Buch lesen: «Μένων»

ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

ΜΕΝΩΝ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΓΑΪΣ ΜΕΝΩΝΟΣ ΑΝΥΤΟΣ

_Ηκυρία υπόθεσις είναι αν η αρετή είναι διδακτή ή ασκητή ή δεν είναι τοιούτον, αλλά φύσει ενυπάρχει εις τους ανθρώπους. – Κατά τον A s t το κύριον ζήτημα δεν λύεται αλλά μόνον ενδείξεις παρέχονται, ότι η αρετή δεν δύναται να είναι διδακτή, διότι ουδείς διδάσκαλος αυτής δύναται να ευρεθή και μόνον εκ θείας μοίρας είναι δυνατόν να δοθή εις έν άτομον. Εν τούτοις με την εξήγησιν αυτήν θα εχαρακτηρίζετο ως άλογος και τυφλή ενέργεια, – όπερ είναι εντελώς αντίθετον προς την Πλατωτικήν Φιλοσοφίαν. – Ο διάλογος ούτος συνάπτεται προς τον Γοργίαν και Πρωταγόραν, συνεγράφη δε πάντως μετά το 395 π. Χ.

Μένων

Ειμπορείς να μου ειπής, ω Σωκράτη, εάν την αρετήν δυνάμεθα να την αποκτήσωμεν δια της διδασκαλίας ή αρκεί μόνον η τριβή και η πείρα; ή τέλος πάντων, αν δεν εξαρτάται διόλου ούτε από την άσκησιν ούτε από την μάθησιν, αλλ' υπάρχει και φανερώνεται εις τους ανθρώπους κατά φυσικόν χάρισμα¹ ή προέρχεται από οιανδήποτε άλλην αιτίαν εκτός των ανωτέρω;

Σωκράτης Ω Μένων, μέχρι σήμερον οι Θεσσαλοί ήσαν περίφημοι μεταξύ των Ελλήνων και εθαυμάζοντο δια την επιδεξιότητά των εις την ιππικήν και δια τα πλούτη των· άλλα τόρα, καθώς μου φαίνεται, εξέχουν και δια την σοφίαν των ακόμη· και προ πάντων οι συμπολίται του φίλου σου Αριστίππου του Λαρισαίου· και αίτιος τούτου είναι ο Γοργίας. Διότι ελθών εις την πόλιν προσελήφθη δια την σοφίαν του και από τους πρώτους των Αλευαδών, εκ των οποίων είς είναι και ο φίλος σου Αρίστιππος, και από τους μάλλον διακεκριμένους μεταξύ των άλλων Θεσσαλών· και αυτός σας έχει συνηθίσει ν' απαντάτε οριστικά (μετά βεβαιότητος) και επιβλητικώς (μεγαλοπρεπώς), εάν κανείς ερωτήση τίποτε, όπως φυσικά είναι επόμενον ν' απαντά ένας που γνωρίζει, αφού και αυτός, άλλως τε, προσφέρει τον εαυτόν του, δι' οιανδήποτε ερώτησιν, εις όλους τους Έλληνας, εάν κανείς μεταξύ αυτών θέλει να ερωτήση· δεν υπάρχει δε κανείς εις τον οποίον να μην απαντά επί οιουδήποτε ζητήματος, που ειξεύρει. Αλλ' εδώ, αγαπητέ Μένων, τα πράγματα συμβαίνουν εντελώς το εναντίον σαν κάπποια ξηρασία σοφίας έχει γίνει² και υπάρχει κίνδυνος να φύγη η σοφία από τους τόπους αυτούς ναλθή κοντά σας. Και αν ήθελες από περιέργεια να ερωτήσης κανένα από τους εδώ με τέτοιον τρόπον, δεν υπάρχει κανείς να μη γελάση και να ειπή· ω ξένε, αναμφιβόλως, με παίρνεις δια κανένα πολύ ευτυχή θνητόν, διά να πιστεύης, ότι γνωρίζω, εάν η αρετή ειμπορή να διδαχθή ή να αποκτηθή με οιονδήποτε άλλον τρόπον. Εγώ δε, ό,τι αναμφιβόλως, χωρίς φόβον Γνωρίζω, είναι ότι όχι μόνον δεν ειξεύρω, αν η αρετή δύναται να διδαχθή ή όχι, αλλά και τούτο ακόμη αγνοώ, εάν πράγματι υπάρχη καθόλου αρετή. Και εγώ δε δυστυχώς, ω Μένων, ευρίσκομαι εις την ιδίαν κατάστασιν. Είμαι εις την ίδιαν φτώχεια από το πράγμα αυτό, όπως και οι άλλοι συμπολίται μου, και κατηγορώ τον εαυτόν μου, ότι δεν ειξεύρω τίποτε περί της αρετής. Και πώς θα ειμπορώ να γνωρίζω τας ιδιότητας ενός πράγματος, του οποίου αγνοώ και αυτήν την φύσιν; Ή σου φαίνεται δυνατόν, εάν κανείς δεν γνωρίζη διόλου τον Μένωνα ποιός είναι, να ειμπορή να ξεύρη, εάν είναι καλός (ωραίος!) ή πλούσιος ή ευγενής ή όλως διόλου το εναντίον; το πιστεύεις ότι είναι δυνατόν τέτοιο πράγμα;

