Шигырьләр / Стихи (на татарском языке)

(XV) Әнуагъ^[1486] йимешендән ихтираз^[1487] әйләмәкнең бәйане

 
Нәмимә^[1488] кыйлма, и әфтаб^[1489],
Йөремә улубән мөгътад^[1490],
Димәгел һич кемә әлкъаб^[1491], –
Хәрәм дир айәте Коръан.
 
 
Ишедерсәң әгәр дастан,
Дөругъмы^[1492] ан вәй йә раст ан?
Дәйүбән идүбән тәфтиш^[1493],
Йөремә багъ илән бостан.
 
 
Фәсадәткә дилең вирмә,
Шәкъәуәтлек белән йөрмә,
Сәнеңдик бонда күп әбләһ^[1494],
Соңы әз-ан^[1495] улалар хөсран.
 
 
Җәмигъен гъәбн идеп^[1496] мәлгунь,
Улыплар көллесе^[1497] мәгъбүн^[1498].
Соңида улдылар мәймүн,
Шәйатингә улубән дан^[1499].
 
 
Телең бер сүзгә фәкк итмә^[1500],
Булып нәммам тәбек итмә^[1501];
Кеше гайбен һәтек итмә^[1502], –
Хәрәм эш, беләсән, и җан!
 
 
Ки булма дилдә бер гизләп^[1503],
Хәрамә йөрмәңез сез һәб,
Нәмимә-гайбәт сүзләп
Йөремә соң улып хөсран.
 
 
Кешене әйләмә тәхкъир^[1504],
Дотар ул гәрчә бең тәкъсыйр^[1505],
Нә кыйлсын бөйләдер тәкъдир,
Хода салмыш бөйлә әгъйан^[1506].
 
 
Шөкер кыйл варыңа һәрдәм,
Сабыр кыйл юк үзә сән һәм,
Сәнеңдик дөнйада кем кәм? –
Хирыслыкда вирисәр җан.
 
 
Хода нигъмәтенә шакир^[1507]
Уласән, даимән закир^[1508],
Идисәр нигъмәти пакь ир,
Дәхи артык идә йәздан.
 
 
Берәгү тәрк идеп шөкран,
Идәрсә нигъмәтә көфран^[1509],
Ходаем къәһр итеп аңа,
Идисәр нигъмәтне нокъсан^[1510].
 

(XVI) Кешегә вәгъәз әйләмәк – әмре мәгъруф^[1511] кыйлмаклык

 
Кешегә вәгъәз кыйл, мәүгъиз^[1512],
Нәсыйхәтләр идеп тилмиз^[1513].
Тәляттыйфлык^[1514] белән тәлфиз
Идәсән һәркемә, и җан!
 
 
Бөйлә дә улмаса тәэсир,
Такъәтеңчә идеп тәзкир^[1515],
Соң әйтмә: «Ник сүзе^[1516] тәбзир^[1517],
Эремәз боз, диген, ташдан?»
 
 
Мих^[1518] орубән катигъ сәнггә^[1519],
Вара дип дөшмәгел тәнггә^[1520],
Бөйлә вәгъзи би-нам нәнггә^[1521]
Ки зәррә вармайа, и җан!
 
 
Зәмине шүрәгә^[1522] сөнбел
Бөтәр дип аймагыл сән гел,
Төхем салма аңа сән, бел:
Ки заигъ уладыр төхм^[1523] ан.
 
 
Ачигъ^[1524] йирдә бөтә бум-хас^[1525]
Вә шәүкәдик^[1526], хашәк^[1527] дик бәс,
Шуның дикен сәхтедил кәс^[1528],
Көдүрәтләр^[1529] бөтәдер ан.
 
 
Ачигъга салу гөл төхмен,
Гөл алмак әйләмә тәхмин^[1530],
Зирагъәтнең^[1531] чигеп зәхмен^[1532],
Кичермә бөйләдә дәүран.
 

(XVII) Пирлек вә къарилык^[1533] вакытындагы хәлләр вә нәсыйхәтләр

 
Кил, и къари, вакыт бик тар,
Даимән зәгыйфлек артар,
Фәналеккә^[1534] сәне тартар,
Кичә-көндез китеп дәрман.
 
 
Акарды сакалың, башың,
Саны йөзгә йитеп йәшең,
Ки вармы дүгелән йәшең,
Идеп тәүбә мин-әт-тогъйан^[1535]?
 
 
Вәләкин ки бу хиндә^[1536],
Чыкыбдыр халкың эчендә,
Тәфахер^[1537] йәш белән сини^[1538] дә
Улып гами ара, и җан!
 
 
Гаҗәбдер бәгъзы ул гами^[1539],
Йәшенең күплегегәми,
Дәйүр: «Гомрем-фәлян гали
Улубән, къари ник мәрдан^[1540]».
 
 
Дәйүр: «Бонча гомер сөрдем,
Бу кадәр йәш гомер күрдем,
Бихәмдиллаһ^[1541], бәнем гомрем
Тәмам йөзгә йитәр бу ан».
 
 
Ки вармы кыйлдыкы тагъәт^[1542]
Бу йәш эчрә нисъфе^[1543] сагъәт?
Вәли үтмеш улып тагъйәт^[1544],
Кыйлубән фосыкъ вә гъисйан?
 
