У нядзелю, амаль перад вечарам, Каця ішла з крамы з пакетам набытых прадуктаў, зайшоўшы ў пад'езд, яна натыкнулася на суседзяў, на сям'ю Чыжыкавых, якія жылі на паверх вышэй за яе, акурат над ёй. Толя іх добра ведае, бо іх звязвае школа, ён вучыўся з імі разам у адным класе. А вось Каця іх усё больш сустракала выпадкова.
Сям'я Чыжыкавых стаяла, чакала прыезду ліфта. Сустрэўшы Кацю, яны першымі павіталіся з ёй. Дзверы ліфта адчыніліся, яны ўсе разам зайшлі ў ліфт. Няёмка пераглянуліся. Дзверы ліфта зачыніліся, пачалі падымацца.
– Мы сёння праходзілі праз парк і бачылі Толю. – загаварыла суседка.
Каця паглядзела ёй у вочы, пасля апусціла позірк уніз і зноў вярнулася. Яна хацела сказаць ёй у адказ нешта спакойнае, але яе апярэдзіў Чыжыкаў, які дадаў.
– З кім гэта ён быў, з сястрой або з новай сяброўкай? – імкнучыся схаваць ухмылку, спытаў ён.
Жонка ткнула локцем мужа, за яго няёмкае пытанне.
– Гм! Мне няма да гэтага справы. – асцярожна, хутка адказала Каця.
Яна нецярпліва чакала, калі ж ліфт спыніцца на яе паверсе. Быць з імі ў адным памяшканні, гэта раздражняльна.
– Добра! – прамовіў сусед.
Дзверы ліфта адкрыліся, Каця ўвайшла на свой паверх, яна была жудасна разгубленая і не звяртала больш увагі на суседзяў, хутка пакінула іх. Яе знаёмыя суседзі шапталіся, паднімаючыся вышэй.
Каця ўвайшла ў кватэру, яна выявіла, што раскідана пару рэчаў яе сына, на якія яна ледзь не наступіла.
– Вам што, цяжка прыбраць за сабой? – крыкнула Каця і пайшла ў бок кухні з пакетам.
Сямнаццацігадовая дачка Насця падышла да яе.
– Мам, ня крычы. – сказала дачка
– Я не крычу! – строга адказала мама, выкладваючы ўсё з пакета.
– Ага, дакладна. Што з табой? – спытала Насця.
Яна бачыла, што мама была нечым заклапочаная.
– Нічога. Проста настрою няма. – паспяшалася адказаць Каця. – І можна ж было прыбраць за сабою, пакуль мяне няма!
– Так, Саша ўжо прыбраў. – сказала дачка і павярнулася ў бок дзвярэй кухні.
У гэты момант Каця не жадала дзяліцца з дачкой пра тое, як яна падымалася на ліфце. Яна моўчкі ўзяла чырвонае яблыка і працягнула яго ёй. У галаве Каці маляваліся сцэны, дзе яе былы муж гуляе ў парку з кімсьці.
– Дзякуй, мама! – падзякавала Насця, узяла яблык і падышла да крана.
Да іх падбег Сашка, які цікава ўглядаўся, што ж прынесла мама. Ён паўтарыў за сястрой, узяў і памыў яблык. Пасля хутка накіраваўся да сябе, каб там яго з'есці.
Каця ўзяла ў рукі ўжо пусты пакет, села на стул насупраць стала. Яна глядзела на кран, кроплі не спяшаючыся напаўняліся і занадта хутка накіроўваліся ўніз, знікаючы з-пад увагі. Як кроплі яе суму, што напаўняліся расчараваннем, а знікшы, разбіваліся ў пакоры. Але кожны раз вярталіся. Як бы ёй хацелася заціснуць па мацней свой стан, каб зніклі гэтыя кроплі.