Μένων

Βεβαίως όχι, δεν το πιστεύω. Μα αλήθεια, Σωκράτη, ότι και συ δεν Γνωρίζεις τι είναι αρετή; Έτσι να κοινοποιήσωμεν διά σε στους ιδικούς μας, όταν ξαναγυρίσωμεν;

Σωκράτης

Όχι μόνον τούτο, φίλε μου, αλλά ότι δεν εύρον κανένα ακόμη έως τόρα να γνωρίζη, όπως τουλάχιστον μου φαίνεται.

Μένων

Πώς λοιπόν δεν απήντησες καθόλου τον Γοργίαν, όταν ήτο εδώ;

Σωκράτης

Μάλιστα, τον είδα.

Μένων

Και σου εφάνηκε, ότι δεν είξευρε;

Σωκράτης

Δεν ενθυμούμαι και καλά, Μένων, ώστε δεν ξεύρω τίποτε, ως προς το παρόν, πώς τότε μου εφάνη. Ίσως όμως και εκείνος να γνωρίζη και συ πάλιν εκείνα που εκείνος έλεγεν. Ενθύμησέ με λοιπόν τι είπεν ή αν δεν θέλης τα ιδικά του λόγια, ειπέ μου συ ο ίδιος.

Μένων

Πολύ καλά.

Σωκράτης

Λοιπόν ας αφήσωμεν τον Γοργίαν, αφού είναι και απών. Αλλά συ, Μένων, μα τους θεούς τι λέγεις, ότι είναι αρετή;

Μάθε μου και μη φθονήσης, και έτσι θα φανώ ψεύστης διά το ευτυχέστατον ψέμα, αν αποδείξης ότι και συ και ο Γοργίας γνωρίζετε το πράγμα, το οποίον εγώ είπον, ότι ποτέ δεν μου έτυχε ν' απαντήσω κανένα που να το ειξεύρη.

Μένων

Μα δεν είναι δύσκολον, Σωκράτη, να σου ειπώ (εξηγήσω). Και πρώτον, αν θέλης να σου ειπώ από τι συνίσταται (τι είναι δηλονότι) αρετή του ανδρός, είναι ευκολώτατον· εκείνη λέγεται αρετή του ανδρός, όταν αυτός έχει την ικανότητα να πολιτεύεται εις την πατρίδα του με τοιούτον τρόπον, ώστε τους μεν φίλους να ευεργετή, τους δε εχθρούς να βλάπτη, αυτός δε ο ίδιος να προσέχη να μη πάθη τοιούτον εκ μέρους των· αν δε πάλιν θέλης να μάθης αρετήν γυναικός, δεν είναι δύσκολον να σου αναπτύξω, ότι αυτή πρέπει να διοική καλά το σπίτι της διασώζουσα τα εντός του οίκου³ και να υπακούη εις τον άνδρα της· υπάρχει ακόμη και άλλη αρετή του παιδιού και εκ των δύο φύλων και της κόρης και του αγοριού και του γέροντος, εάν μεν θέλης εκείνας που ταιριάζουν εις τον ελεύθερον, εάν δε θέλης, εις τον δούλον και πλήθος άλλων αρετών υπάρχουν, ώστε δεν υπάρχει διόλου δυσκολία να ομιλήση κανείς περί της αρετής τι είναι· διότι η αρετή ποικίλλει μόνον κατά ηλικίαν ή κατά επάγγελμα· υπάρχει δε μία αρετή διά πάσαν πράξιν ημών. Το ίδιο σκέπτομαι, Σωκράτη, και διά την κακίαν.

