Er zyn er nog altyd die 't verband tusschen deze beide stellingen niet vatten, maar is dit myn schuld? (Wciąż są tacy, którzy nie rozumieją związku między tymi dwoma twierdzeniami, ale czy to moja wina?; er zyn er nog altyd die 't verband tusschen deze beide stellingen niet vatten – wciąż są tacy, którzy nie rozumieją związku między tymi dwoma twierdzeniami, maar is dit myn schuld – ale czy to moja wina?)

Het smoren van myn klachten is bescherming van onwaarheid, aanmoediging van leugen. (Stłumienie moich skarg jest ochroną nieprawdy, zachętą do kłamstwa; het smoren van myn klachten – stłumienie moich skarg, is bescherming van onwaarheid, aanmoediging van leugen – jest ochroną nieprawdy, zachętą do kłamstwa)

Is 't nu zoo moeielyk te begrypen dat het onmogelyk is, by-voortduring die zoo uitgestrekte bezittingen te beheeren, wanneer men omtrent Land en Bevolking geen andere dan onware berichten gelieft te ontvangen? (Czy teraz tak trudno zrozumieć, że nie można stale zarządzać tak rozległymi posiadłościami, jeśli nie chce się otrzymywać innych niż fałszywe raportów o Kraju i Ludności?; is 't nu zoo moeielyk te begrypen – czy teraz tak trudno zrozumieć, dat het onmogelyk is – że nie można, by-voortduring die zoo uitgestrekte bezittingen te beheeren – stale zarządzać tak rozległymi posiadłościami, wanneer men omtrent Land en Bevolking geen andere dan onware berichten gelieft te ontvangen – jeśli nie chce się otrzymywać innych niż fałszywe raportów o Kraju i Ludności)

Om iets te regelen, te besturen, te regeeren, behoort men dan toch in de eerste plaats te weten in welken toestand zich de te behandelen zaken bevinden, en zoolang men de in den Havelaar verstrekte gegevens ter-zyde schuift, weet men dit niet! (Aby coś regulować, zarządzać, rządzić, trzeba najpierw wiedzieć, w jakim stanie znajdują się sprawy, którymi należy się zająć, a dopóki odrzuca się dane podane w Havelaarze, nie wie się tego!; om iets te regelen, te besturen, te regeeren – aby coś regulować, zarządzać, rządzić, behoort men dan toch in de eerste plaats te weten – trzeba najpierw wiedzieć, in welken toestand zich de te behandelen zaken bevinden – w jakim stanie znajdują się sprawy, którymi należy się zająć, en zoolang men de in den Havelaar verstrekte gegevens ter-zyde schuift – a dopóki odrzuca się dane podane w Havelaarze, weet men dit niet – nie wie się tego)

En nog iets. (I jeszcze coś; en nog iets – i jeszcze coś)

Er blykt uit dat boek dat de bestaande wetten niet worden gehandhaafd. (Z tej książki wynika, że obowiązujące prawa nie są przestrzegane; er blykt uit dat boek – z tej książki wynika, dat de bestaande wetten niet worden gehandhaafd – że obowiązujące prawa nie są przestrzegane)

Eilieve, wat baat het dan of men in den Haag en by verkiezingen zich aanstelt alsof er aan 't maken van nieuwe wetten iets gelegen lag? (Na Boga, co z tego, że w Hadze i podczas wyborów udaje się, że tworzenie nowych praw ma jakieś znaczenie?; eilieve, wat baat het dan – na Boga, co z tego, of men in den Haag en by verkiezingen zich aanstelt – że w Hadze i podczas wyborów udaje się, alsof er aan 't maken van nieuwe wetten iets gelegen lag – że tworzenie nowych praw ma jakieś znaczenie)

Ik blyf er by dat de oude bepalingen wat de hoofdzaken aangaat zoo slecht niet waren. (Upieram się, że stare przepisy dotyczące głównych kwestii nie były takie złe; ik blyf er by – upieram się, dat de oude bepalingen wat de hoofdzaken aangaat – że stare przepisy dotyczące głównych kwestii, zoo slecht niet waren – nie były takie złe)

Maar men verkoos ze niet optevolgen. (Ale wybrano, by ich nie przestrzegać; maar men verkoos ze niet optevolgen – ale wybrano, by ich nie przestrzegać)

Dáár ligt de kwestie! (Tu leży kwestia!; dáár ligt de kwestie – tu leży kwestia)

