Yağış adam

– Mən təkid etmirəm, ancaq özün necə düşünürsən? – nəhayət, qız yumşaq səslə sükutu pozdu. – Bəlkə, hələ ki mehmanxanaya çatmamışıq, nəsə demək istəyirsən?

Qaşqabağını sallamış Çarli Susannaya baxdı, sifəti açılmadı.

– Zarafat edirəm, – Susannanın səsi bu dəfə çox quru çıxdı və qaşları gərildi.

Çarli gülümsədi. «Bu qız da özünə görə deyil. Mənim zəhmimdən-zaddan qorxmur, onsuz da hərləyib-fırlayıb sözünü deyəcək», – düşündü.

– Yaxşı ki biz cümə günü yola düşdük, – Çarli zarafata salmaq istədi. – İndi heyif çıxmaq üçün sənin ixtiyarında düz üç gün var.

– Qulaq as, – Susanna soyuq məntiqlə cavab verdi, – əgər sən işlərdən belə narahatsansa, niyə zəng edib vəziyyətin nə yerdə olduğunu öyrənmirsən? Başa düşürəm, boş şeydir… fikirləşməyə dəyməz… amma sən daim bu barədə fikirləşirsən. Elə deyil?

Çarli güldü. Onun gülüşündə də gərginlik hiss olunurdu.

– Aman Tanrım! Deyəsən, mən düzgün anlamadım… Bəlkə, arada başqa qadın söhbəti var? – Susanna özünü qorxmuş kimi göstərib gözlərini bərəltdi.

– Nə bilirsən, bəlkə, bir yox, üç qadından söhbət gedir? – Çarli onu cırnatdı.

– Yaxşı, bəsdir zarafata saldıq. Ola bilsin, doğrudan səni axtarırlar, nəsə, təcili iş çıxıb, Çarli.

Susanna maşında quraşdırılmış telefonun düyməsini basdı və kommutatora zəng etdi.

– Üç-sıfır-bir-doqquz, – telefonçu qız cavab verdi.

– Bebbitt, – Çarli ona soyadını dedi.

Susanna narahatlıqla yerində qurcalandı və Çarliyə baxdı.

– Mister Beytmendən iki zəng olub, o, telefon nömrəsini qoyub…

Çarli telefonçunun sözünü kəsdi:

– Lazım deyil.

– Başa düşdüm. – Telefondakı səs davam etdi. – O!.. – səs titrədi. – İlahi!..

Çarli ilə Susanna baxışdılar. Görəsən, daha nə pis hadisə baş verib?

– Mister Munidən də bir zəng gəlib, – səs çox kədərli idi. – Sizin üçün məlumat qoyub. Məlumatda deyilir ki, o sizin atanızın vəkilidir. Sinsinnatidə. Və sizin… sizin atanız vəfat edib, ser.

Susannanın nəfəsi karıxdı və qız məlul-məlul Çarliyə baxdı. Çarlinin sifətində bir əza belə tərpənmədi. O susurdu.

– Dəfn bazar günü olacaq, – telefonçu qız həyəcanını güclə boğurdu. – Mister Muni sizi tapa bilmədiyi üçün təəssüflənir. O… O sizin üçün telefon nömrəsi saxlayıb…

Çarli telefon əlaqəsini kəsdi. İlk baxışdan sanki heç nə baş verməmişdi: maşın eyni sürətlə şütüyürdü, Çarli eynilə dinməz-söyləməz baxışlarını yola dikmişdi. Ancaq Susanna onda gözlə görmək mümkün olmayan bir dəyişiklik hiss edirdi. Qızın ürəyi ağrıyırdı, gözləri yaşla dolmuşdu, necə təsəlli verəcəyini bilmirdi. Çarlinin atası… Dəhşət…

– O, Çarli, – Susanna pıçıldadı, – sən… sən özün necəsən… sürə bilirsən?

Çarli cavab vermədi. Ayağını əyləcə basdı və «ferrari» yavaş-yavaş sürətini azaltdı. Sonra o, yolun kənarına çıxıb maşını saxladı. Amma yerindən tərpənmədi. Çarli əvvəlki kimi sükanın arxasında oturub qabağa, tamamilə sükuta qərq olmuş lal səhraya baxırdı.

Susanna yavaşca onun çiyninə toxundu. Sadəcə, yanında olduğunu xatırlatmaq istəyirdi. Başqa nə cür təsəlli verə bilərdi ki?

Çarli qıza tərəf döndü:

– İstirahət günlərini zay etdiyim üçün bağışla, balaca.

– İstirahət günlərimi?.. – Çarlinin ilk sözləri o qədər gözlənilməz idi ki, Susanna çaşdı, az qala qulaqlarına inanmadı. – Çarli…

O, barmaqlarının ucu ilə Çarlinin yanağına toxunub onun gözlərinin içinə baxdı.

Çarli baxışlarını qaçırtdı.

– Bilirsən, – mızıldandı. O, gözlərini Susannadan gizlədirdi. – Biz… biz onunla bir-birimizə nifrət edirdik. Əməlli-başlı nifrət edirdik…

Amma Çarlinin səsində zərrə qədər nifrət yox idi. Bu səsdə ağrı hiss olunurdu. Susanna Çarlinin yanağını, başını sığallayırdı. Bu dəqiqələrdə o, körpəsini sakitləşdirməyə çalışın qayğıkeş anaya bənzəyirdi.

– Mənim iki yaşım olanda anam dünyasını dəyişdi. Və biz ikimiz qaldıq. İkicəciyimiz.