На наступны дзень, Толя прыйшоў дадому на абед, у кватэры знаходзілася толькі яго дачка. Насця ў гэты дзень прыйшла крыху раней са школы, сёння ў яе быў кароткі навучальны дзень. Дачка рыхтавалася да будучых экзаменаў і тэстаў. Каця з сынам у гэты час былі ў паліклініцы, Сашка прастудзіўся. Толя разагрэў ежу, сеў за стол і пазіраў на чорна-белы гадзіннік, які вісеў на сцяне. Свой тэлефон ён адклаў на падваконнік і неяк зусім не думаў пра яго. Толя быў засяроджаны больш на абедзе, сёння ў яго было не так шмат часу, як гэта бывала раней. Паабедаўшы, ён у спешцы, ці па звычцы, не прыбраў са стала талерку і кубак, устаў з-за яго з думкамі пра тое, што ўсё прыбярэ Насця. Сыходзячы на працу, ён не заўважыў таго, што пакінуў свой тэлефон на кухні. Раней такога з ім не здаралася. Толя выйшаў з дому.
Насця не выходзіла з пакоя ўвесь гэты час, пакуль быў дома бацька. Цёмныя валасы ляжалі ў яе на плячы, вочы не стамляліся глядзець на літары. Светла-шэрыя штаны, белая кофтачка падкрэслівала яе выдатныя валасы. Яна працягвала чытаць падручнік і часам кідаць погляд на паліцу, дзе побач з іншымі, ужо прачытанымі кнігамі, размясціліся яе сем дзённікаў. Яна ўсё таксама не пакідала ідэю, пісаць у іх пра сябе.
Праз дзесяць хвілін, пасля сыходу таты, зазваніў яго тэлефон. Гук мелодыі быў занадта гучным, таму Насця з лёгкасцю пачула яго праз сцены, праз адкрытыя дзверы. Гэты пісклявы гук яе адцягваў, і Насця вымушана была пайсці адключаць яго. Зайшоўшы на кухню, нібы не заўважаючы брудна пакінуты посуд на стале, яна падышла да вакна і з белага падваконніка ўзяла ў рукі тэлефон. На экране было напісана імя абанента, "Малыш". Насця нейкі час застыла на месцы і ўглядалася ў тэлефон. Мелодыя знікла. Насця хутка паклала тэлефон на месца і пайшла назад да сябе ў пакой.
Яна села на пакамечаны ложак. Трохі трывожылася, падшукваючы нейкія дзеянні. Яна адклала свой занятак і неадкладна патэлефанавала маме. Насця не задавала ніякіх пытанняў маме, якія тычыліся самаадчування брата і не цікавячыся, ці ёсць у мамы час, каб яе выслухаць, адразу ж пачала казаць, распавядаць ёй пра тое, хто тэлефанаваў таце. Дачка казала, не змаўкала, знаходзячыся ва ўладзе сваёй маленькай рэўнасці.
Каця ўжо даўно здагадалася пра гэта, яе не крыўдзіла навіна дачкі. Яна ўжо даўно паддалася гэтаму ўплыву да аддаляючаму Толі. Каця крыху змянілася ў твары, калі слухала дачку. Але пасля, яна паказала выгляд, паведаміла дачцэ, што занятая больш важнай справай з яе братам.
Праз трыццаць-сорак хвілін, Каця выйшла з паліклінікі. Яна стала іншай, успаміны аб размове з дачкой хутка вярнуліся да яе. Яна спрабавала іх заглушыць, размаўляючы на шляху да дома з сынам. Але нейкая невытлумачальная рэўнасць у яе галаве, думках, была мацней яе жаданняў.
Ужо ўвечары, калі Толя апынуўся дома, пайшлі разборы. Трыццаць хвілін працягваліся размовы раздражнёнага Толі і нясупакойнай Каці. Яны стаялі на месцы, то хадзілі па кватэры. Іх словы выляталі хутка, падганялі іх. Дзеці чулі і бачылі, як дрэнна адчуваюць сябе іх бацькі. Насця сядзела моўчкі, глядзела на сур'ёзнага, на выгляд, брата. Яны не былі рады, што вось так усё адбываецца ў іх сям'і. Увесь гэты вечар, Насця вымушана была выслухоўваць словы бацькоў, якія даносіліся з-за сцен і між тым, яна змяняла свой погляд на жыццё. Амаль кожны раз у такія моманты, дачка адчувала пакуты і ўсё больш марыла пра выдатныя, гарманічныя сюжэты свайго асяроддзя. Насці хацелася спыніць пакуты мамы, якія яна пераносіла з самага яе нараджэння. Не, яна ніколі не вінаваціла сябе ў тым, што жыццё ў сям'і пачало разбурацца адразу пасля з'яўлення яе на свет. Насця ўжо выдатна разумела, што свет поўны такіх людзей, як яе тата. Дачка з пагарджанасцю ставілася да яго.