 
Тагъәте юк, гөнаһы чук,
Йәш артыгы имәс артык.
Алыр аз гомредә артык
Сәгадәтдә исә дәүран^[1545].
 
 
Бәһаимдик^[1546] йимәк-эчмәк,
Гъәми^[1547] йәшдин йәшә кичмәк,
Гъәми нәфсе морад гизмәк
Имәслек тагъәти йәздан.
 
 
Мәгасыйдин^[1548] әгәр пакь сән,
Әгәр йәк санда сән йәк сән^[1549],
Никү мәрдан илән йәксан^[1550],
Идәрсәң даимән ихсан.
 
 
Зә-ник^[1551] мәрдан улыр мәрд ан^[1552], –
Бизәр^[1553] ул җөмлә әшрардан^[1554].
Егерме йәш илән артык
Ула йөз еллык әгъмардан^[1555].
 
 
Ки белмәз микъдарын, урнын,
Борынгыйәм дәйүб^[1556], борнын
Күтәреп йөрийүр къәрнин^[1557],
Имәсдер фигьле әбрардан^[1558].
 
 
Үзеңи даим әндәк гир^[1559],
Тәкәббер әйләмә, фәккир^[1560],
Шәйатин халене зәккир^[1561].
Ничек мәлгунь улыбдыр ан.
 
 
Нәфесеңдә исә фаслең
Үз-үзең белмәгә къәсдең^[1562];
Карасаң кырасың аслең,
Адәм гаит идәр^[1563] бер ан.
 
 
Икенче аслең – нөтфә^[1564],
Дөшисәр әз-сәр къөлфә^[1565].
Мәкянең бәүл^[1566] үзә тәлфә
Хөрүҗең һәм ирер әз-ан^[1567].
 
 
Дорып бәүл мәкянеңда,
Һаман нөтфә зәманында,
Ничекдер ошбу аненда,
Тәкәббер ула чөн шәйтан?!
 

(XVIII) Бу җиһандай гъәфләт эчендә иркән әҗәл килгәне

 
Хәмакъәт^[1568] арканын чолгап
Йөгердең, дөнйаны болгап,
Кил, имди ахир, эшең тап,
Дөшәр сәфәр сәнең дәр-раһ^[1569]!
 
 
Гөнаһең күп – имәс сани:
Юарга тәүбәләр къәни^[1570]?!
Деләрләр алмага җани, –
Ки бу хиндә дәхи бу гяһ^[1571].
 
 
Китәсән бер ерак юла,
Азыкың вармыдыр кула?
Төшәсез, халь ничек ула?
Белерсең ани, и дөрлаһ^[1572]!
 
 
Кеме боны горур тукый,
Әҗәл укы килер укый.
Белерсән форсатың юкый, –
Нимә^[1573] алданасән, и маһ^[1574]?!
 
 
Иман ауәр^[1575] кичәләрдә,
Сәнең дикен ничәләр дә,
Кичәләрдә кичәләр дә,
Ки һиҗрәт^[1576] берлә чук инсан.
 
 
Җиһани кичәсән күфрек^[1577],
Бөтек^[1578] андин улып йөгрек,
Сәнеңдик дәхи дә йөгрек,
Кичисәр, ахры, и җан!
 
 
Сәба йиле килеп һәббәт^[1579],
Нә вар наим^[1580] күреп һәйбәт,
Бу гәз^[1581] сәңа килеп нәүбәт,
Ки тәнһа^[1582] калма сән дәр-фан^[1583].
 
 
Идеп гъәфләт шәрабен нуш^[1584],
Нигәчә ятасән мәдһуш^[1585]? –
Күзең ач, бакыйбән күр уш:
Кичеп кәрван варадыр ан.
 
 
Ки булма мала^[1586] бу малә^[1587],
Сәне салган зәгъиф халә,
Соңы хәсрәт белән налә^[1588],
Ки әсыйгъ^[1589] кыйлмайа, и җан!
 
 
Сәнеңдик бонда күп йөгрек,
Дәхи сәндин дә һиммәтрәк^[1590].
Идеп һиҗрәт, улып әтрәк^[1591],
Җиһани идүбән һиҗран.
 
 
Җиһанда зән^[1592] дә һәм ир дә –
Фәнасез калмайа^[1593] бер дә,
Соңы – әҗсад^[1594] кара йирдә –
Ятисәр кийубән әкфан^[1595].
 
 
Къәни ул дөнйадар анлар^[1596]:
Къәни әүүәлге йаранлар?
Җиһандин китде, йар, анлар, –
Идәрсең бу сүзә әйкан^[1597].
 
 
Нә кем вар дөнйада дәри^[1598] –
Кирәк адәм, кирәк пәри, –
Әбәд^[1599] калмайа һичбери,
Үлем күрмәй вә улмай фан.
 
 
Къәни шаһлар, къәни ханлар? –
Җиһанда ирделәр анлар,
Къәмусы вирделәр җанлар,
Чизи алмадылар әз-ан^[1600]!
 
 
Къәни ул сәййеде гъәлям?
Къәни ул атамыз Адәм?
Къәни Шиш, Нух һәм мадәм^[1601]? –
Къәмулары^[1602] виребдер җан!
 