Susanna dodağını dişlədi.

– O… səni döyürdü?

Çarli tərəddüd keçirirdi.

– Fiziki mənada yox, – nəhayət, o dilləndi. Çətinliklə danışırdı. – Amma onun fikrincə, mən fərsiz övlad idim, əlimdən dəyərli bir iş gəlmirdi. Bilirsən, o, «küçə futbolu» deyilən şey tanımırdı. Onun üçün ancaq yüksək liqa var idi. Mən hər şeydə birinci olmalıydım, olmasaydım, deməli, «fərsiz» idim, – Çarli acı təbəssümlə Susannaya baxdı. – Tez-tez təkrar edirdi: «Adam bunu bacarmalıdır!» Mən o istəyən kimi olmalıydım.

Bir müddət hər ikisi sakitcə oturdu, hərə öz xatirələrini eşələyirdi.

– Mən səninlə gedirəm, – qəflətən Susanna sükutu pozdu.

Çarli başını buladı.

– Diqqətinə görə çox sağ ol, – o, yenə gülümsədi, – amma buna ehtiyac yoxdur.

– Mən özüm belə istəyirəm, – Susanna təkid göstərdi. – Bunun mənim üçün əhəmiyyəti var.

Hər ikisi eyni inadla başını yelləyirdi.

– Narahat olmağına dəyməz! – Çarli qəti etiraz etdi.

Onun son sözləri Susannanın xətrinə dəydi. Qız əlini Çarlinin yanağından götürüb geri çəkildi. Çarli yenə onu özündən itələyirdi. Amma bu dəfə, deyəsən, tələsdiyinə peşman olmuşdu. Çünki Susannanın əlinin istisini itirən kimi birdən-birə özünü tənha və köməksiz hiss etdi, təzədən qıza sığındı.

– Bağışla, kiminlə söhbət etdiyimi tamam yadımdan çıxardım, – Susanna incik tərzdə pıçıldayıb gülümsədi. Sonra Çarlinin başını sinəsinə sıxdı, yanaqlarını, saçlarını sığalladı. Qızın gözlərində kədər var idi, eyni zamanda belə bir anda Çarlinin ona ehtiyac hiss etdiyini görüb təsirlənmişdi.

Deyəsən, o, doğrudan da, Çarliyə lazım idi.

İkinci fəsil

Onlar geri qayıdırdılar. Gecənin qaranlığında maşın əvvəlkindən də böyük sürət yığmışdı. Çarli çox əsəbi və qayğılı görünürdü, amma Susanna bunu təbii hesab edirdi. Qəfildən atasının ölüm xəbərini almış adam özünü başqa cür necə aparmalı idi ki? Şəhərə yaxınlaşanda Çarli qısaca, bir qədər də əlaqəsiz ifadələrlə planını izah etdi. İndi o, Susannanı evinə qoyacaq, qız orada gözləyəcək, pal-paltarını, uzaq yol üçün lazım olan əşyalarını yığacaq. Çarli isə onun «volvo»sunu götürüb kostyumunun dalınca gedəcək. Borc sahibləri Çarlini Los-Ancelesdə görməməlidirlər, indi çox adam onu göydə axtarır, yerdə əllərinə düşməməlidir, buna görə öz «ferrari»si ilə gəzə bilməz. Əslində, heç evinə qayıtması da düz deyil, ancaq nə etmək olar? Tez gedib-qayıdar, qalan məsələləri telefonla həll edər. Gecəni Susannagildə keçirərlər, səhər alatoranlıqda isə aeroporta yollanarlar. Sinsinnatiyə günortadan sonra çatarlar, mehmanxanaya gedərlər, ertəsi gün dəfndə iştirak edərlər və dərhal geriyə – Los-Ancelesə qayıdarlar. Palm-Sprinqsdə istirahəti isə başqa həftənin sonuna keçirərlər – Çarli buna da söz verirdi.

Çarli kostyumunu evdən götürüb qayıdanda Susanna artıq nə lazımdısa yığmışdı. O, birbaşa telefona yaxınlaşdı və birinci sinifdə iki təyyarə bileti sifariş etdi. Ardınca Sinsinnatiyə, «Brodhem» otelinə zəng vurdu və ikinəfərlik nömrə kirayələdi.

– Yox, cəmi bir gecəlik. Ertəsi gün səhər tezdən otağı təhvil verəcəyik.

Təyyarənin təkərləri Los-Ancelesin beton uçuş zolağından qopan kimi Çarli dalbadal iki kiçik stəkan viski içdi, oturacağında yerini rahladı və üzünü pəncərəyə çevirib yuxuya getdi. Susanna təklikdə balıq kürüsündən yaxma yeyə-yeyə şampan şərabı içdi. Şərab xoşuna gəlmədi, qızın özü kimi incik və sönük idi, güclə köpüklənirdi. Qədəhin dibindən qalxan hər köpük sanki Susannanı bir az da ölgünləşdirirdi: Çarli Bebbitt yenə onsuz keçinirdi.

Təyyarədə yemək paylananda da Çarli oyanmadı, Susanna isə onu qaldırmağa cəhd göstərmədi. Görünür, son günlərin gərginliyi Çarlini tamamilə əldən salmışdı. Susanna tək qalmağı ilə barışıb salatdan xırda doğranmış omar tikələrini dənlədi, qızardılmış kornuoll cücəsinin yarısını yedi.