Daar, en niet in 't eindeloos redeneeren over onderwerpen van vermeend- of voorgewend-politisch belang, een gekibbel dat wel dienen kan om krantenschryvers aan teksten voor hoofdartikels te helpen, om ministers een week langer op 't kussen, en de geheel overbodige talenterigheid van Kamerdebattisten bezig te houden, maar geen voetstap nader brengt aan 't eenig ware doel: bescherming van den Javaan tegen de hebzucht zyner Hoofden in medeplichtigheid van een bedorven Nederlandsch Bestuur. (Tam, a nie w nieskończonych rozważaniach na tematy rzekomego lub udawanego politycznego znaczenia, kłótni, które mogą pomóc dziennikarzom znaleźć tematy do artykułów wstępnych, utrzymać ministrów przez tydzień dłużej na stanowisku i zająć całkowicie zbędne talenty parlamentarzystów, ale nie przybliżają nas do jedynego prawdziwego celu: ochrony Jawajczyka przed chciwością jego przywódców przy współudziale zepsutej holenderskiej administracji; Daar – Tam, en niet in 't eindeloos redeneeren – a nie w nieskończonych rozważaniach, over onderwerpen van vermeend- of voorgewend-politisch belang – na tematy rzekomego lub udawanego politycznego znaczenia, een gekibbel dat wel dienen kan – kłótni, które mogą służyć, om krantenschryvers aan teksten voor hoofdartikels te helpen – aby pomóc dziennikarzom znaleźć tematy do artykułów wstępnych, om ministers een week langer op 't kussen – utrzymać ministrów przez tydzień dłużej na stanowisku, en de geheel overbodige talenterigheid van Kamerdebattisten bezig te houden – i zająć całkowicie zbędne talenty parlamentarzystów, maar geen voetstap nader brengt aan 't eenig ware doel – ale nie przybliżają nas do jedynego prawdziwego celu, bescherming van den Javaan tegen de hebzucht zyner Hoofden in medeplichtigheid van een bedorven Nederlandsch Bestuur – ochrony Jawajczyka przed chciwością jego przywódców przy współudziale zepsutej holenderskiej administracji).

Wat nu deze nieuwe uitgaaf betreft, ik stond by de Noten die straks volgen, gedurig in twyfel over de meer of mindere behoefte aan toelichting. Dit bezwaar is tweeledig, en betreft zoowel het ophelderen van 'n maleische of vreemdklinkende uitdrukking, als de staving der feiten die in den Havelaar worden meegedeeld. (Jeśli chodzi o to nowe wydanie, przy przypisach, które wkrótce nastąpią, ciągle się zastanawiałem nad większą lub mniejszą potrzebą wyjaśnień. Ten problem jest dwojaki i dotyczy zarówno wyjaśnienia malajskiego lub obco brzmiącego wyrażenia, jak i potwierdzenia faktów podanych w Havelaarze; Wat nu deze nieuwe uitgaaf betreft – Jeśli chodzi o to nowe wydanie, ik stond by de Noten die straks volgen – przy przypisach, które wkrótce nastąpią, gedurig in twyfel over de meer of mindere behoefte aan toelichting – ciągle się zastanawiałem nad większą lub mniejszą potrzebą wyjaśnień, Dit bezwaar is tweeledig – Ten problem jest dwojaki, en betreft zoowel het ophelderen van 'n maleische of vreemdklinkende uitdrukking – i dotyczy zarówno wyjaśnienia malajskiego lub obco brzmiącego wyrażenia, als de staving der feiten die in den Havelaar worden meegedeeld – jak i potwierdzenia faktów podanych w Havelaarze).

Ik weet nog altyd niet hoe diep het door de Van Twisten uitgestrooid praatje ‘dat ik maar 'n roman had geschreven’ wortel heeft geschoten? Durft men de door my overgelegde officieele stukken voor onecht houden? Hiervan is me niets ter-oore gekomen. (Wciąż nie wiem, jak głęboko zapuściła korzenie plotka rozpowszechniona przez Van Twista, że napisałem tylko powieść? Czy ktoś ośmiela się uznać przedstawione przeze mnie oficjalne dokumenty za fałszywe? Nic o tym nie słyszałem; Ik weet nog altyd niet – Wciąż nie wiem, hoe diep het door de Van Twisten uitgestrooid praatje – jak głęboko zapuściła korzenie plotka rozpowszechniona przez Van Twista, ‘dat ik maar 'n roman had geschreven’ – że napisałem tylko powieść, wortel heeft geschoten – zapuściła korzenie, Durft men de door my overgelegde officieele stukken voor onecht houden – Czy ktoś ośmiela się uznać przedstawione przeze mnie oficjalne dokumenty za fałszywe, Hiervan is me niets ter-oore gekomen – Nic o tym nie słyszałem).