 
Къәни Дауд, къәни Идрис,
Къәни Хәууа, къәни Чәрҗис, –
Киеп әкфан – киеп мәлбис^[1603]
Җиһандин китделәр, и җан!
 
 
Къәни Исхак, къәни Йагъкуб?
Къәни Йосыф, къәни Әййүб?
Къәни Йәхйа – һәммә мәгъйүб^[1604];
Җиһандин китде һәм Лөкъман.
 
 
Къәни Муса, къәни Һарун?
Къәни Фиргъәуен вә Къарун?!
Хода күчәр кыйлып барын,
Мәкянә^[1605] һәрберен һиҗран!..
 

(XIX) Җан алынган вакыт вә әҗәл килгәне

 
Ятыркән^[1606] бонда ба-гъәфләт^[1607],
Оралар чүн күсе рихләт^[1608],
Качан анда вирә миһләт^[1609],
Ки нәфәс^[1610] алмага ул ан.
 
 
Ула шадлык гъәмә тәбдил^[1611],
Үкенечләр белән тәзлил^[1612], –
Бәс, укы шәһадә, тәһлил,
Чыкарга җан идә җәүлан^[1613].
 
 
Чү, Гъәзраил кәлисәр зуд^[1614],
Фөган^[1615] иделә бә-фәрсуд^[1616],
Фөган һич кылмайдыр суд^[1617], –
Гъәҗәб гъәмдер, гъәҗәб хөсран!
 
 
Һәммә кыйлмыш килә йадә,
Фөган идә адәм-задә^[1618],
Җәһед әйләмәдем задә, –
Китәрне белмәдем бу ан.
 
 
Бу сәкяратда^[1619] китеп дәрман,
Килә хәйлә белән шәйтан,
Имана уладыр касыйд^[1620],
Тәмам хәйлә идеп җәрйан^[1621].
 
 
Зәһи ник^[1622], гәр иман таза,
Сәлямәт килдисә җәза,
Нәгъүзе биллаһ^[1623], гәр фаза^[1624],
Имандин идисәр гъөрйан^[1625].
 
 
Җиназә иденеп мәркәб^[1626],
Ләхедкә уласыз мәҗзәб^[1627],
Кереп ханәи тәнһа һәб^[1628],
Калып әгъмаль^[1629] илән дәр-ан.
 
 
Ятыркән бәйте вәхшәтдә^[1630],
Көлле җан ула хәсрәтдә.
Нәгяһан, килә һәйбәтдә^[1631]
Ике мөнкир мәгъә-л-гъәйран^[1632].
 
 
Бәркъ дикен^[1633] килә йөгрер,
Ауазы чү рәгъд^[1634] күкрер.
Сәрасимә^[1635] улисәр дәр-гүр^[1636],
Күрәчәк каладыр хәйран.
 
 
Бу һәйбәтлек^[1637] белән ду йар^[1638]
Ауази идә зәр дубар^[1639].
Сөаль үзрә җәуаби ар^[1640],
Күр ауаз ул, къәйу дастан!
 
 
Бу һәйбәтлек белән баша
Гакыл йар улмайа, шаша,
Тәмам хәйран ула, хаша^[1641],
Ходадин хаша һәр инсан.
 
 
Сөалидә җәуаб эстәр,
Җәуаби ба-сауаб күстәр^[1642],
Вирерсәң, уласән рәстәр^[1643]
Боларның хәүфедин асан.
 
 
Җәуаб вирсәң, мәкам ул ан^[1644]
Улисәр раузаи ризван^[1645];
Шашасың гәр җәуабыңда,
Улисәр атәши ниран^[1646].
 
 
Улырсың салихе мәсгъүд^[1647],
Җәуабың вирисәр сән зуд^[1648],
Җинанда җайыңи нәмүд^[1649],
Бу ике йар, китеп андан.
 
 
Ике Мөнкир хәнүс әйләр^[1650],
Мәками Хакъ шәмүс әйләр^[1651],
Һаман нәүми гъәрус әйләр^[1652],
Къийәмәткәчә ул инсан.
 
 
Сөаль гәр улса бәдбәхтә,
Җәуаб идәлмийа пөхтә,
Вара кяри^[1653] катигъ – сәхтә^[1654], –
Вәсъфда къәсыр ирер әзһан^[1655].
 
 
Болар утлыгъ гъәмүд илән^[1656],
Орып тәгъзиб нәмүд илән^[1657],
Һаман атәше руд^[1658] илән
Дулар къәбр эчидә ул ан.
 
 
Тәмам къәбер ана закъәт^[1659]
Ауазы идә би-такъәт^[1660],
Ишедә җөмлә мәхлукат,
Мәгәр ки җен белән инсан.
 
 
Боны парә-парә орып,
Бу ике йар китә дорып –
Тәмугъдин җайыны күреп,
Ула таңгача дәр-хөсран^[1661].
 
 
Бу нә шиддәт^[1662], бу нә хурлык?
Ула көн-көн хәүеф артык,
Къәбер һәм уладыр заййикъ^[1663] –
Кабыргасы идә хилт^[1664] ан.
 

(XX) Фәнаи дөнйа фи-ахире-з-заман вә бяла

 
Фани бу дар йәкъин^[1665] улды:
Фәналеккә якын улды,
Качан ахыры ин^[1666] улды –
Ула дөрле зоһурийат^[1667].
 
