De complete werken van Joost van Vondel. 4

 
En wetende dat, hoe een goed zich uitbreidt stijver
Hoe 't altijd grooter wordt, 't geloove hij vol ijver
Haar in te scherpen tracht, en gaat, naar wensch, gemein
Haar maken⁴¹⁸ 't kostlijk goed van zijn gezegend brein:
"Hoe zeer beklage ik u, afgodisch volk! die zotlijk
Goud, zilver, hout," spreekt hij, "en kalk aanbidt bespotlijk,
En door de schijnreên laas! der magi⁴¹⁹ onderrecht
Zoo vele pakken hebt den menschen opgelegd:
Daar is, mevrouwe! één God, één hoogste, één ongeboren,
Een Vorst van de eeuwigheid, zelf d' eeuwigheid verkoren.
Oneindlijk, afgescheên van als⁴²⁰, in allen doch,
Beginslen-aanvang, en 't eind van alle einden nog,
Der lichten schoonste licht, der wezens hoogste wezen,
Der machten zuivre daad, der daden macht geprezen,
Oorzaak van allen ook, alziender, goedheids zee,
Des levens leven en het meer des schoonheids meê,
Onoverwinnelijk, en sterrenvoogd bekwame,
Die zelf eenvormig vormt zoo veel gestalten t' zame:
Een zelve⁴²¹ is 't, éénen God; wie de eenheid loochent, ziet,
Maakt, godlooze atheïst! de Godheid gants tot niet;
In Gode de eenheid staat, de Satan tweeheid stichtet,
De groote wereld heeft één zon maar, die haar lichtet,
De kleine⁴²² maar één ziel, en beids zij hebben één
Groot God, in wezen één, in drien⁴²³ onderscheên.
De leên, die, welgedeeld, staan dit gesticht gelaten⁴²⁴,
Dit lijf vervult met vreê, met weêrliefde, en met maten⁴²⁵,
Dees welgeschikte kerk, met rijkdom rijk begift,
Deze uitgegoten kunst, en mag niet zijn geschift
Als met één zin, en hij maar van één Meester worden
Gedeeld, gelijk zijn werk één Meester houdt in orden:
Want anders zou men, in slagordeningen, zaan⁴²⁶
Wel honderd duizend zien malkandren randen aan,
Een burgerlijken krijg zou 't aardrijk onderhouwen⁴²⁷,
En dees beroerden⁴²⁸ al zijn ondergang fluks brouwen.
Dewijl van eeuwigheid God is oneindlijk dan,
En in zich meer als een eindloosheid vaten kan,
Vermids de macht van d' een geen mate stelt den andren,
Of eer zijn naam vernielt en wezen met malkandren:
Wat houdt gij, Heid'nen! dan, als in 't gevangenhuis,
D' Oneindlijke bemuurd in een benaauwde kluis?
Of waarom sluit gij hem in eenen stronk⁴²⁹ verachtlijk?
Of waarom schilderdy d' Onzienlijke onbedachtlijk?
En waarom offerdy den driemaal Hooge meest⁴³⁰
Al t' zamen vleeschlijke eer, daar hij is zuiver geest?"
"Maar," zegt ze, "waarom dus, gestut door onze werken⁴³¹,
Bant gij de Onsterflijkheid in 't binnenste eender kerken⁴³²?
Besluit hem in een ark⁴³³, en beestlijken hem voedt
Met beestenvleesch, en niet met myrre en wierook zoet?"
"Dit huis, zoo heilig als in schoonheid uitgenomen,
God," zegt hij, "niet besluit, maar wel de schaar der vromen
Die hem aanbidt, en eert, en wanen⁴³⁴ niet, och arm!
Dat dien, die de aarde neemt en Hemel in zijn erm,
Een kofferken vervaat⁴³⁵, maar 't bond van durige eeuwen,
Het statige⁴³⁶ verbond, dat de afkomst der Hebreeuwen
Met God den Heer verbindt, de vrome aan 's vromen zaad,
En aarde en Hemel met dees' plaats verknoopen gaat.
