Медғат – Қасым

 
Қамын жеді Мысырға жөнелмекті.
 
 
Атын да, арбасын да алды сайлап,
Жүруге біржолата жүгін байлап.
Жиырмадай қолында құл, күңі бар,
Өңгелерін сатыпты базарға айдап.
 
 
Жол қауіпті мықтады қару жарақ,
Бір арбаға салыпты Медғат арақ.
Сахараменен жүреді қаласы жоқ,
Қырық кісіге алыпты айлық тамақ.
 
 
Медғатта қарындас бар Ғазиза атты,
Ұнатпайды бай менен Медғатты.
Сыры да, жүрісі де бəрі бөлек,
Ешкіммен сөйлеспейді, діні қатты.
 
 
Жүреді істерінен жиіркеніп,
Бір ауыз сөз қатпайды сырына еніп.
Байдың тапқан күйеуін менсінбейді,
Құтылғысы келсе де байға беріп.
 
 
Сəлім деген жігітке болған ғашық,
Жолығып жүруші еді көңілін басып.
Ғазизаны ол байдан сұрап еді,
Қызымен махаббаттың сырын ашып.
 
 
Бай біле ме ғашықтық жақсы ниетті,
Кедейсің деп қайтарып көңілін тепті.
Жас жігіт қаны қайнап шыдай алмай,
Ешкімге мағлұм емес жоқ боп кетті.
 
 
Артынан екі ғашық бір жолығысқан,
Ай жарық, бақта отырып көп жыласқан.
Не дүние, не ахиретке қосылмаққа
Екеуі сол арада уағдаласқан.
 
 
Керуен қыштағынан шығып қонды,
Білмейді көп жыл өтті, жолды да оңды.
Тура бастап барамын ақы берсең,
Деп бұларға бір зəңгі əзір болды.
 
 
Арабша киімі бар, жүйрік тілге,
«Таныспын, – деп айтады, – жолдағы елге.
Харекетім – басшылық керуенге,
Талайды бастап келдім сонау жерге».
 
 
Сұрады сынамаққа жерді барлап,
Суылдатып зəңгі тұр бəрін сарнап.
Өз ісіне жүйрігін көргеннен соң,
Сөйлесіп əлгі арада алды жалдап.
 
 
Жол үстінде бірқатар уақыт өтті,
Занзибарға жақындап бұлар кепті.
Біз қонарлық жақсы жер көремін деп,
Алдынан басшы зəңгі шауып кетті.
 
 
Қондырды тосып алып бір аралға,
«Залалды хайуаны көп, – дейді, – малға.
– Жалғыз келер ауызда мен тұрамын,
Ұйықтамай күзетем, – деп, – бүгін таңға».
 
 
Бұл сөзін əммə қауым қабыл алды,
Жайласып сол тығырыққа жатып қалды.
Мақсатсыз зəңгі бүгін іс қылған жоқ,
Байқарсыз айтқаннан соң несі барды.
 
 
Қас қарайып, сол уақыт күн де батты,
Хабарсыз еш нəрседен керуен жатты.
Қасында заңғар таудың бөктерімен
Жүгіртіп келе жатыр жиырма атты.
 
 
Бұлар – зəңгі жол тосып кісі өлтіргіш,
Бір қылатын ісі бар бүгінгі кеш.
Сары бастық-бұлардың атаманы,
Өзі батыр, өзі қу, өзі білгіш.
 
 
Біреуі сөз айтпайды онан басқа,
Келгенше жеңілген жоқ осы жасқа.
Атманша киінген түрі бұзық,
Ұйқы мен қарамайды ішер асқа.
 
 
Киімі сондай жақсы атаманның,
Жап-жалаңаш бəрі де қалған жанның.
Сары бастық дегенде селк етеді,
Үлкен түгіл, баласы оны маңның.
 
 
Қайдан шыққан!? Еш жанға сырын айтпас,
Өлемін деп қорғанып бойын тартпас.
Жауға қарап ақырып, қол сермесе,
Жолдастары ұрынар, оттан қайтпас.
 