У гэты вечар, нейкі штуршок унутры Каці, абудзіў яе пачуцці. Быццам віхор прамчаўся па ўсім целе, пры выглядзе Толі. Яна не хацела мірыцца з тым, што ў Толі ёсць іншая жанчына, таму яна паводзіла сябе дзіўным чынам. Нацягнутыя адносіны раслі. Каця глядзела на яго, як на ворага. Яна з раздражненнем працягвала гаварыць з ім.
– Як з дзецьмі пагаварыць у цябе няма на гэта часу! А як знаёміцца і сустракацца з нейкімі там, так заўсёды ёсць! – сказала Каця.
Яна падыходзіла з іншага боку, не краная ў размове свае асабістыя інтарэсы. Яна ўсё больш турбавалася і прыкрывалася дзецьмі.
– Ды што ты да мяне прычапілася!? Табе павінна быць усё роўна! І прычым тут дзеці? – адказваў ён.
– Патрэбны ты мне!? Я турбуюся аб дзецях! Я хачу, каб у іх быў бацька, каб яны не толькі ведалі пра гэта!..
Толя прыняў больш сур'ёзны тон.
– Не даставай мяне! Замоўкні! З кім хачу з тым і сустракаюся! – крыкнуў ён. – І ў мяне толькі адно дзіця, дачка!
Толя быў абураны рэакцыяй чалавека, да якога ён не адчувае прыхільнасці, усё што яго аб'ядноўвала з былой жонкай, гэта толькі яго дачка.
– Я ж табе чужая стала, дык не затыкай мне рот. – нясуцішыўшы казала Каця. – Сёння ты прыйшоў сюды адзін, а заўтра яе прывядзеш? А можа сваіх дзяцей на вуліцу вышвырнешь, каб вы тут жылі і вам ніхто не перашкаджаў?
З пакоя выбегла Насця.
– Хопіць, хопіць ужо! – строгім голасам сказала Насця.
Следам прыбег і дзесяцігадовы Сашка, узяў за руку сястру і паглядзеў на дарослых.
Толя моўчкі назіраў за гэтай сцэнай. Усе гэтыя людзі, якія атачалі яго, здаваліся яму незнаёмымі.
– Ааа, чорт з вамі! – сказаў ён.
Толя паклаў гэтаму канец, усім гэтым складанасцям.
Ён задуменна, у шаленстве, пайшоў у спальню, затым у гасціную, дастаў з шафы чамадан і стаў збіраць свае рэчы, не заўважаючы сваю Кацю з дзецьмі, якія стаялі ззаду яго.
– Куды ты сыходзіш? – спытала Каця. – Адкажы мне!
Каця не глядзела на Толю бездапаможнымі вачыма. Яна занепакоеная ў гэты момант тым, што Толя сыдзе і можа не вярнуцца.
– Не перашкаджай мне. Я ж табе сказаў. Замоўкні! – вымавіў больш строгім тонам ён. – Яшчэ адно тваё слова і я не вытрымаю!!
Каця не магла больш супрацьстаяць яго тэмпераменту, яна знаходзілася ў вельмі цяжкім становішчы. Толя паклаў усё неабходнае ў вялікай чамадан, зашпіліў у ім маланку і падышоў да ўваходных дзвярэй. Пакуль ён абуваў туфлі, ён зірнуў на Насцю, якая была вельмі раздражнёная. Таксама краем вока ён заўважаў, як Сашка хаваецца за мамай. Сыходзячы, ён не падаваў ніякага расчаравання і смутку, ён проста спакойна зачыніў за сабой дзверы.