Çarli bir də təyyarə enəndə gözlərini açdı və dərhal möhkəm aclıq hiss etdi. Gözəgəlimli sarısaç təyyarə bələdçisi artıq yemək verməyin gec olduğunu, mətbəxin bağlandığını dedi və təəssüf etdiyini bildirdi. Çarli ona «bir nömrəli» (ağlı başdan çıxaran!) gülüşü ilə cavab verdi və yumşaq səslə dedi:

– Bağışla, mənim mələyim, sənə narahatlıq yaradıram, sadəcə, bu gün səhərdən dilimə heç nə dəyməyib, acından ölürəm.

Bir neçə dəqiqədən sonra bələdçi əlində ağır məcməyi geri qayıtdı. Məcməyi dadlı yeməklərlə dolu idi: soyuq dəniz xərçəngləri, can ətindən zərif steyk («heç mənə can əti vermədilər», – deyə Susanna fikirləşdi), qızarmış kartof, salat, isti köpməcələr, şokoladlı muss, təzəcə dəmlənmiş qəhvə və konyak.

– Bu sizə bəs edərmi? – bələdçi canıyananlıq etdi.

«Bir nömrəli» təbəssüm bu dəfə Çarlinin bütün sifətinə yayıldı.

– Siz mənim cavan ömrümü xilas etdiniz, – o, şəhvətlə dedi. – Heç bilmirəm, xəcalətinizdən necə çıxım.

«Bilirsən, – Susanna iştahla yeyən Çarliyə baxıb düşündü. – Mərc gəlməyə hazıram ki, çox yaxşı bilirsən».

* * *

Mehmanxana Susannanı təəccübləndirdi. Böyük və vaxtilə kübar «Brodhem»in qədimliyi dərhal nəzərə çarpırdı. Mehmanxananın köhnə cah-calalının izləri hələ itməmişdi, amma çat vermiş mərmər döşəməsi, parlaqlığını itirmiş büllur çilçıraqları onun bugünkü nüfuzundan yox, keçmiş qüdrətindən xəbər verirdi.

Çarli Bebbitt yeniliyi, parlaqlığı, müasirliyi sevirdi. Burada isə hər şey fərqli idi.

Onları qeydiyyatdan keçirib kirayələdikləri miskin nömrəyə apardılar. Susanna yorğunluqdan güclə ayaq üstə dururdu. Yuxusu gözündən tökülürdü, yatmaqdan başqa heç nə istəmirdi. Sabah onları çətin gün gözləyirdi, hərçənd bu gün də asan olmamışdı. Suvağı tökülmüş hündür tavan, nə vaxtsa qızılı rəngdə olmuş, sürtülməkdən ağarmış karnizlər, tülək məxmər pərdələr gözləri önündə axırdı. Təkcə ikinəfərlik geniş çarpayını və az qala çarpayı boyda olan qədimi vannanı görəndə Susannanın bəbəkləri reaksiya verdi. Təcili vanna qəbul edib yatağa girdi.

Çarli onun yanında uzanmışdı. Gözləri açıq idi, siqareti siqaretə calayır və qaranlığa baxırdı.

* * *

Bazar günü də çox gözlənilməz başladı. Susanna dəfn mərasiminə uyğun – ayaqqabılarından tutmuş düymələrinə qədər qara libasda yataq otağından çıxanda Çarli güzgünün qabağında qalstukunu düzəldirdi. Nəsə, qəribə görkəmi var idi. Amma bu qəribəliyin nədən ibarət olduğunu Susanna ayırd edə bilmirdi.

Çarlinin əynindəki kostyum onun əvvəlki geyimlərindən fərqlənirdi: bəlkə, köhnə dəbdə olması ilə, bəlkə, sıx tünd zolaqları ilə seçilirdi. Amma bu paltar Çarlini dəyişmişdi. İndi o, adamın kənardan baxanda həsəd apardığı, rəğbət bəslədiyi Ancelinoya – nöqsansız, təmizliyi və dərrakəsi zərrə qədər şübhə doğurmayan gənc iş adamına çevrilmişdi. Köhnə avtomobillər alıb-satan Hollivud alverçisindən əsər-əlamət qalmamışdı. Yalnız bu gənc iş adamı həmişəki qara eynəyini gözlərinə taxanda Susanna qarşısında məhz Çarli Bebbittin dayandığına inandı.

Ən qəribəsi isə o idi ki, Çarlinin yeni siması növbəti maska deyildi, onun bütün görkəmindən süzülən ləyaqət hansısa təzə oyunun başlanğıcından xəbər vermirdi. Susannaya bu, gün kimi aydın idi.

İcarəyə götürdükləri maşın mehmanxananın fırlanan qapılarının ağzında gözləyirdi. Qara və sadə «linkoln» onların iştirak edəcəkləri mərasimin xarakterinə uyğun idi. Susanna Çarlinin dəfnə qırmızı rəngli «kadillak»da gedəcəyini düşünmürdü, bununla belə, onun təvazökarlığına təəccübləndi. Daha bir sürpriz!

Maşın Sinsinnatinin mərkəzi küçələri ilə şəhərətrafı məhəllələrə doğru irəliləyirdi. Onlar yanaşı oturub susurdular. Beton, kərpic və polad konstruksiyalar öz yerini yaşıllıqlara, kiçik birmərtəbəli evlərə verdi, sonra daha dəbdəbəli, mühafizə sistemli hündür hasarların arxasında sıra ilə düzülmüş binaların qarşısından keçdilər və nəhayət, qəbiristanlığın daş darvazasından içəri girdilər. Bura reklam prospektlərində nəşr olunan şəkillər qədər gözəl, 1835-ci ildən əsası qoyulmuş nəhəng xatirə parkı idi. Yumru təpələrin ətrafındakı yaşıl çəmənliklərdə çoxlu sərv və söyüd ağacları əkilmişdi. Onların kölgəliyində, mərmər sərdabələr və qranit sinədaşları altında uyuyan ölülər səbirlə məhşər gününü gözləyirdilər.