Σωκράτης

Μου φαίνεται, Μένων, ότι ευρίσκομαι εις μίαν στιγμήν μοναδικής ευτυχίας· διότι δεν εζητούσα παρά μίαν μόνον αρετήν και ήδη έχω εύρει πλήθος αρετών να ευρίσκωνται κοντά σου. Αλλά, Μένων, κάμε μου την χάριν να μου εξηγήσης κατά ταύτην την εικόνα όσον αφορά τα σμήνη, εάν εγώ σ' ερωτούσα περί της μελίσσης, ποία είναι η φύσις αυτής, και συ μου απαντούσες, ότι υπάρχουν πολλαί και ποικίλαι μέλισσαι πολλών ειδών, και αν εξηκολούθουν να σ' ερωτώ, θα έλεγες άραγε ότι ακριβώς δι' αυτό (ένεκα της ουσίας των μελισσών) είναι πολλαί και ποικίλαι και πολλών ειδών μεταξύ των, διότι είναι μέλισσαι, ή κατά τούτο ουδόλως διαφέρουν, αλλά εις άλλο τι, παραδείγματος χάριν κατά την ωραιότητα, το μέγεθος, ή εις άλλο τι εκ των τοιούτων; ειπέ μου τι θα απαντούσες, εάν σ' ηρώτουν έτσι;

Μένων

Θα έλεγα, ότι αι μέλισσας ως μέλισσαι ουδόλως διαφέρουν η μία από την άλλην.

Σωκράτης

Και αν επρόσθετα κατόπιν, Μένων, ειπέ μου, λοιπόν αυτό· από τι συνίσταται (τι είναι η φύσις) εκείνο διά το οποίον δεν διαφέρουν ουδόλως μεταξύ των αι μέλισσαι, αλλ' όλαι είναι το ίδιον, είχες τίποτε τότε να μου ειπής;

Μένων

Αναμφιβόλως.

Σωκράτης

Έτσι λοιπόν και περί των αρετών αν και είναι πολλαί και ποικίλαι, ουχ' ήττον όμως όλαι έχουν μίαν μόνον ουσίαν κοινήν (ένα είδος κοινόν), διά την οποίαν είναι αρεταί· και ακριβώς επάνω εις αυτήν πρέπει ν' αποβλέψη εκείνος που πρέπει ν' απαντήση, εις εκείνον που ερωτά και αυτό να φανερώση· ή μήπως δεν μ' εννοείς τι λέγω;

Μένων

Νομίζω, ότι εννοώ. Και όμως δεν έχω ακόμη ακριβή ιδέαν, όπως εγώ θέλω, του ζητήματος.

Σωκράτης

Και ποίον εκ των δύο, σου φαίνεται, Μένων, ότι μόνον περί αρετής ισχύει, ότι άλλη είναι διά τον άνδρα, άλλη διά την γυναίκα και ούτω καθεξής; ή σκέπτεσαι, ομοίως, και περί της υγείας και περί του μεγαλείου και περί της δυνάμεως; και άλλη μεν σου φαίνεται η υγεία του ανδρός και άλλη της γυναικός; ή παντού υπάρχει η ίδια ουσία, οπουδήποτε και αν ευρίσκεται, εάν υπάρχη βεβαίως υγεία, είτε εις τον άνδρα είτε εις άλλον τινά οιονδήποτε;

Μένων

Μου φαίνεται, ότι η αυτή υγεία υπάρχει και διά τον άνδρα και διά την γυναίκα.

Σωκράτης

Αναμφιβόλως και το μεγαλείον και η δύναμις; εάν βεβαίως είναι δυνατή γυναίκα, κατά την αυτήν ουσίαν και κατά την αυτήν δύναμιν θα είναι ισχυρά, όπως εις τον άνδρα; διότι εγώ λέγω το ίδιον και διά την δύναμιν· ουδόλως διαφέρει η ισχύς να είναι ισχύς εάν είναι εις τον άνδρα ή εις την γυναίκα· ή σου φαίνεται, ότι διαφέρουν;

Μένων

Ουδόλως βεβαίως.