Каця перажывала, яе душа была поўная горычы, падману і тугі. Агульны настрой адбіўся на дзецях. Каця пагладзіла па галаве сына, які прыціснуўся да ея цела. Дачка абняла маму.
– Я з табой мам. – сказала Насця.
Усё ж, трохі пачакаўшы, усе супакоіліся.
Сашка ўжо быў адцягнуты гульнямі.
Каця з задумлівым выглядам і з рознабаковымі думкамі мыла посуд. Яна стамілася чакаць, калі ж усё будзе добра. Калі ж яна будзе неспакойна жыць і радавацца з дзецьмі звычайным жыццём.
А Насцю ў гэты момант ахапілі пачуцці ўдзячнасці, яна ўважліва прыслухоўвалася да іх. Узяўшы штодзённік, яна працягвала пісаць аб сваім болю. Сёння яе вечар дакладна будзе прысвечаны гарачым словам. Многае ў яе душы назапасілася і дастаткова нявольна ўсё зыходзіла ад яе. Адчуванні і думкі памаленьку выказваліся на яе старонках. Яна з сур'ёзнасцю растлумачвала сваю занепакоенасць.
Глава IX
Толя даўно хацеў пакінуць сваю кватэру, якая стала яму перашкодай на шляху да новага жыцця. Учора ўсё ж ён адважыўся на гэты крок, які доўга фармаваў у сваёй галаве. Раней ён не знаходзіў добрай матывацыі пакінуць дом, але цяпер яна ёсць. Ён больш не бачыў перашкод для пераезду. Толя сышоў да Сафіі, у якой два дзіцяці. Да яе дзецям ён ставіўся лепш, чым да Каціных. Уся гэтая любоў да Сафіі давала свой вынік. Сафія была рада бачыць у сваім доме Толю. Яна даўно гэтага жадала, бо было самотна ёй без мужчыны. Яна была гатовая на ўсё, каб не ўпусціць яго. Толя з ёй быў па-сапраўднаму шчаслівы, ён не адчуваў іншых клопатаў, толькі клопат Сафіі. Цяпер ён стараўся заўсёды толькі для яе адной. Было відавочна – ён закаханы ў яе.
Таццяна Андрэеўна была ў разгубленасці. Ёй хацелася радавацца ад таго, што Толя нарэшце сышоў ад Каці, але даведаўшыся пра Сафію, маці Толі была ўзрушаная сваім сынам. Уся гэта агіднасць, якая варацілася ў яе душы, раздзірала яе.
“І што ж рабіць цяпер?” – пыталася яна ў сябе.
Таццяна Андрэеўна моўчкі глядзела на гэтую сітуацыю, строгім позіркам. Яна адчувала сябе чалавекам, які прайграў вайну, перастаўшы быць цвёрдай і ўпэўненай жанчынай у гэты перыяд жыцця. Яна была абражаная, параненая, адчувала да сябе нейкую несправядлівасць. Маці Толі апусціла рукі, да слёз пагрузілася ў сябе.
Такім чынам, Толя ўсё радзей стаў з'яўляцца на вочы Каці, а пазней зусім не заходзіў у кватэру. Спачатку сям'і было не па сабе, неяк пустэльна стала. Праз тыдзень, ім было практычна ўсё роўна, нават жыць стала лепш, вальней. Жыццё стала працякаць больш прыемна. Каця цвёрда вырашыла паспрабаваць жыць без мужчыны ў доме, якога і так амаль не было. Яна толькі спадзявалася, што Толя будзе дапамагаць яе дзецям, як бы ён не ставіўся да іх. Таму яна не патрабавала ад яго нейкай дапамогі. Яна запэўнівала сябе надзеяй.
Кватэра, у якой працягвае жыць Каця з дзецьмі, дадзена была Толе ад працы, прыкладалася яму. З-за гэтага Каця ўчора яшчэ доўга разважала над тым, як гэта адб’ецца на іх становішча цяпер, калі ён сышоў. Яна была страшэнна ўсхваляваная.