 
Диләсә Хакъ бу дөнйани,
Ки фани кыйлмага ани –
Ула тизлек үзә фани, –
Ничек әмр идә ул сәрват^[1668].
 
 
Чү! Исрафил чаладыр сур^[1669],
Уладыр йир вә күкләр һур^[1670],
Хәлаикъ уладыр һәм бур^[1671],
Уладыр көллесе әфуат^[1672].
 
 
Һаман күкләр дәхи йирләр,
Бозыла баля һәм зирләр^[1673],
Бозылып, чү рәгъдгирләр^[1674]
Вирә һәйбәт үзә асуат^[1675].
 
 
Җәмигъ мәхлукъ ишедеп бух^[1676],
Һәммә әнфас^[1677] ула мәҗрух^[1678],
Һәмандәм вирисәрләр рух^[1679],
Һәлякәтдә улып әлмәүт^[1680].
 
 
Чү! Исрафил чала сури,
Къәбердин дорасән үри^[1681];
Гарасатга вара – йөри,
Хисабә җөмлә мәхлукат.
 
 
Хәкаикъ гъәҗз^[1682] ула ул ан,
Тәхайер-лә китә дәрман.
Сәнеңдик гасый^[1683] күбдер ан,
Ула гирйан^[1684], улып сәкрат^[1685].
 
 
Кяферлар әйләйүрләр закъ^[1686],
Вә уйлата әгәр купсак,
Ки кяшки без төраб^[1687] улсак
Иде, күрмәз идек хәср ат.
 
 
Җәмигъ кыйлмышлар ула йад,
Пошиманлар ула әфрад^[1688].
Килеп хосман^[1689], деләйүб дад^[1690],
Хөкемдә улалар сәрват^[1691].
 
 
Кешегә гәр кеше көчи
Онытмай сәндин ул сөчи^[1692].
Ки ахир бер алыр үчи,
Хөкемләр берлә дәр-гъәрәсат.
 
 
Көн эсигъ^[1693] уладыр – һәб дан^[1694],
Көнәш^[1695] сезгә ула – һәб дан,
Тәмам ул көйдерә әбдан^[1696],
Улып хәйран, китә әкъват^[1697].
 
 
Кызара йир димердәк бәс,
Һава кызарубән чүн мәс^[1698],
Көйә кем улды мәгъзуб кәс^[1699],
Хәрарәтдин^[1700] идеп чәулан^[1701].
 
 
Көнәшдин бу кадәр әшракъ,
Улачак йир, һауа, ихракъ^[1702].
Бу ихракъда бер уч туфрак
Нәчек такъәт идәр бер ан?
 
 
Зиба буй һәм ула качи^[1703],
Һауа тәлх^[1704] ула – ачи,
Сабыйлар гъәзб^[1705] илән сачи
Агарып китәдер ул ан.
 
 
Күрәчәк гъәзбилә хәшман^[1706],
Идеп әфгаленә пошман^[1707],
Хода чөн дустидан башка
Улисәр дуст дигән дошман.
 
 
Ауаз идә, ауазы – дад,
Къәни Фиргъәуен вә Шәддад?
Җиһани – безем ул дәйүб,
Заляләт кыйлды зи-л-әутад^[1708].
 
 
Къәни ул Нәмруди фәссад^[1709],
Къәни Дәкъйанус гъинад^[1710],
Къәни зали мөзыйль^[1711] сәмүд,
Кәни һәм дәхи зали гъад.
 
 
Къәни «Мин!», «Мин!» дигән ханлар?
Къәни дөнйауи солтанлар? –
Фәсадәт кыйлдылар анлар,
Гүйәки улдылар кәссад^[1712].
 
 
Къәни кяфирани рузгяр^[1713],
Бу көнгә кыйлдылар инкяр? –
Күрең ин руз, күрен, ин кяр^[1714]!
Кемәдер кем аңа солтан?!
 
 
Китерең ул пәлидләри^[1715],
У мөнкәри гъәнидләри^[1716],
Килеп йәүме вәгъидләри^[1717],
Къәни Иблис, къәни шәйтан?
 
 
Мәгәр Хакъ юлына баши
Виреб, кем дүкәр күз йәши,
Җинанә уладыр маши^[1718],
Аңа рәхмәт идеп рәхман.
 
 
Зобанилар ушал^[1719] анда,
Тәмугъ этләре һәм анда
Гизә та кайсылар къәнда,
Улубән сала бер ниран^[1720].
 
 
Идисәр гасыйлар фөрйад
Тәмам ауаз белән әфрад,
Ходадин юкса гәр әмдад^[1721],
Тәмугъга идисәр дәр-ан.
 
 
Нидәләр, килсә ул хальдә,
Күреңез, йитде бу вәгъдә.
Һәзар^[1722] рәхмәт ула сәгъдә^[1723],
Һәзар къәһр ли-зи-тогъйан^[1724].
 
 
Гъәрасатда идеп мәйдан,
Күреп хәсрат, гөнаһ шәйдан^[1725],
Бәс ул халь дизелә^[1726] сыйрат,
Бәс анда корыла мизан^[1727].
 