 
Əсіресе байларға рақым етпес,
Ағаш толы зəңгінің бəрі ниеттес.
Сорлы болған жандарға тағы əдеті,
Бір жақсылық қылады естен кетпес.
 
 
Жалғыз дамбал киімі бұтын жапқан,
Өңшең батыр жиналған неше жақтан.
Долы тентек зəңгіні қойша айдайды,
Сары бастық билеудің жөнін тапқан.
 
 
Бір арада бəрлері тұра қалды,
Атаманы айналып жерін шалды.
Сезікті ешнəрсені көрмеген соң,
Жолдасының қасына қайтып барды.
 
 
Бəрі де түсе қалды атын байлап,
Жатуға ыңғайлады төсек жайлап.
Оңаша апарып көрпе-жастық,
Атаманға біреу жүр орын сайлап.
 
 
Тамақ тоқ, іздемейді үй мен шатыр,
Аңша үйренген ұйықтады өңшең батыр.
Мылтығын, қанжарымен қолына ұстап,
Ұйықтамай жалғыз бастық бек сақ жатыр.
 
 
– Құдай-ау, қорлық көрдім кінəсіздан,
Жолығар кеш қалдық па кезімізден.
Тіпті тірі жүрмеймін, соқтығамын,
Сап-сау неге құтылсын бүгін бізден.
 
 
Медғатқа көрсетермін өлсем-дағы,
Неге көмек болмайды істің ағы.
Бүгін тірі қолыма түспей кетсе,
Қол жетпеген бір сорлы болдым-дағы.
 
 
Япырм-ай, болып қалды түн ортасы,
Батырдың алдай алмас шын жолдасы.
Обаға бір хабарсыз кетіп қалса,
Қиянатсыз кеудеде тұрмас басы.
 
 
Сары бастық жатыр еді осыны ойлап,
Іс қылатын жан емес бекерге ойнап.
Бір уақыт жер тыңдайды жата қала,
Не далаға қарайды бойлап-бойлап.
 
 
Келеді бір салт атты дүрсілдетіп,
Кешікпей-ақ сол маңға келді жетіп.
Дос екенін білдіріп хабар берді,
Сарышұнақ тышқан болып шыңқ-шыңқ етіп.
 
 
Есітіп бұл хабарды ұшып тұрды,
Келе жатқан кісіні көзі көрді.
Келгеніне шыдамай, сары бастық,
Салт аттының алдынан қарсы жүрді.
 
 
Обаға қайраты мол аман шығар,
Бастықтың батыр еді сырын ұғар.
– Керуен қайда, кешіктің не себептен,
Тезірек қысқа сөйлеп берші хабар.
 
 
– Керуен бір сағаттық жақын жерде,
Кіргіздім айламенен шықпас көрге.
Мұрат бай бала, шаға, құлдарымен,
Іздеген кісілердің бəрі бірге.
 
 
Кетіпті бір аңшылар мені шағып,
Астыртын бір-екеуі жатты бағып.
Қара басып ұйықтады жаңа талып,
Бір атпен ептеп шықтым Құдай қағып.
 
 
Сары бастық қойып еді бір ысқырып,
Зəңгілер даяр болды атып тұрып.
Бұл да мінді, атына бəрі мінді,
Бұлар өскен жан емес босқа жүріп.
 
 
– Отқа бірге кіріскен жолдастарым,
Аянбай қимылдаңдар бүгін бəрің!
Қара жұртқа бұл түнде рақымым жоқ,
Тірі ұстаңдар ақ жүзді адамдарын.
 
 
Ақ жүздіні байлаңдар, өлтірмеңдер,
Құнымды жоқтарсыңдар бүгін сендер.
Жүрегімді жеп жүрген неше жылдан
Дəрім келді жігіттер жарамды емдер.
 
 
Қылышын суырып алды жалаңаштап,
«Жүр, – деді, – Обағаға тура бастап!».