Сёння ноччу Каці прысніўся сон, як яна цягне валізкі, з дзецьмі прабіраецца па брудным вуліцам. Яна патанала, то ў глыбокіх цёмных лужынах, не то ў гразі. Яна азіралася па баках. І заўважала, як яе дзеці паступова знікалі з віду.
– Мама, мама! – крычалі яе дзеці.
– Насця!? Саша!? – у адказ крычала Каця. – Дзе вы?
Раптам, цёмная вада стала падымацца ўсё вышэй і вышэй, плынь стала выносіць яе ўсё далей ад галасоў. Крыкі дзяцей, як прывіды, гучалі здалёк. Сцены дамоў ззаду яе сталі разбурацца і цягнуць усе разбурэнні на Кацю. Крык дзяцей змяніўся на піск.
У той момант Каця прачнулася. Яна была ўстрывожаная, сэрца яе білася вельмі хутка.
– Гэта ўсяго толькі сон. – прашаптала яна і легла на іншы бок.
Яна доўга не магла заснуць. Малюнкі сну, успаміны, вярталіся да яе.
Назаўтра, Каця яшчэ спантанна ўспамінала тыя пачуцці, якія яна выпрабавала ў сне. Яна старалася пазбягаць іх і перакрывала іх больш рэальнымі ўспамінамі.
На наступны дзень, да вечара, Каця ішла дадому з працы. І перад тым, як зайсці ў ліфт, яна праверыла паштовую скрыню. У ёй быў адзін толькі ліст. Каця паспяшалася прачытаць адрас адпраўніка, гэта было з чыгуначнага аддзела. Падняўшыся дадому, Каця ўскрыла канверт. У ім было напісана, што людзі якія жывуць па гэтым адрасе, павінны пакінуць кватэру. Каця аслупянела. Пасля здрыганулася ад уражання, быццам Толя плюнуў ёй прама ў твар. Прайшло пяць хвілін, Каця змякчыла свае эмоцыі. Акрамя гэтага, яна ўспомніла свой учорашні сон. Яна нібы чакала, што ў гэты вечар нешта здарыцца. Каця злёгку збялела, яна адчула невялікі страх і ўскладненні.
Новая праблема ўстала перад ёй. Цяпер жа, для яе хутка імчаўся час, заганяючы яе ўсё бліжэй да сцяны. Па вечарах, яна садзілася на ложак і пералічвала застаўшыяся грошы. Каця ўсведамляла, што трэба куды больш.
Не марудзячы, Каця цяпер павінна была больш старанна працаваць над сваімі цацкамі, ствараць новыя эскізы і нарыхтоўкі. Ёй трэба больш грошай на патрэбы, для яе сям'і. Паміж гэтым, Каця шукала як выйсці з гэтай складанай сітуацыі па кватэры.
За ўсе тры тыдні пасля сыходу, Толя не праявіў ніякай цікавасці да кінутай сям'і, дзяцей. Ён забыўся пра іх, ён быў горача ўцягнуты ў сваё новае жыццё. Толя радаваўся, што з ім адбываецца гэта цяга да Сафіі. Ён не баяўся, што кажуць пра яго на працы. Ён не сумняваўся ў сваім сучасным, думаючы толькі аб тым, што ён спазнаў сваё шчасце.
Цалкам зразумела, у Каці ўжо скончылася цярпенне і яна вырашае падаць на аліменты. Спачатку яна запатрабавала, каб Толя плаціў элементы за дачку, так як яна была запісаная на яго, чым Саша. Зразумела, Толя зрабіў гэтую саступку, без усялякіх канфліктаў пагадзіўся з дакументамі. Насця для яго мела нейкае ўмоўнае значэнне ў жыцці. Між тым увесь гэты судовы працэс задаволіў два бакі. Гэтае пытанне было хутка вырашаны.
І цяпер, калі Каця атрымлівала хоць нейкія грошы ад Толі, яна магла трохі супакоіцца. Перавесці дух і адразу ж падумаць над тым, што будзе заўтра.