(XXI) Намәләр килмәке вә хисаб улмаклыкыны бәйан идәр

 
Намәләр^[1728] вирелә кула,
Кемә уңа, кемә сула^[1729],
Кемә аркасыдин ула, –
Кеми хәндә^[1730], кеми гирйан^[1731].
 
 
Кемисенә хисаб ула,
Кемә газаб, гъитаб^[1732] ула.
Күрепдер халеңи нәүлә^[1733],
Әгәр хәйр исә ихсан^[1734].
 
 
Әгәр намәң килеп уңдин –
Хисаб асан ула соңдин.
Вәләкин килсә сул яндин,
Газаби уласән вәҗдан^[1735].
 
 
Әгәр Хакъ гафу кыйлса уш,
Гъитаб улса да улмаз хуш.
Нәгъүз билләһи^[1736], гәр бәр-дүш^[1737]
Вирелерсә, газаб андан.
 
 
Кеми көлә ушал халә,
Кемисе әйләйүр налә^[1738],
Кемисени алып шалә^[1739],
Хәйадин^[1740] гаркъ ула сәйлян^[1741].
 

(XXII) Фи бәйане шәфагъәти-н-нәби салли Аллаһе гъәләйһиссәлам

 
Нәби сәййеде гъәләм^[1742],
Салатуллаһ аңа мөдам^[1743],
У гәүһәр зөбдәи^[1744] адәм,
Шәфагъәт идәсәр ул ан.
 
 
Поракъ^[1745] лә биңзәйүр бәркъә^[1746],
Оча гяһ гъәрбә, гяһ шәркъә^[1747],
Хода әзне^[1748] белән халкъә,
Шәфагъәт чөн идә хиҗлян^[1749].
 
 
Гъосат-ел-мөэминин^[1750] анда,
Мөхәммәд өммәте къәнда,
Зобанилар килеп рандә^[1751],
Дузахә әйдәрләр ул ан.
 
 
Мөхәммәд, кем рәсүлуллаһ,
Болара угърайа^[1752] ул гяһ^[1753].
Ала ошбу шәфагъәт хаһ^[1754]
Хода әзне белән дәр-ан.
 
 
Поракъ илән очар ула,
Керүбән гяһән бер юла,
Керә гяһ уңа, гяһ сула,
Бәркъ диген^[1755] идә сәйран.
 
 
Гъосат өммәтендин ула,
Дотан нар этедин ула.
Ул этнең агьзыдин кула^[1756]
Идүбән шәфкъәте чәндан^[1757].
 
 
Мөхәммәд китәчәк гъәрбә,
Идәләр шәркъ үзә зарбә,
Гъосати доту чөн гөрбә^[1758], –
Нәчек ул күтәрәдер муш^[1759].
 
 
Боера чарийарыйна,
Поракълар вирә барыйна,
Зобанилар гөзарыйна^[1760]
Варубән уласыз дип туш^[1761].
 
 
Поракъ-лән кидәләр сәйрә,
Күрәчәк оралар нәгърә,
Йөрәк һәм чяк ула зәһрә^[1762],
Тәмам дилләр уладыр җуш^[1763].
 
 
Бу халь эчрә Гъәли хәзрәт
Зобаниларга ба-гайрәт^[1764].
Идеп нәгърә, дота һәйбәт,
Зобанилар кала мәдһуш.
 
 
Килер иркән бу һәйэәтдә^[1765],
Тәмам гайрәтдә – һәйбәтдә,
Зобанилар бу рөэзийәтдә^[1766]
Кала хәйран Гъәли-л-бәтшан^[1767].
 
 
Вәләкин анда күп фөссакъ,
Зобанилар улубән лакъ^[1768] (?),
Салып гъоллар гъәля-л-әгънакъ^[1769]
Тәмугъга идәләр хәшан.
 
 
Бу хали күрәчәк, ул шаһ
Ора вә «Өммәта^[1770]!» дип аһ,
Йөз орып сәҗдәгә дәргяһ^[1771],
Гъәрешкә башыни гъәршан.
 
 
Дийә гъәрш изисе^[1772] аңа:
«Йа хәбиб^[1773], килеп бәңа
Нә сорсаң виререм сәңа,
Идүбән өммәтең бәхшан^[1774]!»
 
 
Бу хальдикән^[1775] рәсүл-сәүчи,
Зобанилар улып фәүҗи^[1776],
Чыкубән йөри чүн мәүҗи^[1777],
Гъоссани идибән къәмшан.
 

(XXIII) Сыйрат кичмәклекнең бәйане будыр

 
Ула күфрек^[1778] дүзах^[1779] аша,
Тәмам нечкәлеге фаша^[1780],
Күрәчәкдән гакыл шаша,
Ки андин кичмәгә, и йар!
 
 
Кичисәр бәндәгяни ник^[1781],
Бәркътик^[1782], бәгъзысе йилтик,
Очисар бәгъзысе җондик,
Ничек йилдә идәр сәййар.
 
 
Вә бәгъзы ник кичәр күфрек,
Идеп тәрк^[1783], ат кеби йөгрек,
Вә бәгъзы кяфери мөшрик^[1784]
Улып, төкдән кичәдер нар.
 