Dewyl men echter by-voortduring weigert my de plaats interuimen die me zou toekomen indien ze voor echt worden erkend, viel 't my moeielyk het juiste midden te vinden tusschen te veel en te weinig rechtvaardiging. (Jednakże, ponieważ ciągle odmawiają mi miejsca, które by mi się należało, gdyby uznano je za prawdziwe, trudno było mi znaleźć właściwy środek między zbyt dużym a zbyt małym usprawiedliwieniem; Dewyl men echter – Jednakże, by-voortduring weigert my de plaats interuimen – ciągle odmawiają mi miejsca, die me zou toekomen – które by mi się należało, indien ze voor echt worden erkend – gdyby uznano je za prawdziwe, viel 't my moeielyk het juiste midden te vinden – trudno było mi znaleźć właściwy środek, tusschen te veel en te weinig rechtvaardiging – między zbyt dużym a zbyt małym usprawiedliwieniem).

Ik liep telkens gevaar het justificeeren overteslaan van iets dat in de oogen van sommige lezers bewys kon noodig hebben, en elders iets met bewyzen te staven dat alle verdere toelichting missen kon, een fout die me zou blootstellen aan de – gewoonlyk verkeerde! – toepassing van 't bekende: qui s'excuse s'accuse. (Ciągle groziło mi pominięcie uzasadnienia czegoś, co w oczach niektórych czytelników mogło wymagać dowodu, oraz udowodnienie czegoś, co mogło obyć się bez dalszych wyjaśnień, błąd, który narażałby mnie na – zwykle błędne! – zastosowanie znanego powiedzenia: kto się usprawiedliwia, ten się oskarża; Ik liep telkens gevaar – Ciągle groziło mi, het justificeeren overteslaan van iets – pominięcie uzasadnienia czegoś, dat in de oogen van sommige lezers bewys kon noodig hebben – co w oczach niektórych czytelników mogło wymagać dowodu, en elders iets met bewyzen te staven – oraz udowodnienie czegoś, dat alle verdere toelichting missen kon – co mogło obyć się bez dalszych wyjaśnień, een fout die me zou blootstellen aan de – gewoonlyk verkeerde! – toepassing van 't bekende: qui s'excuse s'accuse – błąd, który narażałby mnie na – zwykle błędne! – zastosowanie znanego powiedzenia: kto się usprawiedliwia, ten się oskarża).

Te excuzeeren nu heb ik, die m'n plicht deed, niets. Nederland deed z'n plicht niet, en heeft zich te verontschuldigen dat het tegen Havelaar party trekt voor schelmery. Zóó is de zaak! (Nie mam nic do usprawiedliwienia, bo wypełniłem swój obowiązek. Holandia nie wypełniła swojego obowiązku i musi się tłumaczyć z tego, że przeciwstawia się Havelaarowi dla niecnych celów. Oto jak się sprawy mają; Te excuzeeren nu heb ik – Nie mam nic do usprawiedliwienia, die m'n plicht deed – bo wypełniłem swój obowiązek, Nederland deed z'n plicht niet – Holandia nie wypełniła swojego obowiązku, en heeft zich te verontschuldigen – i musi się tłumaczyć, dat het tegen Havelaar party trekt voor schelmery – że przeciwstawia się Havelaarowi dla niecnych celów, Zóó is de zaak – Oto jak się sprawy mają).

De weifeling dan tusschen te veel of te weinig justificatie der aangevoerde feiten, hinderde my zeer. Maar zie, tamelyk ver reeds gevorderd met het afwerken der Noten, bleek me dat ik bezig was de grenzen der my gegunde ruimte – een ruimte die ik zelf vroeger voldoende had gerekend – zeer ver te overschryden. (Wahanie między zbyt dużym a zbyt małym usprawiedliwieniem przytoczonych faktów bardzo mnie dręczyło. Ale oto, gdy byłem już dość daleko zaawansowany w opracowywaniu przypisów, zdałem sobie sprawę, że bardzo przekraczałem granice przyznanej mi przestrzeni – przestrzeni, którą wcześniej sam uważałem za wystarczającą; De weifeling dan – Wahanie, tusschen te veel of te weinig justificatie der aangevoerde feiten – między zbyt dużym a zbyt małym usprawiedliwieniem przytoczonych faktów, hinderde my zeer – bardzo mnie dręczyło, Maar zie – Ale oto, tamelyk ver reeds gevorderd met het afwerken der Noten – gdy byłem już dość daleko zaawansowany w opracowywaniu przypisów, bleek me dat ik bezig was de grenzen der my gegunde ruimte – zdałem sobie sprawę, że bardzo przekraczałem granice przyznanej mi przestrzeni, een ruimte die ik zelf vroeger voldoende had gerekend – przestrzeni, którą wcześniej sam uważałem za wystarczającą, zeer ver te overschryden – bardzo przekraczałem).