Так ці інакш, пазней, Каця вырашае падаць заяву на аліменты ў суд, на сына Сашку, а так як хлопчык быў не запісаны на Толю, як яго сын, пачаліся высвятленні. Толя ўсё ж таксама працягваў паўтараць, што не мае ні якога дачынення да хлопчыка. Ён па-ранейшаму адпрэчваў бацькоўства, а калі яшчэ прыйшла позва ў суд аб магчымай аплаце аліментаў, ён яшчэ больш раз'юшыўся. Толя ня быў супраць праверкі на сваяцтва, наадварот, ён гатовы быў даказаць былой жонцы, што яна не атрымае яго грошай. А больш за ўсё, ён хацеў даказаць сваю правату.
Неўзабаве яны сустрэліся на другім паверсе раённага суда. Толя першым кінуў погляд на Кацю: на яе густыя выдатныя валасы, на яе прычоску, на яе ціхі погляд. Толя ведаў адно, што ўжо калі б яны сустрэліся выпадкова дзе-небудзь на вуліцы, ён бы абавязкова кінуў погляд на яе. Каця злёгку ўсміхнулася яму ў знак сустрэчы. Ён жа рассудзіў гэтую ўсмешку інакш. Толя вырашыў, што яна здзекуецца над ім.
– У чым справа? – спытаў Толя.
Ён глядзеў на яе не адводзячы сваіх вачэй.
– Не ў чым. – адказала яна і зноў злёгку ўсміхнулася.
– Ці не занадта ты задаволеная?
– Ммм…? Не. – сказала Каця, зразумеўшы, што яе добрая ўсмешка верагодна не падыходзіць для гэтага месца і моманту. Аднак, яна не хацела станавіцца панурай на радасць Толе і таму заставалася сабой.
– Няўжо!? – сказаў ён. – А як жа…
Не паспеў дагаварыць Толя, яго словы перабіў гук, пстрычка дзвярной ручкі адкрываючых дзвярэй кабінета. З кабінета, у які яны чакалі чаргі ўвайсці, выйшла маладая пара. У след за імі выйшаў юрыст, ён запрасіў Кацю і Толю прайсці ў кабінет.
Гадзіна, якую яны правялі ў кабінеце, цягнулася значна доўга, чым уяўляў сабе Толя. Яго атрутны погляд кідаўся на ўсё навакольнае. Ён чакаў, калі ж усё гэта скончыцца. Толя сам настойваў на здачы аналізаў для праверкі бацькоўства. Ён згаджаўся амаль з усім, што казаў яму юрыст, абы хутка завяршыць, вырашыць гэты агідны для яго працэс.
А праз пару дзён, яны зноў усе сабраліся ў кабінеце, для заключэння. Толю цешыла думка, што сёння ўсё будзе вырашана канчаткова. Ён быў цвёрда ўпэўнены ў сваёй праваце. А Каця настойвала на сваім. Яны сядзелі і слухалі, жадаючы хутчэй даведацца пра вынікі.
Пасля праверкі на ДНК, даследаванне паказала, што па ўсіх выніках: Толя – тата Сашкі. Цяпер жа ўсё стала відавочна і ясна.
– Божа!.. – сказаў Толя, злегку прамок.
Каця ў гэты момант нічога не казала, нават не зірнула на яго, чакаючы ад яго нейкай выхадкі.
– Як гэта? – са здзіўленнем спытаў Толя. – А вы ўсё дакладна правільна праверылі?
Яго сэрца кіпела, ён шукаў нейкага выхаду.
– Вынік дакладны. Няма ніякіх сумневаў, што вы з'яўляецеся бацькам гэтага дзіцяці. – пачаў юрыст. – Я прашу вас, супакойцеся!
Толя працягваў злавацца, злёгку пачырванеў. Стаў многае разважаць у галаве.
– Няўдзячная! – працягнуў Толя, сказаўшы палкім голасам у адрас Каці. – Ды ты заўсёды была такой, толькі карыстаешся людзьмі…
– Супакойцеся, мужчына! – заклікаў да парадку работнік суда.