 
Кичәр бәгъзы хаша-хаша^[1785],
Ахыр салим кичәр^[1786] аша,
Чү тоу^[1787] бәгъзы зәгъифләшә,
Чыгалмайун дөшәр дәр-гъар^[1788].
 
 
Шулар, кем кичделәр андан,
Хәтәрләр кичереп җандан,
Зәһи мәгьфур, ник мәрдан^[1789],
Җинан^[1790] эчрә идәрләр дар^[1791].
 
 
Биһеште гъәдн^[1792] җайини,
Гизеп җәннәт сарайини,
Татып нәфсе һәуаини^[1793],
Сафада улалар сәййар.
 
 
Дөшисәр нара^[1794] күп бәндә
Сыйраты кичмәк эчендә,
Булышып атәшә^[1795] анда,
Газаби улалар дәр-хар^[1796].
 

(XXIV) Оҗмах сыйфаты вә һәм аның әһленең әхуале

 
Шулар кем керәләр җәннәт,
Тәмам һәйбәт улып һиммәт,
Ки зәррә^[1797] калмайа гъилләт^[1798],
Бәдәндә зәррәчә микъдар.
 
 
Къас^[1799] улмас дил вә дулмаз,
Ки һич бәүл-гаит^[1800] улмас,
Зәһи дәүләтледер бу нас^[1801],
Зәһи әгъзаз, зәһи әкъдар^[1802].
 
 
Әбәд^[1803]-бакый үлә улмас,
Әләм, гъәм-гъоссалар^[1804] күрмәс,
Йөзидә нур улып сулмас,
Тәмам рәүшан ула, и йар!
 
 
Тәхетләр ләгъл илән фирүз,
Килеп хурлар ула мәншүз^[1805],
Җәмале чү әфтаб^[1806] әфрүз^[1807]
Идүбән нур идә иншар^[1808].
 

(XXV) Сыйфаты-л-җинан вә әнһарһа вә әшһарһа

 
Һәзар хөррәм^[1809] ула дилләр,
Һәзар бөстан вә чүлләр,
Бөтә^[1810] багълар, үсә гөлләр,
Зәһи әнгам^[1811], зәһи ихсан.
 
 
Дивары – сим^[1812], зәр бамдин^[1813],
Мөзәййән нөкърәи хамдин^[1814],
Зәһи макъсуд, зәһи кямдин^[1815]
Идисәр яхшылар сәйран.
 
 
Гъәсәлдин^[1816] елгалар ака,
Ки сөткә биңзәйүр – ака,
Җинан әһле варып бака –
Ничек ул идәдер сәйлян^[1817].
 
 
Дәрәхтан бә-һәр фәрддән^[1818]
Бодаклари зөбәрҗәддән,
Йимеше татлыдыр къәнддән^[1819], –
Вәсъфда къәсыр ула әзһан^[1820].
 
 
Һәзар шәһәр, һәзар мисъри,
Һәзар күшәк^[1821], һәзар къәсъри,
Тәмам васъфә кагыл къәсъри^[1822], –
Имәс васъф итмәгә имкян.
 
 
Бу – былбыл, гъәндәлибстан
Вә гайре мәргый^[1823] дәр-бөстан
Укыйурлар һәзар дәстан,
Мәкяне идү фи-л-әгъсан^[1824].
 
 
Идеп сәйер, кереп багъа
Күрәрсән: елгалар ага,
Әбрдин^[1825] йинҗүләр яга,
Нәһер улып^[1826] идә сәйлян.
 
 
Зәһи ширин^[1827] ки бу әнһар^[1828],
Хосусән – хәүзәи Кәүсәр^[1829]! –
Йәкъин бел, эчсә аны гәр,
Сусамас һәргиз ул инсан.
 
 
Иляһи, безгә бер җөргъәт^[1830]
Насыйб кыйлгыл әз-ан ширбәт^[1831]!
Мөхәммәдә идеп өммәт,
Алып хәмсән илән гъәтшан^[1832].
 
 
Хосусән ул шәҗре туби^[1833]
Зәһи никя^[1834], зәһи хуби,
Зәһи мөҗдә^[1835], зәһи туби, –
Җиһанда кем кыйла ихсан.
 
 
Мөрәссәгъ кясәи зәррин^[1836],
Тәмами йинҗу-дөррин,
Мөләззәз^[1837] нигъмәте ширин^[1838],
Китерә гъилмане вилдан^[1839],
 
 
Идеп тәкйә^[1840], сонып дәстар^[1841],
Тәгъамдин нә дилең эстәр^[1842]:
Хәрир^[1843], атлас, бенеп, ситәр^[1844],
Хәрирдин ула һәм юрган.
 
 
Дивары баля вә йуча^[1845],
Гяһи кошлар килеп оча,
Гяһи хурлар килеп коча,
Зәһи хуш йар, зәһи хуш җан!
 

(XXVI) Оҗмахда хурларның сыйфаты вә бәйане

 
Киләдер алдына хурлар,
Йөз әлуан^[1846] йөзидә нурлар,
Күрәчәк алә сөрерләр,
Җәмагъи идүбән^[1847] шәбкъән.
 
 
Һәзар ак нур, һәзар рөхсар^[1848],
Тәмами шәмескә охшар,
Зәһи яхшы гөлстанлар,
Зәһи гөл-багъ ула мөлкъән^[1849].
 
