważa Autor, nie każda forma

przemocy politycznej jest terroryzmem, mimo że określenie to stało się bardzo

popularne z racji posiadanego ładunku emocjonalnego. Odbiorcy mediów

przyswajają narrację prezentującą terroryzm i strach przed zamachami. Obraz

telewizyjny fałszuje rzeczywistość, a strach wywołany zamachem prowadzi do

powstania lęku przed kolejnymi atakami i powoduje, że społeczeństwa łatwiej

poddaje się kontroli.

Dr hab. Miron Lakomy, z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jest autorem

tekstu Cyberdżihad: potencjalne czy realne zagrożenie dla bezpieczeństwa

Polski? Charakteryzuje w nim zjawisko propagandowej działalności islamskich

15

Wstęp

organizacji terrorystycznych w cyberprzestrzeni w kontekście zagrożeń, które

generuje ona dla bezpieczeństwa Polski. Według ustaleń Autora można wyróżnić

trzy grupy tej aktywności: zdobywanie i inspirowanie zwolenników, rekrutacja

i szkolenie terrorystów oraz zastraszanie społeczeństw „niewiernych”.

Wymienione aktywności obecnie w niewielkim stopniu dotyczą Polski i nie

wpływają istotnie na bezpieczeństwo jej obywateli.

Dr Piotr Lotarski z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach

jest autorem opracowania Działalność Państwa Islamskiego a zagrożenie bezpieczeństwa

Polski. Autor stwierdził w pierwszej części artykułu, że Polska prowadzi

aktywną działalność w celu utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego: od

1953 r. kierowała obserwatorów, a od 1973 kontyngenty wojskowe do udziału

w operacjach humanitarnych, pokojowych i stabilizacyjnych w różnych regionach

świata, głownie na Bliskim Wschodzie. Polscy żołnierze i pracownicy wojska

wykonywali zadania logistyczne, operacyjne, a także uczestniczyli w misjach

obserwacyjnych, doradczych i szkoleniowych. Pomimo tak dużego zaangażowania

Polski nie odnotowano w niej zamachów terrorystycznych. Zdaniem

Autora, w Polsce występuje niewielkie zagrożenie atakami ze strony członków

lub zwolenników tzw. Państwa Islamskiego (PI), które może nasilić się wraz

z rozpoczęciem działań bojowych przeciwko PI w Iraku i Syrii przez skierowane

tam żołnierzy Wojska Polskiego lub przez zmianę charakteru działalności polskich

kontyngentów w Kuwejcie i Iraku na bojowy.

Dr hab. Zbigniew Grzywna, prof. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego

im. Jana Długosza w Częstochowie, napisał tekst Analiza wybranych obszarów

ekstremizmu przeradzającego się w terroryzm. Za szczególne istotne zagrożenie

dla Europy i świata Autor uznał radykalny muzułmański fundamentalizm

i ekstremizm, które przekształcają się w terroryzm. W świetle wydarzeń w Europie

i na świecie Autor zauważa, że dużym zagrożeniem dla bezpieczeństwa

społeczeństw są międzynarodowy ekstremizm, terroryzm, przestępczość zorganizowana

oraz handel narkotykami. Ekstremistyczny terroryzm we wszystkich

jego formach i przejawach jest niedopuszczalny i trzeba szukać skutecznych

środków, żeby go skutecznie ograniczać.

Część IV monografii, pt. W kręgu bezpieczeństwa międzynarodowego, tworzą

cztery opracowania naukowe. Prof. dr hab. Andrzej Ciupiński z Uniwersytetu

Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie w tekście

Problemy europejskiej integracji wojskowej analizuje problem europejskiej integracji

wojskowej. Przedstawił w nim rozwój europejskiej autonomii w pro16

Wstęp

cesie integracji wojskowej i jej formy: Europejską Tożsamość Bezpieczeństwa

i Obrony, Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony oraz Wspólną Politykę

Bezpieczeństwa i Obrony. Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej

podpisali Traktat Lizboński, który przewiduje możliwość prowadzenia wzmocnionej

współpracy strukturalnej (PESCO) w ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa

i Obrony UE, a 22 czerwca 2017 r. Rada Europejska wyraziła zgodę

na podjęcie takiej współpracy przez grupę chętnych państw. Znaczący wpływ na

tę decyzję miało wcześniejsze przyjęcie 28 czerwca 2016 r. Europejskiej Strategii

Globalnej.

