Цуьнан «нах» Iумарна тIе даьхьнера, ткъа Селихьатан цамгарна шек а ваьллера.
ЦIа кхоччушехь, нене дIабийцинера шен дегабаам. Нанас даре динера. Йелха а йоьлхуш. Бердах эккха гIерташ йолу Селихьат ша хала сецош хилар а хаийтинера. Дех лечкъа а деш.
Ткъа Езеда дега дIадийцинера дерриг а. Хатта а хаьттинера:
– ХIун дан деза-те?
– Iумар схьа а ваийтина, шаьлта Iиттина, Iиттина, хьуьлла эвла йистерчу кхелли тIе кхосса деза ший а! – аьллера дас Абубакара.
Иза дан а динера.
Иштта-иштта болх хили аьлла, хабар дахьийтинера Абубакара Iумаран дега Iелим-Солте. ЧIир-мир муххале а ца хьехийнера Iелим-Солтас. Мелхо а, баркалла аьллера. Схьа а веана, Абубакарна мара а кхетта. Шен кIентан дакъа долчу агIор корта ца хьовзош, дIа а вахнера.
– Iиллийта кхелли тIехь жIаьла, – аьлла.
Базарара гIуллакх чекх а даьлла, йуьстахваьлла, лаьтташ хиллера ХIарон. Накъосте хьоьжуш. Луларчу кIотарара цхьаьна веана хиллера хIара шиъ. Цхьаьна цIа ваха везаш а хиллера.
Иштта лаьтташ ХIарон волуш, цхьа кхин стаг веанера кхунна тIе. ХIара вевзаш, амма кхунна вевзаш воцуш. ХIаронан хеннара эр долуш стаг хиллера. Шовзткъе иттех шо хир долуш. Амма чIогIа бос баьхьна хиллера. Цхьа хIума лоьхуш санна, кхерсташ ши бIаьрг а болуш. ХIаронца къамел доло а гIерташ, цунах дош ца хуьлуш, воллуш хиллера и стаг. Цо лелориг лартIехь дацар а гуш, хIун ду ца хууш, лаьтташ ХIарон а хиллера.
Оцу минотехь цхьа кхин схьаваьллера базаран йуккъера. Карахь топ а йолуш. Гергахьа а гIоьртина, гIап-аьлла топ тоьхна, ХIаронца лаьтташ верг охьавиллинера цо. И охьа а виллина, дIаволавеллера.
– Собарделахь, хIай, къонах! ХIара хIун ду ахь динарг? ДIа ма гIолахь! – бохуш, тIаьхьа ХIарон а волавеллера.
– Суна тIаьхьа ма гIерта, ас вийнарг сайн мостагI ву! – аьллера вукхо.
– Ой, ткъа, суна йуххе а хIоттийтина ца вийча, кхин меттиг йацара хьуна и вен? ТIаьхьа а гIертар ву, дIа а вохуьйтур вац! – аьлла, тапча йиттина, вийнера ХIарона и стаг.
* * *
Дагахь хIиттийна суьрташ а доцуш, билггал хилла хIуманаш ду и дийцинарш (цундела йартийн цIерш а ца йаьхна, нехан цIерш а кхин йу).
ХIинцалерачу хьесапехь, «акхаралла» йу и, амма дегнаш «къиза» долуш, кхетамаш «акха» болуш лелийна долу «хIуманаш» дац уьш. Къоман исторически кхиаран хьелашкахь иэшарна кхолла а делла, хIетахьлерачу йукъараллин дIахIоттаман хьашташна гIаролехь лаьттина долу законаш ду уьш. Кхечу ламасташца цхьаьна, вайн къоман «йуьхь», цуьнан оьздангалла меттахь латтийнарш ду.