Myn aanteekeningen, toelichtingen en ophelderingen op filologisch, land- en volkenkundig of historisch terrein, dreigden weldra den oorspronkelyken tekst in uitgebreidheid te-boven te gaan. Het hierdoor noodzakelyk geworden knotten was my een verdrietig werk, en ik ben zoo vry te gelooven dat de lezer er iets by verliest. (Moje notatki, objaśnienia i wyjaśnienia w dziedzinie filologii, geografii, etnografii czy historii wkrótce groziły przewyższeniem oryginalnego tekstu pod względem objętości. Konieczne z tego powodu przycinanie było dla mnie smutną pracą i śmiem twierdzić, że czytelnik na tym coś stracił; Myn aanteekeningen, toelichtingen en ophelderingen – Moje notatki, objaśnienia i wyjaśnienia, op filologisch, land- en volkenkundig of historisch terrein – w dziedzinie filologii, geografii, etnografii czy historii, dreigden weldra den oorspronkelyken tekst in uitgebreidheid te-boven te gaan – wkrótce groziły przewyższeniem oryginalnego tekstu pod względem objętości, Het hierdoor noodzakelyk geworden knotten was my een verdrietig werk – Konieczne z tego powodu przycinanie było dla mnie smutną pracą, en ik ben zoo vry te gelooven dat de lezer er iets by verliest – i śmiem twierdzić, że czytelnik na tym coś stracił).

De vervloekte puntjes waarmee de heer Van Lennep goedvond m'n werk te bederven, zyn in deze uitgaaf natuurlyk door leesbare woorden in letters vervangen. De pseudoniemen Slymering, Verbrugge, Duclari en Slotering heb ik onveranderd gelaten omdat die namen nu eenmaal populair zyn geworden. (Przeklęte kropki, którymi pan Van Lennep uznał za stosowne zepsuć moją pracę, zostały w tym wydaniu oczywiście zastąpione czytelnymi słowami w literach. Pseudonimy Slymering, Verbrugge, Duclari i Slotering pozostawiłem niezmienione, ponieważ te imiona stały się popularne; De vervloekte puntjes waarmee de heer Van Lennep goedvond m'n werk te bederven – Przeklęte kropki, którymi pan Van Lennep uznał za stosowne zepsuć moją pracę, zyn in deze uitgaaf natuurlyk door leesbare woorden in letters vervangen – zostały w tym wydaniu oczywiście zastąpione czytelnymi słowami w literach, De pseudoniemen Slymering, Verbrugge, Duclari en Slotering heb ik onveranderd gelaten – Pseudonimy Slymering, Verbrugge, Duclari i Slotering pozostawiłem niezmienione, omdat die namen nu eenmaal populair zyn geworden – ponieważ te imiona stały się popularne).

Myn vermoorde voorganger heette Carolus. De namen van den kontroleur Verbrugge en den kommandant Duclari waren Van Hemert en Collard. De Resident van Bantam heette Brest van Kempen, en Michiels was de naam van 't Napoleonnetje te Padang. (Mój zamordowany poprzednik nazywał się Carolus. Imiona kontrolera Verbrugge i komendanta Duclari to Van Hemert i Collard. Rezydent Bantam nazywał się Brest van Kempen, a Michiels to imię Napoleonka z Padang; Myn vermoorde voorganger heette Carolus – Mój zamordowany poprzednik nazywał się Carolus, De namen van den kontroleur Verbrugge en den kommandant Duclari waren Van Hemert en Collard – Imiona kontrolera Verbrugge i komendanta Duclari to Van Hemert i Collard, De Resident van Bantam heette Brest van Kempen – Rezydent Bantam nazywał się Brest van Kempen, en Michiels was de naam van 't Napoleonnetje te Padang – a Michiels to imię Napoleonka z Padang).