 
Чү, хурлар киләчәк – дан, туш^[1850],
Мөганикъ^[1851] улалар бәр-душ^[1852],
Зәманлар уласән мәдһуш,
Кәнарендә улып согъкъән^[1853].
 
 
Идеп бүсә^[1854] аны һәп ир,
Гъәкыйкъ дикен^[1855] ора ләбләр,
Өзеп шәфталу гъәбгъәбләр^[1856]
Бәйлә ва шәукъән, ва шәукъән^[1857]!
 
 
Кәнареңдә зәһи бәхтә,
Бенеп тәхтә, салып тәхтә^[1858],
Җәмагъе идәсән пөхтә,
Улубән балядә фәүкъән^[1859].
 
 
Җәмагъидә улып баля,
Ула бакирә^[1860] һәр халә,
Мөтәххәйр-лә^[1861] китеп валя^[1862],
Улачан галибе шәукъән.
 
 
Бенеп атлас хәрирендә,
Ләгъле, җәүһәр сәрирендә^[1863],
Салып хурлари зирендә^[1864],
Ула худ нөтфәи^[1865] дәфкъән.
 
 
Күреп бонлар җәмалене,
Коча-коча кәмалене,
Һаман ширин золялене^[1866],
Идеп нуш уладер зәукъән^[1867].
 
 
Ула йөзе көнәш табан^[1868],
Кирәк инсан, кирәксә җан,
Әлем һич вирмәмеш бер ан,
Ки сәндин әүүәлә хәлкъән^[1869].
 
 
Кәнаригә салубән уш,
Җәмагъи идәләр дәр-хуш,
Кочубән күксене бәр-душ^[1870],
Бәйлә вә гъишкъән, вә гъишкъән.
 
 
Йөзидә нур ала шәгълә,
Ки охшар дешләри ләгълә,
Шулар берлә дөшеп шөгълә,
Табар ул җайида ибкъән^[1871].
 

(XXVII) Ходай Тәбарәкә вә Тәгъалянең дидарын^[1872] мөэминләр күрмәке

 
Улыркән^[1873] гъизз^[1874] илән наздан
Дидари күстәрә йәздан;
Җәмалинә улып нәзран^[1875],
Калалар һәрбери хәйран.
 
 
Бу назыйрлар дидар күрде,
Һәммәсе мөэминүн ирде,
Җинан эченә кем керде –
Күрисәр дидари йәздан.
 
 
Дилем тәсдикъ, дилем икърар
Идеп белде сәни бер, бар,
Рәхимеңдин өмидем вар,
Газабыңдин улып тәрсан^[1876].
 

(ХХVIII) Фи бәйане әһле-н-нар вә гъәзабәһү

 
Шулар кем керделәр нарә^[1877],
Тулашып зар үзә зарә,
Булышып гъәкърәбә^[1878], марә^[1879]
Газаби улу бәр-ниран.
 
 
Җәһәннәмдә яна әшрар^[1880],
Катигъ эш-кяр, ула эш тар,
Уладыр көн-бә-көн дишвар^[1881]
Җәһәннәмдә газаби ан.
 
 
Тәмам ут эчидә көффар^[1882],
Дөшеп вадилар дәр-хар^[1883],
Бөйлә къәһр әйләйа къәһһар^[1884]
Шуңа, кем кыйлдылар тогъйан^[1885].
 
 
Тышы мәхрүкъ^[1886], эче мәхзүн^[1887],
Газабы уладыр әфзүн^[1888],
Хосусән Иблиси мәлгунь
Тәмугъдин ула дәр-зиндан.
 
 
Шәраби һимһәмим^[1889] мәгълүм,
Сәмәрләре^[1890] ула зәкъкум^[1891].
Тәгъаме уладыр мәсмүм^[1892],
Сийабе^[1893] уладыр къәтран^[1894].
 
 
Һәм утдин вадилар^[1895] анда
Күп ула, улмайа санда,
Дөшәрсәң – чыкмага къәнда,
Шәйатин-лә улып җиран^[1896]!
 
 
Ула аждаһалар әзърәб^[1897],
Бә-туни тулы мар-гъәкърәб^[1898],
Зәһәр сачып, ула әкърәб^[1899], –
Газабда кем ирер дәр-ан.
 
 
Болытлар килеп, ул халә,
Ула хәмраи дәр-баля^[1900],
«Ләгъәл-уллаһ^[1901] рәхим сала, –
Дийәләр, – та виреп баран^[1902]».
 
 
Киләчәк, ягадыр нарлар,
Гъәкариб, аждаһа, марлар.
Ушал мар дәхи әкътарлар^[1903]
Килеп чолгана бәр-гәрдан^[1904].
 
 
Мөәббәд^[1905] улалар анда
Кяферләр җөмлә хәйранда, –
Вәләкиннә әбәд калмас
Мөселманлар нар эчендә!
 
 
Мөселмане гасйан әз-нар^[1906]
Чыкасәр янубән дәр-хар,
Гөнаһы нә къәдәр микъдар
Вә йаки фазыль идә^[1907] рәхман.
 

(XXIX) Мөнаҗат

 
Иляһена, ходауәндә,
Деләисәр ушал бәндә:
Өмидем шул ирер сәндә,
Тәмугъдин саклагыл, мәннан^[1908].
 