У іншых выпадках, Каця б адказала Толі, але тут яе маўчанне надавала ёй правільнае рашэнне.
Калі ж Толя трохі супакоіў сваю прамову, усе сышліся да аднаго. Толя пагадзіўся з усімі маючымі адбыцца ўмовамі. Напрыканцы ён злосна зірнуў на Кацю і хутка, разгарачана пакінуў кабінет. Для яго, гэта быў маральны ўдар, як гром сярод яснага неба. Ён думаў цяпер толькі аб сваім пройгрышы.
Зараз жа, у след за ім, развітаўшыся, спакойна сышла Каця. Яна не спяшалася, не хацела даганяць Толю, наадварот, павольна пакідала будынак. Яна ішла па калідорах і лесвіцах, глядзела ў вокны. Ёй не верылася, што яна зрабіла тое, што павінна была зрабіць ужо даўно.
Толя, па дарозе дадому, не мог стрымліваць сябе ад дзіўнага і глыбокага пачуцця здрады. Сур'ёзна разважаў і злаваўся за рулём аўтамабіля, нават калі выходзіў з яго, гэта пачуццё пераследвала яго. І толькі калі Толя прыйшоў да Сафіі, ён зноў адчуў лёгкасць, спакой і ўраўнаважанасць. Ён нічога не хаваў ніколі ад яе.
Каця была ў невялікім радасным настроі. Набліжаючыся да дома, яна забывала пра іншых нявырашаных ёю задач. Калі ж яна ўвайшла ў кватэру, яна пачула шум сваіх дзяцей, іх размовы. У кватэры было чыста. Каля люстэрка, на тумбе для абутку, ляжала пакінутая Насцяй кніга. Каця зняла верхняе адзенне і пайшла ўглыб кватэры. Вымыўшы рукі, яна зайшла ў пакой, дзе гулялі яе дзеці. Каця ўсміхалася і адчувала пры гэтым прыемныя пачуцці. Яна падзялілася з дачкой сваім расповедам пра бацьку і яго неразуменні да аліментаў для сына. Трохі празней, Каця пайшла ў іншы пакой, дзе з лёгкасцю ўладкавалася на канапе. У яе галаве яшчэ беглі ўспаміны пра сустрэчу з Толяй, Каця ў гэты момант, пагрузілася ў змрочныя роздумы. У гэтую хвіліну таксама падаспела думка аб высяленні. Яна быццам зусім забылася пра гэта і ў тую ж гадзіну падумала аб нявырашанай гэтай праблеме. Прыгнечаны настрой да яе прыйшоў даволі хутка.
Ад ўсяго гэтага жыцця з Толем, у Каці на твары з'явілася шмат дробных маршчынак.
Глава X
Насця, скончыўшы школу, з'ехала вучыцца ў іншы горад. Дзе ўсё больш усведамляла, што яе справы датычацца толькі яе. Гэты пераезд паўплываў на яе асабістыя дзённікі. Яна цяпер не пісала іх, абгрунтаваўшы толькі сабе, што ёй ужо некалі сядзець за імі. Яна стала больш дарослай. Хоць часам, ёй вельмі хацелася ўзяць ручку і шмат часу праседзець за сваёй справай. Не раз яна паддавалася гэтаму ўплыву і спрабавала хоць трошкі напісаць нешта. Але тут жа была зусім іншая атмасфера, якая штурхала яе на нешта новае і цікавае. Насця вучыцца на журналіста. Яна пісала цяпер зусім іншыя апавяданні, чым тыя, што ў яе асабістых дзённіках. Таксама, Насця знайшла сабе сяброў і больш прывязвалася да шумных кампаніях. Яна станавілася іншай, зусім не той, якая была ў школьныя гады. Яна змянялася і спакойна да гэтага ставілася, ёй падабалася гэта.