Dəfn mərasimi təpələrdən birinin üstündə, çox gözəl mənzərəli yerdə keçirilirdi. On-on beş nəfər ağsaç, qara paltarlı, mötəbər görkəmli qadın və kişi açıq məzarın ətrafına toplaşmışdı. Tünd-mavi rəngli yay səması, rahibin al-qırmızı mantiyası və üzərində «Senford Bebbittə» yazılmış qızılgül əklili bu ağ-qara mənzərəni canlandırırdı.

Maşın təpənin ətəyində dayandı, Çarli düşüb pencəyinin qollarını və ətəyini çəkdi. Hamının nəzərləri ona dikildi.

– Məncə, burada səni gözləyirdilər, – Susanna pıçıldadı.

Çarli çiyinlərini düzəltdi, kədərli sükut içində yamacı qalxdı. Susanna onun arxasınca, bir neçə addım geridə gedirdi. Onlar məzara yaxınlaşıb dayanan kimi mərasim başlandı. Çarli ilə Susanna səslərini çıxarmır, himn oxuyanlara qoşulmur, rahibin dediklərini təkrarlamırdılar. Yalnız rahib İncildən İsa Məsihin «Mən Dirilik və Həyatam» sözlərini şahid gətirəndə Susanna xaç çevirdi. Əli öz-özünə qalxdı.

Mərasim qısa çəkdi, çox tez qurtardı. Çarli bahalı, bürünc naxışları olan tabutun üstünə bir ovuc torpaq atdı, göz yaşı axıtmadan, heç bir söz demədən başı ilə Susannaya işarə verdi. Qız yamacla maşına tərəf getdi, amma arxada Çarlinin kimisə çağırdığını eşidib geri döndü. Mərasim iştirakçılarından biri Çarliyə yaxınlaşdı və onlar əl verib görüşdülər. Yəqin, bu, Con Muni – qoca mister Bebbittin vəkili olardı. Onların nə danışdığını Susanna eşitmədi, ancaq gördü ki, söhbətin axırında Muni cibindən bir topa açar çıxardı, açarların iki-üçünü ayırıb Çarliyə verdi. Çarli açarları döş cibinə qoydu.

Gənc mister Bebbitt geriyə baxmadan təpədən endi. Maşına əyləşdi və yalnız bundan sonra üzünü yanında oturmuş Susannaya tutdu:

– Planlar dəyişir. Biz Sinsinnatidə bir gecə də qalacağıq, yaxşı? Mənim bəzi işlərim çıxdı.

– Bəs indi hara gedirik? – Çarli maşının mühərrikini işə salanda qız soruşdu.

– Görərsən.

– Yenə də. Əvvəldən desən, pis olmaz.

– İst Volnet Hillzə.

Sinsinnatinin bu rayonunda küçələrdə nə maşın, nə adam gözə dəyirdi. Ətrafdakı nəhəng evlər əsl saraylara bənzəyirdi. Hərəsi, aşağısı, yarım hektar yer tuturdu. Belə yerdə heç kim heç kimi hasardan səsləmir, qonşu qonşudan duz istəməyə getmirdı. Buranın daş-divarları da adamın qulağına «böyük pullar» haqqında şirin nəğmələr pıçıldayırdı. Qışqırmır, məhz pıçıldayırdı. Çünki qışqırmağı ləyaqətinə yaraşdırmırdı.

– Budur, bu da mənim yurdum, doğma yuvam, – Çarli istehza ilə dedi.

Susanna maşından çıxdı. Senford Bebbittin daş sütunlu nəhəng evi onu heyrətə salmışdı. Qız ayaqlarını yerdən qopara bilmir, ağzını açıb evə baxırdı. Çarli bu sarayda böyümüşdü, lap yeniyetmə çağlarında öz həyatını qurmaq üçün yola çıxanadək burada yaşamışdı.

Çarli də maşından düşdü və çamadanı yük yerindən götürdü.

– Sən… bunu qoyub necə gedə bilərdin? – Susanna köks ötürdü.

Qız heç cür özünə gələ bilmirdi. Əvvəllər tanıdığı Çarli Bebbittlə bu cah-calalın sahibinin oğlu Çarli Bebbittin eyni adam olduqlarına inanmaqda çətinlik çəkirdi.

– Təşəkkür edirəm, – Çarli qısaca cavab verdi.

– Heç vaxt ağlıma da gətirməzdim.

Çarli qulaq asmırdı. O, çamadanı yerə qoyub çardağın altında, evdən qaraja gedən yolda qoşa dayanmış avtomobillərə tərəf gedirdi. Bunlardan biri gümüşü-şabalıdı «rolls-roys» idi. Amma Çarlinin diqqətini ikinci maşın – üstü açılıb-örtülən, 1949-cu il istehsalı olan «byüik roudmaster» cəlb etmişdi.

Bu, quyruqlu brontozavrlara bənzəyən əjdaha-maşınların yenicə meydana çıxdığı gözəl bir il idi.