Wat my bewoog tot verandering dezer namen in 't handschrift dat ik aan den heer V.L. toevertrouwde? Met verwyzing naar het slot van 't XIXe hoofdstuk, zy hieromtrent de opmerking voldoende, dat ik den eerlyken maar niet heldhaftigen kontroleur wilde vrywaren tegen rankune. (Co skłoniło mnie do zmiany tych imion w rękopisie, który powierzyłem panu V.L.? Odnosząc się do końca XIX rozdziału, wystarczy wspomnieć, że chciałem uchronić uczciwego, ale nie bohaterskiego kontrolera przed zemstą; Wat my bewoog tot verandering dezer namen in 't handschrift dat ik aan den heer V.L. toevertrouwde – Co skłoniło mnie do zmiany tych imion w rękopisie, który powierzyłem panu V.L.? Met verwyzing naar het slot van 't XIXe hoofdstuk – Odnosząc się do końca XIX rozdziału, zy hieromtrent de opmerking voldoende – wystarczy wspomnieć, dat ik den eerlyken maar niet heldhaftigen kontroleur wilde vrywaren tegen rankune – że chciałem uchronić uczciwego, ale nie bohaterskiego kontrolera przed zemstą).

Al steunde hy me niet in m'n streven, hy had me dan toch niet tegengewerkt en zelfs, waar ik 't verzocht, ronde verklaringen afgegeven. Dit was reeds zeer veel, en zou hem kunnen aangerekend zyn als misdaad. (Choć mnie nie wspierał w moich dążeniach, to jednak mi nie przeszkadzał i nawet, kiedy o to prosiłem, składał jasne oświadczenia. To już było bardzo dużo i mogło być uznane za przestępstwo; Al steunde hy me niet in m'n streven – Choć mnie nie wspierał w moich dążeniach, hy had me dan toch niet tegengewerkt – to jednak mi nie przeszkadzał, en zelfs, waar ik 't verzocht, ronde verklaringen afgegeven – i nawet, kiedy o to prosiłem, składał jasne oświadczenia, Dit was reeds zeer veel – To już było bardzo dużo, en zou hem kunnen aangerekend zyn als misdaad – i mogło być uznane za przestępstwo).

De benaming Slymering voorts diende my tot het typizeeren van m'n model. En 't veranderen eindelyk van de namen Carolus en Collard in Slotering en Duclari vloeiden uit de vorige substitutien voort. (Nazwa Slymering służyła mi do typizacji mojego modelu. Zmiana imion Carolus i Collard na Slotering i Duclari wynikała z wcześniejszych zamian; De benaming Slymering voorts diende my tot het typizeeren van m'n model – Nazwa Slymering służyła mi do typizacji mojego modelu, En 't veranderen eindelyk van de namen Carolus en Collard in Slotering en Duclari – Zmiana imion Carolus i Collard na Slotering i Duclari, vloeiden uit de vorige substitutien voort – wynikała z wcześniejszych zamian).

Geheimhouding was waarlyk m'n zoeken niet, wat trouwens uit de geheele strekking van m'n werk blykt, maar ik vond het stuitend bepaalde personen prys te geven aan het oordeel van 't gewoon lezend Publiek. (Tajemnica nie była moim celem, co zresztą wynika z całego zamysłu mojej pracy, ale uznałem za odpychające poddawanie określonych osób ocenie zwykłych czytelników; Geheimhouding was waarlyk m'n zoeken niet – Tajemnica nie była moim celem, wat trouwens uit de geheele strekking van m'n werk blykt – co zresztą wynika z całego zamysłu mojej pracy, maar ik vond het stuitend bepaalde personen prys te geven aan het oordeel van 't gewoon lezend Publiek – ale uznałem za odpychające poddawanie określonych osób ocenie zwykłych czytelników).

In de officieele wereld, meende ik – en háár ging de zaak aan – zou men wel weten tot wien men zich te richten had om inlichting aangaande de zaken die ik openbaarde. (W oficjalnym świecie, jak sądziłem – i to jej dotyczyła sprawa – wiedzieliby, do kogo się zwrócić po informacje dotyczące spraw, które ujawniałem; In de officieele wereld, meende ik – W oficjalnym świecie, jak sądziłem, en háár ging de zaak aan – i to jej dotyczyła sprawa, zou men wel weten tot wien men zich te richten had – wiedzieliby, do kogo się zwrócić, om inlichting aangaande de zaken die ik openbaarde – po informacje dotyczące spraw, które ujawniałem).