Prof. dr hab. Andrzej Misiuk z Uniwersytetu Warszawskiego w artykule Modele

systemów policyjnych w wybranych krajach Europy opisał genezę administracji

ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego w Europie w XVIII w. i proces

tworzenia nowoczesnej policji w II połowie XIX w., przedstawił klasyfikację

modeli systemów policyjnych we współczesnej Europie oraz przeanalizował ich

ewolucję w wybranych krajach Europy Zachodniej.

Prof. dr hab. Krzysztof Kubiak z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego

w Kielcach podjął aktualny temat obrony terytorialnej (obrony krajowej) w systemie

obronnym Królestwa Szwecji oraz przydatności szwedzkich doświadczeń

i wniosków dla procesu tworzenia tego typu formacji we współczesnej

Polsce. Koncepcja Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce ma zdecydowanych

przeciwników, ale bardzo często zastrzeżenia, czasami o bardzo poważnym

charakterze, wynikają z potrzeb bieżącej walki politycznej. Z drugiej strony

pojawiają się, wygłaszane często w dobrej wierze, naiwne wypowiedzi, absolutyzujące

nowy rodzaj sił zbrojnych i przypisujący mu funkcje i zadania, których

nie zdoła zrealizować. W tym kontekście sporym niebezpieczeństwem mentalnym

stojącym przez polskimi Wojskami Obrony Terytorialnej mogą się też

okazać oczekiwania ochotników zgłaszających się do pełnienia w nich służby.

W licznych dyskusjach bardzo często jako wzorcowe rozwiązanie problemu

obrony terytorialnej przytacza się, nie do końca znając współczesne realia, model

szwedzki. Celem Autora było przedstawienie rozwiązań obowiązujących

w tym skandynawskim państwie, skupiając się na usytuowaniu tego modelu

w systemie obronnym Szwecji.

Dr hab. Magdalena Bsoul-Kopowska, prof. Politechniki Częstochowskiej,

napisała artykuł Udział Polski w operacjach i misjach pokojowych prowadzonych

przez Unię Europejską. Skomplikowany charakter współczesnych konfliktów

doprowadził do nowego spojrzenia oraz podejścia do problemu zapewnienia

17

Wstęp

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, tym samym do zmiany poglądów

użycia w tym celu struktur militarnych. Doświadczenia Unii Europejskiej

wskazują, że misje te są skutecznym sposobem rozwiązywania problemów, a potrzeba

szybkiej reakcji na pojawiające się zagrożenia bezpieczeństwa spowodowała

wzrost znaczenia misji pokojowych o charakterze militarnym. W tekście

przedstawiono misje i operacje pokojowe prowadzone przez Unię Europejską,

w które zaangażowana jest Polska.

Ostatnia (piąta) część monografii nosi tytuł Bezpieczeństwo społeczne, ekonomiczne,

kulturowe. Tworzy ją sześć artykułów podejmujących różne ich

aspekty, przygotowanych przez badaczy z czterech uczelni. Rozpoczyna ją

dr Anna Karczewska z Politechniki Częstochowskiej tekstem Bezpieczeństwo

społeczne w kontekście współczesnego rynku pracy. W pierwszej części artykułu

Autorka wskazuje, że zmiany technologiczne i ekonomiczne XXI w. wpłynęły

na stosunki społeczne, w tym na relacje w sferze pracy. Zmieniają się charakter

pracy, organizacja czasu pracy, wartościowanie pracy, jej miejsce w hierarchii

wartości jednostki. Z bezpieczeństwem pracy wiążą się tak istotne

zagadnienia, jak bezpieczeństwo socjalne, równowaga praca – życie, społeczna

odpowiedzialność biznesu oraz zagrożenie bezrobociem i wykluczeniem społecznym.

Uwaga Autorki artykułu skupiła się na problematyce bezpieczeństwa

na współczesnym rynku pracy w kontekście zmian zachodzących na nim

w ostatnim okresie.