Şirəli krem rəngində, qayğıkeş əllərin sürtüb parıldatdığı «byüik» bərq vururdu. Maşının bir dənə də olsa qüsuru yox idi – zil qara təkərlərindən tutmuş al-qırmızı dəri oturacaqlarına qədər, kapotun üstündəki qalxanlarından tutmuş radiatorun dişli barmaqlıqlarına qədər, quyruğundakı firma nişanından tutmuş maili qabaq şüşəsinə qədər büsbütün göz oxşayırdı. O, ecazkar idi, qeyri-adi, kübar görünüşü vardı və Çarlinin maşına baxanda ürəyi açılırdı.

Susannanın isə ikirəngli «rolls-roys»a gözü düşmüşdü.

– Atan birjada makler işləyib?

– O, investisiya bankının sahibi idi, – Çarli gözünü «byüik»dən çəkmədən cavab verdi. – Bu qəbildən olan iş adamları böyük zövqlə geyinməkləri ilə başqalarından fərqlənirlər.

Çarli məhəbbətlə «byüik»in yanlarını sığalladı. Susanna da nəzərlərini «rolls-roys»dan ayırıb «quyruqlu əjdaha»ya dikdi.

– Əla arabadır, – heyranlıqla dedi.

– Özümü tanıyandan bu maşın yadımdadır, – Çarli gülümsədi və əlavə etdi. – Amma ömrümdə cəmi bircə dəfə onun sükanı arxasında oturmuşam.

Çarlinin səs tonu Susannanı ona tərəf dönməyə məcbur etdi. Ancaq Çarli üzünü çevirib susdu.

Ətrafına daş düzülmüş, sonu görünməyən uzun ləkdə sıra ilə qızılgül kolları əkilmişdi. Susanna gülləri çox sevirdi və onlardan yaxşı başı çıxırdı. Qız ləkdə bir neçə nadir qızılgül növünün olduğunu sezdi: çoxu solmaq üzrə idi, yarpaqlarını toz basmışdı, ləçəklərinin ucları büzüşmüşdü.

– Sulamaq lazımdır. Ölürlər.

Çarli ikrahla qızılgül kollarına nəzər saldı, sanki baxışları ilə onları qurutmaq istəyirdi.

– Sən bunlara görə narahat olma, – o, Susannanın sözünü kəsdi.

Çarlidən gün ərzində daha bir gözlənilməz hərəkət! Onun bu yazıq kollarla nə düşmənçiliyi ola bilərdi?

Susanna pilləkənləri qalxdı və giriş qapısının ağzında Çarlinin arxasında dayandı. Gənc Bebbitt lazım olan açarı tapıb uzun illərdən sonra doğma evinin qapısını açdı. İçəri girən kimi Susannanın heyrətdən gözləri böyüdü. Geniş zalın ortasında ikinci mərtəbəyə aparan böyük mərmər pilləkən var idi. Divarlara hər birinin boyu üç metrə çatan, barokko üslubunda çərçivələrə salınmış güzgülərdən üz çəkilmişdi. Çərçivələr qızıl suyuna salınmışdı. Güzgülər elə yerləşdirilmişdi ki, Çarlinin və Susannanın əksləri sonsuzluğa qədər uzanırdı. Hər şey Renessans dövrünün rəsm əsərlərindəki səhnəni xatırladırdı. Ev boş idi. Senford Bebbittin xatirəsinə hörmət əlaməti olaraq dəfn günündə bütün qulluqçulara istirahət vermişdilər.

Çarli qonaq otağının qapısını itələdi. Mebel yağının qoxusu havası dəyişdirilməmiş salonun iyinə və ağır pərdələrin tozuna qarışıb burunları qıcıqlandırdı. Bu hündür pərdələri hər gün təmizləsən də, qırçınların arasına dolmuş bütün tozu sorub çıxarmaq olmurdu.

Bahalı Şərq xalçaları ilə bəzədilmiş qonaq otağının ucu-bucağı görünmürdü. Susanna sanki xalça okeanına düşmüşdü, qırmızı ağacdan əntiq mebellərin arası ilə üzürdü.

Divarlardan çoxlu rəsm əsərləri asılmışdı. Onların çərçivələri qızıl suyuna salınmışdı. Demək olmazdı ki, bunlar hamısı möhtəşəm, orijinal əsərlər idi, amma ev sahibinin keçmiş əzəməti və zəngin mirası haqqında tam təsəvvür yaradırdı, eyni zamanda evi bürümüş sükutu və kədəri daha qabarıq nəzərə çarpdırırdı. Təsəvvürə də gətirmək mümkün deyildi ki, bu nəhəng otaqda nə zamansa gülüş sədaları, uca səslər eşidilib, sevgi dolu sözlər söylənilib. Bu məkan hisslərin yaşandığı yox, hadisələrin cərəyan etdiyi bir meydana bənzəyirdi. Ancaq bir həqiqətdir ki, nə zamansa bu yerdə də hisslər, özü də çox güclü hisslər yaşanmışdı. Çarli buna şahidlik edə bilərdi.

Gənc mister Bebbitt qapıda dayanıb qonaq otağını qarış-qarış nəzərdən keçirirdi.

– Sənə nə olub? – Çarlinin sifətinin ifadəsindən heç nə başa düşə bilməyən Susanna soruşdu.

Çarli qıza baxmadı, özü ilə danışırmış kimi pıçıldadı:

– Mən ona evi tərk etdiyimi deyəndə bax burada dayanmışdım… O isə oturmuşdu… Bax, orada oturmuşdu.