Σωκράτης

Και η αρετή διαφέρει καθόλου κατ' ουσίαν, εάν είναι είτε εις το παιδί είτε εις τον γέροντα είτε εις την γυναίκα είτε εις τον άνδρα;

Μένων

Εις εμέ, Σωκράτη, φαίνεται, ότι αυτή δεν ομοιάζει τ' άλλα που ανέφερες.

Σωκράτης

Μα πώς; δεν έλεγες αρετήν του ανδρός το να καλοδιοική την πόλιν και της γυναικός το σπίτι;

Μένων

Βέβαια.

Σωκράτης

Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να διοικήση καλώς ή πόλιν ή οικίαν ή οτιδήποτε άλλο, εάν δεν γνωρίζη καλώς τους κανόνας της σωφροσύνης και της δικαιοσύνης;

Μένων

Όχι βέβαια.

Σωκράτης

Λοιπόν, αν διοικούν σωφρόνως και δικαίως, αναμφιβόλως διά της δικαιοσύνης και σωφροσύνης θα διοικήσουν;

Μένων

Κατ' ανάγκην.

Σωκράτης

Και οι δύο λοιπόν έχουν ανάγκην των αυτών πραγμάτων διά να είναι ενάρετοι (αγαθοί), της δικαιοσύνης και της σωφροσύνης;

Μένων

Είναι προφανές.

Σωκράτης

Αλλ' ακόμη και το παιδί και ο γέρων, εάν είναι ακόλαστοι και άδικοι, είναι δυνατόν ποτε να είναι δίκαιοι;

Μένων

Όχι βέβαια.

Σωκράτης

Αλλά σώφρονες και δίκαιοι;

Μένων

Ναι.

Σωκράτης

Λοιπόν όλοι οι άνθρωποι είναι ενάρετοι κατά τον ίδιον τρόπον, αφού είναι τοιούτοι μόνον διά της προσκτήσεως των αυτών πραγμάτων.

Μένων

Είναι προφανές.

Σωκράτης

Αλλά δεν θα είναι ενάρετοι κατά τον ίδιον τρόπον, εάν δεν είχον και την ίδιαν αρετήν;

Μένων

Όχι αναμφιβόλως.

Σωκράτης

Επειδή λοιπόν όλων η αρετή είναι η αυτή (η αυτή αρετή είναι δι' όλους) προσπάθησε να μου ειπής και να ενθυμυθής τι είναι αυτό που την συνιστά (αποτελεί) κατά τον Γοργίαν και κατά ιδικήν σου γνώμην συμφώνως μ' εκείνον.

Μένων

Αν ζητής ένα γενικόν ορισμόν δι' αυτήν, τι άλλο είναι παρά μία ικανότης να άρχη των ανθρώπων;

Σωκράτης

Αλλ' αυτό είναι αποτέλεσμα εκείνου που ζητώ· και ειπέ μου, Μένων, αυτή είνε η αρετή ενός παιδιού και του δούλου, δηλονότι, να είναι ικανός ν' άρχη (έχη επιρροήν) επί του κυρίου του, σου φαίνεται δε ακόμη και αν είναι δούλος ο άρχων;

Μένων

Δεν μου φαίνεται, Σωκράτη.

Σωκράτης

Βεβαίως αυτό θα ήτο παράλογον, αγαθέ μου φίλε· για σκέψου και το εξής· η αρετή λέγεις είναι η ικανότης του άρχειν· αλλά δεν θα προσθέσωμεν ενταύθα και το δικαίως, και θα αποκλείσωμεν το αδίκως;

Μένων

Έτσι νομίζω, διότι η δικαιοσύνη, Σωκράτη, είναι αρετή.

Σωκράτης

Ποίον εκ των δύο, ω Μένων, αρετή ή κάποια αρετή;

Μένων

Τι θέλεις να ειπής;

Σωκράτης

Όπως θα ειπώ περί οιουδήποτε άλλου πράγματος, παραδείγματος χάριν, εάν θέλης (να ομιλήσω) περί στρογγυλότητος, θα ειπώ βεβαίως ότι είναι κάποιο σχήμα και όχι μόνον έτσι απλώς, ότι είναι σχήμα· αυτός δεν είναι ο λόγος, διότι θα ομιλήσω έτσι, επειδή υπάρχουν και άλλα σχήματα.

Μένων

Ομιλείς σωστά· αλλά και εγώ, βεβαίως, υποστηρίζων επίσης, ότι η δικαιοσύνη δεν είναι μοναδική αρετή αλλ' υπάρχουν και άλλαι αρεταί.