Kortom, onze offerande, ons wasschingen, ons smoken
Is geen verzierde⁴³⁷ dienst, zoo⁴³⁸ dikmaal wordt gesproken:
God is d' insteller, die ons innerlijk gemoed
In d' hoop zijns Zoons met al deze elementen⁴³⁹ voedt,
En zichtlijk ons hier mede aan d' offer doet gedenken,
Die eens in Kristus bloed zal onze zonden drenken.
Komt, komt, o Heere! dan, o, einder van de wet!
Groot Koning, groot Profeet, Hoogpriester onbesmet!
Komt, driemaal Groote komt! ons toevlucht, die wij wenschen,
Voorspreker, en rantsoen, en Rechter aller menschen!
Zoet Slachtlam, sterke Leeuw, genezende Serpent!
Noodscheidsman tusschen ons en d' Hemel in het end!
Komt, komt, o Waarheid! wit⁴⁴⁰, en bijstand, en verlangen
Van onzen offer! o, Messias! wilt aanvangen
In Sion te gebiên, en, in den geest ge-eerd,
Dees booze wereld in een gulden tijd verkeert!
Dees koninginne aanveerd en wilt als d' eerst'ling dulden
Van 's werelds koningen, legt op u onze schulden
Zoo wèl, dat wij, ontkleed van Adams kwaden aard,
Met d' heilige Englen in den Hemel zijn verklaard⁴⁴¹!"
Zeer na flaauwt⁴⁴² de vorstin, bezweken van verwondren,
En spreekt: "Heer koning! steeds, in 't vliegen en stijf dondren,
De faam al grooter wordt, en, snaterbek in schijn⁴⁴³,
De deugden grooter maakt, als zij wel daadlijk zijn:
En de eedle geesten zijn gelijk de tafereelen,
Die wel gedaan in 't oog met meer verwondren spelen
Van verre als van nabij: maar zoo veel als voorwaar
Uwe eere elks kroon verdooft, blinkt uw deugd boven haar⁴⁴⁴:
Uw lof oon weêrga nog uws leernens⁴⁴⁵ prijs behindert,
En 't nijdige gerucht uws wijsheids roem vermindert."
O, Schotsche koning⁴⁴⁶! 't zelfde ik van u spreek lofzaam⁴⁴⁷:
't Wijdrennende gerucht van uw gevlerkte faam
De zee mij kruisen dede en, van de grens van Spanjen,
Bezoeken avontuurs⁴⁴⁸ de kust van uw Bretanjen.
Wat zag ik, och, maar och! wat zag ik niet, goê God!
O, werelds wonderwerk! o koning! uitgelot⁴⁴⁹
Van d' Hemel tot iets groots! o, roem van vorstenhoven!
'k Zag zooveel, dat mijn ziel mijn oog niet kost⁴⁵⁰ gelooven:
Een grijze brein, die 't hoofd eens jongelings beslaat,
Mans' moedigheid, bedekt met vrouwelijk gelaat,
Een rijp verstand, een geest snel, wakker, en dierweerdig⁴⁵¹,
Een redeneering, die diepzinnig is en veerdig;
In éénen geest Virgiel en Cicero⁴⁵² gestoofd,
En 's Hemels gaven al gegoten in één hoofd.
Volherdt, o goed⁴⁵³ monarch! wilt eere op eere laden,
En, effen⁴⁵⁴ als uw lof is minder als uw daden,
Maakt, dat uw voorzaat zij gevorderd door uw daân,
Dat uwe aanstaande daân verleên te boven gaan;
U zelf beheerscht, en wijs godvruchtig, vroom, ten lesten
't Geurig getuignis van mijn veerzen wilt bevesten⁴⁵⁵!
 

EINDE