Çarli başını yellədi, sanki birdən-birə qulaqlarına dolmuş səsləri, beyninə hakim olmuş xatirələri silkələyib yerə tökmək istəyirdi. Sonra o, Susannanın əlindən yapışdı, evi gəzdirdi: geniş mətbəxləri, yeməkxananı, kitabxananı, ikinci mərtəbədə sayı-hesabı bilinməyən yataq otaqlarını göstərdi. Birinci mərtəbədə iki mətbəx, hərəsinin də öz qulluqçuları, aşpazları var idi. Yeməkxananın divarlarına iri şamdanlar pərçimlənmişdi, iyirmi nəfərlik uzun masanın üstündən isə büllur çilçıraq asılmışdı. Zəngin kitabxanada tavana çatan rəflərdə dəri üzlüklü kitablar düzülmüşdü, əksəriyyətinin adı qızıl suyu ilə yazılmışdı. Hər yataq otağında buxarı, enli çarpayı, mərmər vanna, əlüzyuyan qoyulmuşdu.

Susannanın isə üçüncü mərtəbədəki kiçik otaqdan daha çox xoşu gəlmişdi. Çarli bu evdən çıxıb gedənə qədər həmin otaqda yaşamışdı. Açıq-aşkar görünürdü ki, yeniyetmə çağlarında Çarli kinolarda göstərilən yaşıdlarından fərqlənmirmiş: ensiz çarpayı, beysbol yarışlarında qazandığı diplom və mükafatlarla bəzədilmiş divarlar, hərbi təyyarələrin – MiQ və F-14-lərin maketləri…

Həmin illərdən bu otaqda heç nə dəyişməmişdi. Hətta çirkli köynəklər də on il əvvəl Çarli onları necə büküb atmışdısa, eləcə də dolabda qalmışdı.

Kiçik taxt, rəfdə qalaqlanmış «Dəfinələr adası», «Robin Qud», uşaqların sevdiyi digər klassik əsərlər Susannanın tanıdığı Çarli Bebbittin obrazına heç cür uyğun gəlmirdi. Və bu çox təsirli idi, Susannanı həyəcanlandırırdı. Onun burada gördüyü Çarli Bebbitti Los-Ancelesdə, ümumiyyətlə, kimsə tanımırdı.

Divar dolabında Çarlinin əşyalarını qurdalayan Susanna oradan köhnə bir qutu çıxardı. Döşəmədə oturub qutunu açdı. Şəkillər, üstü avtoqraflı albomlar, «Kiss» qrupunun plakatı, o vaxtın hit mahnılarının mətnləri… Sevdiyi adamın uşaqlıq illərinə səyahət Susannaya çox maraqlı gəlirdi. Qız başını qaldıranda onu diqqətlə izləyən Çarlinin dodaqlarında incə təbəssüm gördü.

– Necə də məzəlidir!

– Səni kimi gözəl qulaqları olan gənc qızın uşaq oyunları oynaması artıq gecdir, – Çarli zarafatla dedi.

– Mən uşaq oyunları oynamıram. Sadəcə, maraqlanıram. Sən onun yeganə oğlu olmusan… Sən doğulanda onun neçə yaşı vardı? Qırx beşə yaxın? Bəlkə də, fikirləşirmiş ki, daha övladı olmayacaq. – Susanna dodağını dişlədi, amma davam etdi. – Odur ki o səni sevməyə bilməzdi.

Çarli qıza tərəf əyilib onun qulaqlarının sırğalığını sığalladı. Susanna buna əhəmiyyət vermədi.

– Bəs onda niyə o sənə nifrət edirdi?

Çarli sualı eşitməzliyə vurdu.

– Çəhrayı qulaqcıqlar… balaca xalı da var… bax, burasında.

Susanna onun nəyə işarə etdiyini anlayırdı. Çarli istəyirdi ki, başqa məsələdən danışsınlar, atası ilə münasibətlərinə toxunmasınlar. İstəyirdi ki, matəm kostyumunu çıxarsın. İstəyirdi ki, elə buradaca, uşaq otağında, öz köhnə çarpayısında Susannanı sevsin. Qoy o balaca oğlan illər sonrası özünün çevrildiyi kişi ilə görüşsün.

Birdən-birə Susanna da eyni şeyi istədiyini başa düşdü.

* * *

Sonra Susanna onun köhnə, tər iyi verən köynəyini geyindi, cins şalvarını əyninə keçirdi. Çarli isə kostyumun şalvarını geyindi və qurşağa qədər çılpaq qaldı: yeniyetməlik vaxtının paltarları daha ona olmurdu. İkilikdə böyük evin bu başından vurub o başından çıxdılar, mətbəxdə soyuducularda, anbarda rəflərdə nə tapsalar yedilər: konservləşdirilmiş dəniz ilbizləri, yengəclər, albalı və vanilli dondurmalar. Onlar özlərini dünyanın ən böyük və bahalı kukla teatrında nəzarətsiz qoyulmuş uşaqlar kimi aparırdılar.

Evin içini ələk-vələk edəndən sonra Çarli ilə Susanna dama qalxdılar. Geniş və tozlu çardaq həm də işıqlı və kifayət qədər səliqəli idi. Qədimi, dəmir örtüklü sandıqlarda Bebbittlərin ailə həyatının bir çox məqamlarından xəbər verən əşyalar qorunub saxlanılırdı. O cümlədən Çarlinin keçmişi də burada mürgüləyirdi. Budur, hündür uşaq kətili – Çarlinin özü də nə vaxt onda oturduğunu xatırlaya bilmədi. Oyuncaqlarla dolu yeşiklər, içində məktublar olan metal qutular…

Onlar xoşbəxt və yorğun halda çardaqda oturub köhnə jurnalları töküşdürmüşdülər. Susanna ilə Çarli heç vaxt belə yaxın olmamışdılar.