Dr Agnieszka Miklewska z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego

im. Jana Długosza w Częstochowie napisała tekst Zagrożenia dla rozwoju człowieka,

wynikające z utraty bezpieczeństwa indywidualnego. Autorka skoncentrowała

się na wybranych aspektach utraty poczucia bezpieczeństwa w okresie

dzieciństwa, związanych z zaburzeniami więzi i konsekwencjami tych okoliczności

dla dalszego rozwoju psychicznego. Jednocześnie zwraca uwagę na reaktywne

zaburzenia więzi, zaburzenia selektywności w budowaniu relacji, przeniesiony

zespół Münchhausena, zespół alienacji rodzicielskiej, a także zespół

dziecka potrząsanego i maltretowanego. Z uwagi na ograniczone ramy niniejszej

książki artykuł nie podejmuje złożonego zagadnienia przemocy seksualnej

oraz zjawiska PTSD, ponieważ w ocenie jego Autorki wymagają one odrębnej

publikacji.

Mgr Aneta Krysowaty z Wojskowej Akademii Technicznej napisała artykuł

Życie pod nadzorem. Przegląd wybranych narzędzi inwigilujących obywatela,

konsumenta i klienta. W jego pierwszej części zauważyła, że obecnie nadzór stał

18

Wstęp

się wszechobecny, cyfrowa rzeczywistość sprzyja dalszej ekspansji w zbieraniu

informacji i zarządzania nimi, a instytucje państwowe oraz z otoczenia biznesowego

chcą wiedzieć jak najwięcej o obywatelu, konsumencie i kliencie. Z ustaleń

Autorki wynika, że wraz z upowszechnieniem nowych i wprowadzonych na

szeroką skalę narzędzi inwigilacji wzrosła liczba przejmowanych i archiwizowanych

informacji oraz udoskonalono proces ich przetwarzania.

Tekst Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa kulturowego Polski mgr Katarzyny

Huczek z Wojskowej Akademii Technicznej stanowi o masowych ruchach

migracyjnych, radykalizacji, konwersjach religijnych oraz uniformizacji będącej

efektem globalizacji. Czynniki te sprawiają, że bezpieczeństwo kulturowe

współczesnego państwa nabiera nowego znaczenia. Autorka artykułu dokonała

w nim analizy środowiska bezpieczeństwa kulturowego Polski, eksponując potencjalne

zagrożenia oraz wyzwania.

Dr Wojciech Maciejewski z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie napisał

tekst Postrzeganie bezpieczeństwa indywidualnego i narodowego w opinii

studentów kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Zdaniem Autora, bezpieczeństwo

stało się zagadnieniem często poruszanym w różnego rodzaju dyskusjach.

Dzięki swobodniejszemu przepływowi ludzi, zmianom kulturowym, rozwojowi

nowoczesnych technologii oraz zmianom ekonomicznym życie współczesnego

człowieka jest łatwiejsze i bezpieczniejsze. Jednak równocześnie pojawiły

się nowe zagrożenia, których nie zawsze jesteśmy świadomi. W artykule podjęto

kwestie oceny współczesnych zagrożeń przez studentów kierunku bezpieczeństwo

wewnętrzne. W tym celu Autor przeprowadził badania ankietowe

studentów, miały one na celu zdiagnozowanie, jakie kategorie bezpieczeństwa

stanowią dla badanych największe zagrożenie oraz jakie zagrożenia dotyczą Polski

oraz regionu. W końcowej części artykułu zamieszczono wyniki przeprowadzonych

badań ankietowych.

Dr Henryk Kromołowski z Politechniki Częstochowskiej napisał tekst Bezpieczeństwo

zdrowotne a koordynowana opieka zdrowotna. W pierwszej jego części

Autor podkreślił, że zdrowie nie jest wartością niezmienną, wymaga ciągłej

kontroli ze strony specjalistów z różnych dziedzin nauk medycznych oraz dietetyków,

technologów żywienia, organizacji pozarządowych, różnych instytucji

edukacyjnych, specjalistów od ochrony środowiska, produkcji rolnej, prawników

oraz środków masowego przekazu. Zdrowie jest najbardziej istotnym

składnikiem szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa człowieka, tworząc

dla niego wartość samą w sobie, określaną jako bezpieczeństwo zdrowotne.

Wstęp

W tekście przedstawiono definicje bezpieczeństwa zdrowotnego i koordynowanej

opieki zdrowotnej oraz ich wpływ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa

zdrowotnego obywateli naszego kraju.