Dit hééft men dan ook geweten, want na ontvangst van den Havelaar in Indie, is de Gouverneur-Generaal Pahud terstond naar Lebak gereisd ‘om daar eenige klachten over misbruik te onderzoeken’. (I wiedzieli to, ponieważ po otrzymaniu Havelaara w Indiach, gubernator generalny Pahud natychmiast udał się do Lebak, aby „zbadać tam kilka skarg na nadużycia”; Dit hééft men dan ook geweten – I wiedzieli to, want na ontvangst van den Havelaar in Indie – ponieważ po otrzymaniu Havelaara w Indiach, is de Gouverneur-Generaal Pahud terstond naar Lebak gereisd – gubernator generalny Pahud natychmiast udał się do Lebak, ‘om daar eenige klachten over misbruik te onderzoeken’ – aby „zbadać tam kilka skarg na nadużycia”).

Op den titel van 't boek zal ik in een later aanteekening terugkomen. Die titel is noch 'n farce, gelyk sommigen voorgeven te meenen, noch 'n uithangbord, ein aushängeschild das in Holland nöthig schien om Käufer zu locken, beweerde zeker publicist in de Deutsche Jahrbücher für Wissenschaft, Kunst und Politik. (Do tytułu książki wrócę w późniejszym przypisie. Tytuł ten nie jest ani farsą, jak niektórzy sugerują, ani szyldem reklamowym, jak twierdził pewien publicysta w Deutsche Jahrbücher für Wissenschaft, Kunst und Politik, który wydawał się być potrzebny w Holandii, aby przyciągnąć nabywców; Op den titel van 't boek zal ik in een later aanteekening terugkomen – Do tytułu książki wrócę w późniejszym przypisie, Die titel is noch 'n farce – Tytuł ten nie jest ani farsą, gelyk sommigen voorgeven te meenen – jak niektórzy sugerują, noch 'n uithangbord – ani szyldem reklamowym, ein aushängeschild das in Holland nöthig schien om Käufer zu locken – który wydawał się być potrzebny w Holandii, aby przyciągnąć nabywców, beweerde zeker publicist in de Deutsche Jahrbücher für Wissenschaft, Kunst en Politik – jak twierdził pewien publicysta w Deutsche Jahrbücher für Wissenschaft, Kunst und Politik).

O, neen, die titel is 'n epigram. (O nie, ten tytuł jest epigramem; O, neen – O nie, die titel is 'n epigram – ten tytuł jest epigramem).

Wat de spelling aangaat, even als in m'n andere werken volg ik nagenoeg de mode van den dag. ‘Niet, zooals ik zeide in 't Voorbericht by den vyfden druk myner Ideen, omdat ik den minsten eerbied voel voor de taalkennis der personen die heden-ten-dage zoo goed als officieel belast schynen met de bearbeiding van dat veld, doch om niet het oog des lezers aftestooten door vreemdheid van spelling. De sop zou de kool niet waard zyn.’ (Jeśli chodzi o pisownię, podobnie jak w moich innych dziełach, prawie zawsze stosuję modę dnia. „Nie, jak powiedziałem we wstępie do piątego wydania moich Idei, ponieważ nie czuję najmniejszego szacunku dla wiedzy językowej osób, które dziś wydają się być prawie oficjalnie odpowiedzialne za obróbkę tego pola, ale aby nie odstraszać oka czytelnika dziwnością pisowni. Gra nie jest warta świeczki”; Wat de spelling aangaat – Jeśli chodzi o pisownię, even als in m'n andere werken volg ik nagenoeg de mode van den dag – podobnie jak w moich innych dziełach, prawie zawsze stosuję modę dnia, ‘Niet, zooals ik zeide in 't Voorbericht by den vyfden druk myner Ideen – „Nie, jak powiedziałem we wstępie do piątego wydania moich Idei, omdat ik den minsten eerbied voel voor de taalkennis der personen – ponieważ nie czuję najmniejszego szacunku dla wiedzy językowej osób, die heden-ten-dage zoo goed als officieel belast schynen met de bearbeiding van dat veld – które dziś wydają się być prawie oficjalnie odpowiedzialne za obróbkę tego pola, doch om niet het oog des lezers aftestooten door vreemdheid van spelling – ale aby nie odstraszać oka czytelnika dziwnością pisowni, De sop zou de kool niet waard zyn – Gra nie jest warta świeczki).