– Həyətdə gördüyümüz maşın yadındadır? – Çarli soruşdu.

Susanna başı ilə təsdiqlədi, hiss etdi ki, Çarli ona nəsə vacib bir söz demək istəyir.

– Atamın sevimli övladı mən yox, o idi. Maşın, bir də həmin qızılgül kolları, – Çarlinin səsində acı notlar duyulurdu. – Mənə onlara yaxınlaşmaq qadağan olunmuşdu. «Bu avtomobil şedevrdir, – deyirdi, – özünə xüsusi münasibət tələb edir. Uşaq üçün deyil». – Çarli getdikcə əsəbiləşir, sifəti sərtləşirdi. Susannaya elə gəlirdi ki, Senford Bebbittin səsini eşidir. – Onuncu sinifdə idim. On altı yaşım vardı. Bir dəfə qiymət kitabçamı gətirdim, qiymətlərimin hamısı əla idi…

Qız ağzını açıb qulaq asırdı.

– Təəccüblənmə.

– Bəs nə edim? – Susanna bic-bic gülümsədi.

– Yaxşı, özün bilərsən, – Çarli də güldü. – Deməli, kitabçamı göstərib dedim: «Olarmı dostlarımı «byüik»də gəzdirim? Bu da mənim mükafatım olsun». O icazə vermədi. Buna baxmayaraq fikrimdən dönmədim. Açarları çırpışdırdım.

– Niyə? – Susanna cavab gözləyirdi.

– Çünki haqqım vardı! – Çarlinin səsi titrədi. – Mən, onun öz sözləri ilə desək, görkəmli nailiyyət əldə etmişdim. O isə ömründə, heç olmasa, bir dəfə mənimlə insan kimi davranmadı.

Susannanın ağlına kədərli bir fikir gəldi: «Hələ o vaxtdan onun özündə də eyni çatışmazlıqlar yaranıbmış». Amma qız heç nə demədi, diqqətlə qulaq asırdı.

– Kolumbiya bulvarında bizi polis saxladı. Dörd nəfər idik. O, maşının qaçırıldığı barədə polisə məlumat vermişdi. Oğlum icazəsiz maşınımı götürüb deməmişdi, oğurluq hadisəsini qeydə aldırmışdı. – Çarlinin rəngi qaralmışdı, xoşagəlməz xatirələr ona əziyyət verirdi. – Bizi mərkəzi polis idarəsinə apardılar. Başqa uşaqları ataları bir saat ərzində oradan çıxardılar. Mən iki gün məntəqədə qaldım.

– İlahi! – Susanna pıçıldadı.

– Dəhşət idi, – Çarli büzüşdü, həmin qırx səkkiz saat bir anda gözünün önündən keçdi. – Heç vaxt belə heyvani hisslər, belə qorxu keçirməmişdim. Həbsxanaya düşsəm, axırım necə olardı? Az qala şalvarımı batırmışdım… Oradan çıxandan sonra isə evdən getdim. Və bir daha qayıtmadım.

Vəssalam. Bu da Çarlinin əhvalatı. Anasız qalmış oğlan uşağına atası dözülməz həyat şəraiti yaradır. Onun fikrincə, yeganə oğlunun kifayət qədər ağlı, bacarığı yoxdur, necə deyərlər, atasının adına layiq deyil. Və valideyninin zülmündən bezmiş oğlan evdən qaçır. Bundan sonrakı həyatını yalnız bir şeyə sərf edir: atasına sübut etməyə çalışır ki, onun barəsində yanılırmış… Amma artıq gecdir. Atası daha heç vaxt oğlunun uğurlarına sevinə bilməyəcək, uğursuzluqlarına görə onu danlamayacaq. Və heç vaxt onunla fəxr etməyəcək.

Çarli qəsdən özünü şən göstərib şit-şit güldü və Susannaya baxdı. Bununla demək istəyirdi ki, «hər şey cəhənnəm olsun, heç nə vecimə deyil», amma qızın yanıqlı baxışlarına tuş gəlib üzünü çevirdi. Xatirələr onu kövrəltmiş və müdafiəsiz qoymuşdu. Çarli sıxıldı, ayağa qalxıb «keçmişinə» üstdən-aşağı nəzər yetirdi:

– Bir bu zir-zibilə bax. Kovboy papaqları, oyuncaq qatarlar… – o, başını yellədi və qəlbində qarışıq hisslər oyadan bu yerdən qaçmaq istədi. – Gedək. Mən yenə acmışam. Soyuduculara bir də hücum çəkək. – Susannanın əlindən tutub yerindən durğuzdu.

Çardağın qapısına tərəf gedəndə Çarlinin gözü nəyəsə sataşdı, donub-qaldı. Küncdəki qutulardan birindən qalın parçanın ucu çıxmışdı. Onun yaddaşının dərinliyində nəsə tərpəndi və sanki Çarlinin donunu açdı.

– Aman Allah!

Çarli uzaqdan, lap uzaqdan – illərin qaranlığından süzülüb gələn zəif bir musiqi eşitdi… “Bitlz”…

O əyilib qutunun ağzını açdı. Bu, adi uşaq yorğanı idi. Yuyulmaqdan bəzi yerləri süzülmüş köhnə yorğan.

Çarlı yorğanı qutudan çıxardı.

– Sənindir? – Susanna soruşdu, hərçənd suala ehtiyac yox idi.