Σωκράτης

Ποίαι είναι αύται; ειπέ τας, όπως και εγώ θα σου ειπώ τα άλλα σχήματα, εάν με προστάξης· κάμε και συ το ίδιον· ονόμασέ μου και άλλας αρετάς.

Μένων

Μου φαίνεται, ότι η ανδρεία είναι αρετή και η σωφροσύνη, και η σοφία και η μεγαλοπρέπεια και πλήθος άλλων.

Σωκράτης

Έχομεν πάθει πάλιν το ίδιον, ω Μένων (εξαναπέσαμεν πάλιν εις το ίδιον ασυμβίβαστον). Ημείς δεν ζητούμεν παρά μίαν μόνον αρετήν και έχομεν εύρει πολλάς κατ' άλλον τρόπον ή τόρα δα· την μοναδικήν δε εκείνην αρετήν, η οποία υπάρχει μέσα εις όλας τας άλλας, δεν δυνάμεθα ν' ανακαλύψωμεν.

Μένων

Δεν ειμπορώ, Σωκράτη, τέτοιαν που συ ζητείς, η οποία να ευρίσκεται μέσα εις όλας τας άλλας αρετάς, όπως διά τα άλλα πράγματα.

Σωκράτης

Δικαίως. Δεν εκπλήττομαι. Αλλ' εγώ θα προσπαθήσω, όσον ειμπορώ, διά να προχωρήσωμεν παραπάνω εις την ανακάλυψιν αυτής, εάν δυνηθώ. Εννοείς, αναμφιβόλως, ότι έτσι συμβαίνει και με όλα τάλλα· εάν τις σ' ηρώτα περί εκείνου, περί του οποίου τόρα δα έλεγον, τι είναι σχήμα, ω Μένων, εάν του έλεγες, ότι είναι στρογγυλότης, και σου απαντούσε, όπως εγώ ηρώτησα, ποιον εκ των δύο συμβαίνει, εάν η στρογγυλότης είναι το σχήμα ή κάποιον σχήμα, θα έλεγες, ότι είναι κάποιο σχήμα;

Μένων

Βεβαιότατα.

Σωκράτης

Και κυρίως, διότι υπάρχουν και άλλα σχήματα;

Μένων

Ναι.

Σωκράτης

Και αν πάλιν σε ηρώτα· ποία; θα του έλεγες;

Μένων

Βέβαια.

Σωκράτης

Και αν πάλιν σε ηρώτα περί χρώματος, τι είναι, συ δε αφού του απαντούσες, ότι είναι το λευκόν, και μετά ταύτα πάλιν ηρώτα, ποίον εκ των δύο, το λευκόν είναι το χρώμα ή είναι κάποιο χρώμα, θα του έλεγες, ότι είναι κάποιο χρώμα, διότι υπάρχουν και άλλα;

Μένων

Βέβαια.

Σωκράτης

Και αν επέμενε να του ειπής και άλλα χρώματα, θα του έλεγες και άλλα, τα όποια δεν έτυχε να είναι λευκά;

Μένων

Ναι.

Σωκράτης

Και αν, λοιπόν, έπαιρνε τον λόγον, καθώς εγώ, και έλεγεν ότι φθάνομεν πάντοτε εις πολλά, αλλ' όχι έτσι, όπως εμένα, αλλ' (έλεγεν), ότι τα πολλά αυτά, επειδή ονομάζεις μ' ένα και το αυτό όνομα και ομολογείς, ότι κανένα απ' αυτά δεν είνε και σχήμα, και αυτά και τ' αντίθετα αυτών, τι είνε τότε εκείνο, το οποίον είναι μέσα και εις το στρογγυλόν και το ευθύ, και το οποίον ονομάζεις σχήμα, και ουχ' ήττον δεν θα βεβαιώνεις πάλιν, ότι το ευθύ ή το στρογγυλόν είνε σχήμα; ή μήπως δεν νομίζεις έτσι;

Μένων

Βέβαια.

Σωκράτης

Λοιπόν, όταν ομιλής τοιουτοτρόπως, τότε δεν λέγεις τίποτε άλλο παρ' ότι το στρογγύλον είνε στρογγύλον ή ευθύ (ίσιο), και το ευθύ ευθύ ή στρογγύλον;

Μένων

Όχι βέβαια, Σωκράτη.

