Rozum w zdrowym rozsądku

Przekład i opracowanie – Adam Grzeliński i Krzysztof Wawrzonkowski

Niniejsza rozprawa George’a Santayany (1863–1952), należącego do najważniejszych amerykańskich filozofów XX wieku, stanowi pierwszą część cyklu The Life of Reason (1905–1906), jednego z dwóch, obok późniejszych Realms of Being (1927–1940), monumentalnych dzieł myśliciela. Na Życie Rozumu składają się tomy ukazujące przejawianie się rozumności w zdrowym rozsądku, społeczeństwie, religii, sztuce i nauce. Santayana stara się unikać metafizycznych skrajności materializmu i idealizmu i ujmuje ludzką rozumność jako efekt stopniowego rozwoju życia i zjawiającej się na pewnym jego etapie refleksyjności. „Życie Rozumu – pisze – to szczęśliwe zaślubiny dwóch elementów – impulsu i ideacji, które gdyby były całkowicie od siebie odseparowane, zrobiłyby z człowieka zwierzę lub szaleńca. Animal rationale powstało dzięki zespoleniu dwóch potworów. Stworzone jest z idei, które przestały być jedynie fantastyczne, i z działań, które przestały być bezcelowe”. Celem całego procesu jest pogodzenie tych dwóch porządków, co może nastąpić, gdy wszystkie działania człowieka staną się rozumne, a idee rozumu znajdą całkowite ucieleśnienie: gdy refleksja zostanie urzeczywistniona w działaniu, wszelkie działanie zaś przyniesie ze sobą szczęście, odnajdowane nie tylko w zaspokajaniu potrzeb witalnych, ale także w realizacji rozumnych ideałów. Taki stan byłby spełnieniem Życia Rozumu.

Ze Słowa od tłumaczy