Çarli cavab vermədi. Tapıntısını işığa tutub qiymətli muzey əşyası kimi ehmalca qatlarını açdı. Əli ilə süzülmüş yerləri sığalladı, sonra üzünü yorğana sürtüb iyini ciyərlərinə çəkdi. Bu yorğandan ən şirin xatirələrin iyi gəlirdi.

– Çarli, – Susanna nəvazişlə onu səslədi.

Xatirələr yox oldu.

– Lənət şeytana, birdən yadıma düşdü… Yəqin, uşaqlıqda sənin də… xəyallarında yaşayan dostların olub…

Qız başını tərpətdi. Əlbəttə, olub. Onun «xəyallarında yaşayan rəfiqəsi» müqəddəs Məryəm idi… Susanna indiyədək ürək sözlərini təkcə ona söyləyir, hərdən müqəddəs Məryəmlə elə danışır ki, sanki yanında oturub əlindən tutmuş rəfiqəsinə sirlərini açır.

– Mənim dostumun adı isə Yağış Adam idi. Hə, dəqiq. Yağış Adam. Qorxanda, ya kimsə xətrimə dəyəndə başımı yorğanımın altına soxub gizlənirdim, Yağış Adam isə mənim üçün mahnı oxuyurdu, – Çarli gülümsədi. – Yadımdadır ki, tez-tez belə olurdu. Tez-tez qorxurdum. İlahi, gör nə qədər vaxt keçib!

– Bəs o nə vaxt yoxa çıxdı? – Susanna təsirlənmişdi. – Dostunu soruşuram.

– Yadımda deyil, – Çarli etiraf etdi. – Görünür, mən böyümüşəm, o da çıxıb gedib…

O, yorğanı bir neçə saniyə də əlində saxlayıb qutuya tulladı və xatirələrə birdəfəlik son qoydu.

– Gedək, yemək axtaraq.

* * *

Axşam Susanna Çarlinin otağında çarpayıda oturub onun şəkil albomlarını vərəqləyirdi. Çarli isə atasının vəkili Con Muni ilə aşağıda qonaq otağında söhbət edirdi. Vəkil qırmızı ağacdan yonulmuş masanın üstünə qalın zərf qoydu.

– Vəsiyyətnamədir – Senford Bebbittin son iradəsi.

Çarli mister Bebbittin yeganə və şəkk-şübhəsiz varisi idi, ona görə arxayınlıqla Cona qulaq asırdı. Vəkil isə məsələni uzadırdı. Əslində, ondan bircə şey tələb olunurdu: deməliydi ki, «oğul, bütün bunların hamısı sənindir». Amma Çarli məhz bu sözləri eşitmirdi. Vəkil tələsmir, soyuqqanlığını qoruyurdu. Həyat da qumar kimi bir şeydir: bütün oyunçular öz sözünü deməmiş kartlarını açmamalısan.

– İndi keçək vəsiyyətnamənin oxunmasına. Ancaq bundan qabaq, atanızın öz istəyi ilə, mən sizə bir məktub da oxumalıyam. Etiraz etmirsiniz ki? – Con Muni eynəyinin üstündən Çarliyə baxdı.

– Niyə etiraz etməliyəm? – Çarli çiyinlərini çəkdi. Ürəyində isə fikirləşdi ki, nə yaxşı söhbət məktubdan gedir, atası onun üçün, çoxları kimi, o dünyadan videomüraciət göndərməyib. Deməli, gözlərini qocanın ekrandakı sifətinə zilləmək lazım gəlməyəcək. Sadəcə, qulaq asmaq kifayət edəcək. Amma, istənilən halda, bunsuz keçinmək daha yaxşı olardı. Çarlinin içində qəribə bir narahatlıq hissi baş qaldırdı.

Muni razılıq əlaməti olaraq başını tərpətdi və bağlı zərfi açdı.

O, zərfdən iki qalın, bahalı kağız çıxardı. Kağızların hər ikisinin üzərində mister Senford Bebbittin nişanı – adının baş hərfləri həkk olunmuşdu. Çarli atasının nişanını dərhal tanıdı.

– «Mənim oğlum Çarli Bebbittə. Əziz Çarlz, – vəkil məktubu oxumağa başladı. – Bu gün mənim yetmiş yaşım tamam olur. Mən qocayam, amma hələ o qədər qocalmamışam ki, ananla birlikdə səni doğum evindən çıxardığımız gözəl günü unudum. Sən əla uşaq idin, gülümsər və böyük ümidlər verən bir körpə idin».

Çarlinin içi əsdi. Yenə zəhləsi getdiyi bu söz: «böyük ümidlər verən»… Atasının sevimli sözü.

– «Sənin birdəfəlik məndən küsüb möhtəşəm planlarını həyata keçirmək üçün evdən getdiyin günü də xatırlayıram», – Muni davam etdi. – O zaman sən ancaq özünü fikirləşirdin».

Vəkil oxumağına ara verib Çarlinin reaksiyasını gözlədi. Amma mister Senford Bebbittin oğlunun sifəti heç nə ifadə etmirdi. Muni yenə gözlərini kağıza dikdi:

– «Sənə təklif etdiyim həyat tərzini və bizim mənsub olduğumuz dairədə yüksək qiymətləndirilən hər şeyi rədd etdiyini başa düşə və bağışlaya bilərəm»…

– Onun sözləridir, tanış ifadələrdir, – Çarli yüngülcə gülümsədi. – Elə bil səsini də eşidirəm.