Σωκράτης

Αλλά βεβαίως ουδόλως θα ειπής ότι σχήμα του ευθέος είναι το στρογγύλον ή αντιθέτως ότι το ένα είνε σχήμα του άλλου.

Μένων

Αληθινά ομιλείς.

Σωκράτης

Τι λοιπόν είναι εκείνο του όποιου το όνομα είνε σχήμα; προσπάθησε να ειπής· εάν λοιπόν, εις τον ερωτώντα τοιουτοτρόπως περί του χρώματος ή του σχήματος έλεγες, ότι δεν σ' εννοώ, ω άνθρωπε, ουδέ γνωρίζω τι θέλεις να ειπής, ίσως απορούσε και θα έλεγεν δεν εννοείς, ότι ζητώ εκείνο που είνε μέσα εις όλα το ίδιον; ή ουδέ εις αυτά, ω Μένων, ειμπορούσες ν' απαντήσης, εάν κανείς σ' ερωτούσε· τι είναι και διά το στρογγύλον και το ευθύ και τα άλλα, που ονομάζεις σχήματα, το ίδιον δι' όλα; προσπάθησε να ειπής, διά να σκεφθής να δώσης απάντησιν και

περί της αρετής.

Μένων

Όχι, Σωκράτη, συ ειπέ.

Σωκράτης

Θέλεις να σου κάμω την χάριν;

Μένων

Βεβαιότατα.

Σωκράτης

Θα θελήσης και συ ύστερα να μου ειπής περί της αρετής;

Μένων

Ναι.

Σωκράτης

Ας προθυμοποιηθώμεν λοιπόν, διότι αξίζει.

Μένων

Και πολύ μάλιστα.

Σωκράτης

Και ας προσπαθήσωμεν να ειπούμεν, τι είναι σχήμα· και σκέψου, αν παραδέχεσαι, ότι είναι αυτό· σχήμα δε ας είναι δι' ημάς εκείνο, το οποίον μόνον εξ όλων των όντων τυγχάνει πάντοτε ν' ακολουθή το χρώμα· σου είναι αρκετόν, νομίζω, ή ζητείς τίποτε άλλο; εγώ τουλάχιστον θα ευχαριστηθώ, εάν μου καθώριζες έτσι την αρετήν.

Μένων

Αλλ' αυτό είναι απλοϊκό, Σωκράτη.

Σωκράτης

Γιατί; τι εννοείς;

Μένων

Σχήμα κατά τον ορισμόν σου δεν είναι, παρ' εκείνο που τ' ακολουθή το χρώμα. Έστω. Αλλ' αν κανένας δεν ήθελε να ειπή, ότι γνωρίζει το χρώμα, αλλ' απορεί, όπως και διά το σχήμα, πώς σου φαίνεται θ'

απαντούσες;

Σωκράτης

Αλήθεια· και αν ο ερωτών ήθελεν είσθαι κανείς από τους σοφούς (συζητητικούς και εριστικούς (διαλεκτικούς) και αγωνιστικούς), θα του έλεγον, ότι και εις εμέ έχει λεχθή· εάν δε δεν λέγω ορθώς, είναι ιδική σου δουλειά τόρα να λάβης τον λόγον και να ελέγχης (αποδεικνύων). Εάν όμως, φίλοι, όπως εγώ και συ, θα ήθελον να συνδιαλέγωνται, τότε πρέπει, κάπως πλέον ήρεμα και διαλεκτικά, ν' απαντήσω. Είναι δε, ίσως, μάλλον διαλεκτικόν, όχι μόνον το ν' αποκριθώ εγώ ταληθή αλλά και εκείνα τα οποία ο ερωτώμενος ομολογεί ότι γνωρίζει. Θα προσπαθήσω δε και εγώ έτσι να σου ομιλήσω· τι ονομάζεις τέλος (τέρμα); εγώ λέγω, εκείνο το οποίον έχει πέρας και έσχατον (τελευταίον), όλα δε αυτά εγώ τα λέγω τα ίδια· μόνον ο Πρόδικος ίσως θα είχεν αντιλογίας· αλλά και συ, βέβαια, ονομάζεις, εκείνο το οποίον έχει τελειώσει και έχει λήξει· αυτό περίπου θέλω να ειπώ, ουδόλως ποικίλον (περιέργως πολύπλοκον).