 
Иляһи, гаҗизәм, зарәм,
Зәгъифәм^[1909] бән, гөнаһкярәм,
Нә кыйлсаң да имәс чарам:
Кирәк гадел, кирәк ихсан.
 
 
Халем дишвар^[1910], улып закъәт^[1911],
Тәнемдә зәррә йук такъәт,
Ки юктыр кыйлдыкым тагъәт,
Вә ләкин әйләдем тогъйан.
 
 
Уен-көлке таләб кыйлдым,
Фәсадәтләри һәп^[1912] кыйлдым,
Ки белмәзем, гаҗәб, нулдым^[1913],
Мәгәр рәхмидә^[1914] ул хәннан^[1915].
 
 
Тәрикъе мөстәкъим^[1916] яздым,
Шәйатин мәкрилән аздым,
Рәхим кыйл бәңа, юкса бән
Гакылдин бу заман яздым.
 
 
Никүләр-лә^[1917] кубар булсам,
Зәһи никдер^[1918], зәһи әнгам^[1919]!
Вә иллә әһле тогъйан-лә
Тәмугъә уласәр илзам^[1920].
 
 
Зөнүбем би-хисаб, җәмед^[1921],
Фирагъәт форсатым тәммәт^[1922].
Китәрсәм бәйлә бән, әлбәт,
Бу йөкләр берлә дәр-хәсрәт.
 
 
Гөнаһы әйдәдем ифрад,
Имәс имкян гъәля-т-тәгъдад^[1923].
Ки сәндин юкса гәр иршад
Нә кыйла бәндәи фәссад?
 
 
Йа Гъәбделҗәббар, [сән] аңла:
Нә әйтүрмән – аны дыңла,
Билә һиммәт фута багъла^[1924],
Һидайәтдин^[1925] ула та ан.
 
 
Нәсыйхәт әйләдем, угълан,
Дилә алгыл аны, и җан!
Ерак кыйл нәфсеңи бәддән
Дәхи нә шәй уладыр ран^[1926].
 
 
Һәуага бакыйбан күзи,
Ки дотмассаң ушал сүзи,
Улисәр сән^[1927] кара йөзи,
Доташып аташе ниран.
 
 
Кяри бер тәркитер тәркин^[1928],
Ки дот бәрк һида^[1929], бәркин,
Китәр сәрдин шәка^[1930], сәркин
Пошиманлар идеп әтъйан^[1931].
 
 
Ишет ошбу нәсаихи^[1932],
Дилә ал, та ки ляихи^[1933]:
Кыйлып гәр бу къәбаихи,
Уласән соңы дәр-тогьйан.
 
 
Яуыз күзне, яманларны,
Сәңа дошман уланларны,
Бәгъид идә^[1934] Хакъ анларны,
Сачубән сәна гөл-рәйхан.
 
 
Һидайәт нурыны баша
Вирә Хакъ хәддедин аша,
Күр, анлар, гакъледин шаша,
Къәмусы улубән хәйран.
 
 
Нури^[1935] тап, аны табани^[1936]
Табам дирсәң, шитаб^[1937] ани,
Табарсәң, дот никъаб^[1938] ани,
Сакыйнгыл, әйләмә гъөрйан^[1939].
 
 
Сакыйн, чяк әйләмә дамен^[1940],
Вәдигъә^[1941] куй Хакъкә кямен^[1942].
Ходай саклар, бәнем замен^[1943],
Хакъкә тәслим исә^[1944], и җан!
 
 
Китәр инсаф, имәс ин саф^[1945],
Һәммә гомрең идеп әтляф^[1946].
Газиз нәкъдең^[1947] кыйлып исраф,
Соңида улма дәр-гъөсран^[1948].
 
 
Гаҗәб бу хиндәге ирләр
Мөратиб, гъиззе дин^[1949] дирләр,
Гъәналыкдин^[1950] дип ул ирләр
Җиһани кичәләр бер ан.
 
 
Димә һәр әтрафым йафигъ^[1951]
Улып кадрем бәнем рафигъ^[1952],
Җиһан аслында юк нафигъ^[1953]
Дәйүсәрләр дәхи ихсан.
 
 
Гаҗәб хәйрат, гаҗәб вәйа
Нәзар кыйлсаң бу дөнйайа:
Фәкъирә игътибар һич юк,
Идәрләр гъиззәти байа.
 
 
Фәкъирнең зәррә юк къәдри,
Дәйү(р)ләр ля-әдәб йәд-ри^[1954],
Әгәрчә вирәсән садри^[1955],
Утыргай мөгътәриф җайа^[1956].
 
 
Диде боны рәсүлулла
Гъәләйһ куп салауатуллаһ:
Фәкъирнең гъиззедин ула,
Дәйүб, әлфәкъре-фәхрәна.
 
 
Нәсаих әйләдем, и йар,
Сәнең өчен язып әшгъар^[1957],
Кабул итеп, дотып юл вар^[1958],
Еракка китмәгел, найа.
 
 
Нәсыйхәтләр сәңа хуб бад^[1959],
Боның исмен идәрсәң йад,
Атап «Рисаләи-л-иршад»,
Язылган ошбу дүрт пайа^[1960].