Zeker, wezenlyke taalkunde is heel wat anders! Toch heb ik ook hier de leelyke i-j die door sommigen als y-klank gebruikt wordt, voor goed congé gegeven. (Z pewnością prawdziwa lingwistyka to coś zupełnie innego! Jednak i tutaj na dobre pożegnałem się z brzydkim i-j, który przez niektórych jest używany jako dźwięk y; Zeker – Z pewnością, wezenlyke taalkunde is heel wat anders – prawdziwa lingwistyka to coś zupełnie innego, Toch heb ik ook hier de leelyke i-j die door sommigen als y-klank gebruikt wordt, voor goed congé gegeven – Jednak i tutaj na dobre pożegnałem się z brzydkim i-j, który przez niektórych jest używany jako dźwięk y).

Tant pis voor de Hilaridessen die er om treuren. Dezelfde soort van lettermannen zullen waarschynlyk geen vrede hebben met m'n interpunktie. Ik met de hunne niet. (Tym gorzej dla Hilaridesów, którzy będą za tym tęsknić. Ten sam rodzaj literatów prawdopodobnie nie będzie zadowolony z mojej interpunkcji. Ja z ich też nie; Tant pis voor de Hilaridessen die er om treuren – Tym gorzej dla Hilaridesów, którzy będą za tym tęsknić, Dezelfde soort van lettermannen zullen waarschynlyk geen vrede hebben met m'n interpunktie – Ten sam rodzaj literatów prawdopodobnie nie będzie zadowolony z mojej interpunkcji, Ik met de hunne niet – Ja z ich też nie).

Welnu, evenals – ik meen – Hildebrand ergens, geef ik hun een paar mud komma's ten-geschenke, om die te plaatsen waar ze goedvinden, tot er de verlangde slymerigheid en hun voldoening op volgt, amen. (Cóż, podobnie jak – myślę – Hildebrand gdzieś, podaruję im kilka szczypt przecinków, aby umieścili je tam, gdzie uważają za stosowne, aż osiągną pożądaną śliskość i swoje zadowolenie, amen; Welnu – Cóż, evenals – ik meen – Hildebrand ergens – podobnie jak – myślę – Hildebrand gdzieś, geef ik hun een paar mud komma's ten-geschenke – podaruję im kilka szczypt przecinków, om die te plaatsen waar ze goedvinden – aby umieścili je tam, gdzie uważają za stosowne, tot er de verlangde slymerigheid en hun voldoening op volgt, amen – aż osiągną pożądaną śliskość i swoje zadowolenie, amen).

De heer Mr C. Vosmaer maakt in z'n ‘Zaaier’ de opmerking dat de Havelaar blyken draagt van nog onvolkomen beheersching der taal, en van 't worstelen om vormen voor de veelvuldige stof. (Pan Mr C. Vosmaer zauważa w swoim „Zaaier”, że Havelaar wykazuje oznaki niepełnej jeszcze znajomości języka i zmaga się z formami dla licznego materiału; de heer Mr C. Vosmaer – pan Mr C. Vosmaer, maakt in z'n ‘Zaaier’ de opmerking – zauważa w swoim „Zaaier”, dat de Havelaar blyken draagt van nog onvolkomen beheersching der taal – że Havelaar wykazuje oznaki niepełnej jeszcze znajomości języka, en van 't worstelen om vormen voor de veelvuldige stof – i zmaga się z formami dla licznego materiału).

Ik stem dit volmondig toe. Ook my hinderde onder de korrektie herhaaldelyk iets gewrongens in den zinbouw, dat waarschynlyk tot de kritiek van den heer V heeft aanleiding gegeven. (Zgadzam się z tym całkowicie. Mnie również przeszkadzało podczas korekty coś niezręcznego w konstrukcji zdań, co prawdopodobnie dało powód do krytyki pana V; Ik stem dit volmondig toe – Zgadzam się z tym całkowicie, Ook my hinderde onder de korrektie herhaaldelyk iets gewrongens in den zinbouw – Mnie również przeszkadzało podczas korekty coś niezręcznego w konstrukcji zdań, dat waarschynlyk tot de kritiek van den heer V heeft aanleiding gegeven – co prawdopodobnie dało powód do krytyki pana V).

Naar m'n beste weten heb ik die fout in de tegenwoordige uitgaaf verbeterd. (Zgodnie z moją najlepszą wiedzą, poprawiłem ten błąd w obecnym wydaniu; Naar m'n beste weten – Zgodnie z moją najlepszą wiedzą, heb ik die fout in de tegenwoordige uitgaaf verbeterd – poprawiłem ten błąd w obecnym wydaniu).

En, alsnu terugkomende op de beschuldiging dat ik tot-nog-toe zoo weinig heb tot-stand gebracht… dit verwyt is zoo dom niet. (I teraz wracając do oskarżenia, że do tej pory tak mało osiągnąłem… to zarzut nie taki głupi; En, alsnu terugkomende op de beschuldiging – I teraz wracając do oskarżenia, dat ik tot-nog-toe zoo weinig heb tot-stand gebracht – że do tej pory tak mało osiągnąłem, dit verwyt is zoo dom niet – to zarzut nie taki głupi).

Men wordt Doctor in de letteren door zulke wapenfeiten. (Zostaje się doktorem literatury dzięki takim wyczynom; Men wordt Doctor in de letteren – Zostaje się doktorem literatury, door zulke wapenfeiten – dzięki takim wyczynom).

Eilieve, dit heb ik dan toch bewerkt, niet waar, dat personen die bezig waren met kouvatten uit verregaande lauwerloosheid, op-eenmaal hun kalen schedel gedekt voelden met den doktershoed, alleen omdat ze de handigheid hadden gebruikt my 'n paar kwajongensachtige insolenties te zeggen? (Cóż, osiągnąłem przynajmniej to, że osoby, które zajmowały się przeziębieniami z powodu braku zasług, nagle poczuły, że ich łysa głowa została przykryta doktorską czapką, tylko dlatego, że umiejętnie powiedziały mi kilka chłopięcych zuchwałości; Eilieve, dit heb ik dan toch bewerkt – Cóż, osiągnąłem przynajmniej to, niet waar, dat personen die bezig waren met kouvatten uit verregaande lauwerloosheid – że osoby, które zajmowały się przeziębieniami z powodu braku zasług, op-eenmaal hun kalen schedel gedekt voelden met den doktershoed – nagle poczuły, że ich łysa głowa została przykryta doktorską czapką, alleen omdat ze de handigheid hadden gebruikt my 'n paar kwajongensachtige insolenties te zeggen – tylko dlatego, że umiejętnie powiedziały mi kilka chłopięcych zuchwałości).

In een land waar de officieele distinktie zóó wordt te-grabbel gegooid… (W kraju, gdzie oficjalne wyróżnienia są tak rzucane na pośmiewisko…; In een land waar de officieele distinktie zóó wordt te-grabbel gegooid – W kraju, gdzie oficjalne wyróżnienia są tak rzucane na pośmiewisko).

Het zy zoo! Wat ik gedaan heb, heeren? (Niech tak będzie! Co ja zrobiłem, panowie?; Het zy zoo – Niech tak będzie, Wat ik gedaan heb, heeren – Co ja zrobiłem, panowie).

Wel, ik dééd wat in den Havelaar geschreven staat. (Cóż, zrobiłem to, co jest napisane w „Havelaarze”; Wel, ik dééd wat in den Havelaar geschreven staat – Cóż, zrobiłem to, co jest napisane w „Havelaarze”).

Is dit niet genoeg? Wat deedt gy? (Czy to nie wystarczy? A co wy zrobiliście?; Is dit niet genoeg – Czy to nie wystarczy, Wat deedt gy – A co wy zrobiliście).

Wat ik gedaan heb, nogeens? Ik ving, geheel alleen staande, in dreigend levensgevaar en met opoffering van allen welstand, den stryd aan tegen lieden van uwe soort, d.i. tegen het Onrecht. (Co ja zrobiłem, jeszcze raz? Stanąłem samotnie, w obliczu groźnego niebezpieczeństwa życia i poświęcając wszelki dobrobyt, do walki z ludźmi waszego rodzaju, tj. przeciwko Niesprawiedliwości; Wat ik gedaan heb, nogeens – Co ja zrobiłem, jeszcze raz, Ik ving, geheel alleen staande, in dreigend levensgevaar en met opoffering van allen welstand – Stanąłem samotnie, w obliczu groźnego niebezpieczeństwa życia i poświęcając wszelki dobrobyt, den stryd aan tegen lieden van uwe soort, d.i. tegen het Onrecht – do walki z ludźmi waszego rodzaju, tj. przeciwko Niesprawiedliwości).

Gaat heen en doet desgelyks! (Idźcie i róbcie podobnie!; Gaat heen en doet desgelyks – Idźcie i róbcie podobnie).