Саша не быў капрызным сынам, ён ужо разумеў, што ён адзіны мужчына ў сям'і. Ён уяўляў сябе салдатам, які пакляўся абараняць сваіх родных. Ён рос у любові маці і ў абыякавасці свайго бацькі. Мяккасць была яго ледзь б не апошняй рысай. Саша быў амаль увесь падобны на бацьку, яго рысы твару і манеры. І як бы не ўплывала мамчына выхаванне, ён рос салдатам. Кажучы пра тату, хлопчык не мог расказаць шмат чаго добрага пра яго. Ён выдатна ведаў, што ў яго не было побач бацькі. Сашка з кожным днём выяўляў у сабе ўпэўненасць, што ён не стане такім жа подлым, як яго бацька. Ён ні за што не кіне маму, і сястру, і будзе абараняць сваіх родных.
У гэтую суботу да Каці ў дзверы патэлефанаваў кансьерж.
Каця не паспела прысесці пасля працы, як зноў трэба ісці да дзвярэй. Яе стомленасць трохі перарасла ў раздражненне, яна хутчэй хацела адкрыць дзверы і вырашыць гэтую праблему, каб сесці на крэсла.
Каця адчыніла дзверы. Перад ёй стаяў паўнаваты мужчына, не занадта сталага ўзросту. Яго твар казаў, быццам ён чымсьці заўсёды незадаволены, заўсёды ў дрэнным настроі. Але яно не адлюстроўвала яго сапраўдную дабрыню душы. Кансьерж цвёрда выконваў сваю працу, не выяўляючы ляноты. Без падаючых эмоцый ён загаварыў.
– Добры дзень, Каця!
– Добры дзень, Віктар Пятровіч!
– Вам прыходзіў ліст? Мяркую, што так. Не бачу, што вы збіраецеся сыходзіць…пераязджаць з кватэры.
– Я яшчэ не знайшла новае жыллё. – міла і з сумам адказала Каця.
– Як так?! Вам неадкладна трэба пераязджаць, высяляцца адсюль, ды хутчэй!
– Пераязджаць!? А куды? – спытала Каця, не чакаючы адказу.
– Вы не можаце заставацца тут…як бы там ні было, вы павінны выязджаць з кватэры. – сказаў кансьерж, а пасля моўчкі паглядзеў на Кацю.
Каця яму нічога не адказвала, і ён працягнуў.
– А калі хочаце застацца, то ўладкоўвайцеся на працу ў чыгуначнае…тады і не прыйдзецца пераязджаць!
Яна адвярнулася, паглядзела ў той бок, дзе знаходзіліся яе дзеці.
– Вы не можаце пачакаць трохі? Я паспрабую атрымаць гэтую працу.
Мужчына кіўнуў галавою і сказаў:
– Добра. Але вы ведаеце, што калі вы гэтага не зробіце, часу я вам больш не дам.
– Дзякуй вам, Віктар Пятровіч!
– У вас тыдзень! – дадаў ён, махаючы паказальным пальцам перад Кацяй.
Не развітваючыся, ён павярнуўся і сышоў.
“Як жа я стамілася ад гэтага ўсяго!” – падумала Каця. – “Божа, колькі гэта будзе доўжыцца?!”
Зачыніўшы дзверы, Каця ўвайшла ў калідор, убачыла дзяцей, яны чакалі маму. Насця і Саша ўсю гэтую размову чулі, яны стаялі непадалёк, хаваючыся за вуглом. Дачка паглядзела на маму.
– Татачка вырашыў выгнаць нас на вуліцу, ведаючы, што нам няма куды дзецца?! – расчаравана сказала дачка.
Мама моўчкі апусціла вочы, прайшла міма Насці. Яе галаву забівалі думкі аб тым, як вырашыць гэтае пытанне за тыдзень, гэтыя думкі былі непрыемныя. Размова з кансьержам яшчэ больш усяліла ў яе раздражненне. Каця села на крэсла, глыбока ўдыхнула і таксама выдыхнула.
Дзеці пакінулі маму, не падыходзілі да яе, яе не варта турбаваць у такім цяжкім стане. Каця была на мяжы сваіх раздражнёных пачуццяў.
Пакуль усе гэтыя рашэнні па працы і кватэры цягнуліся, не было ніякай адсутнасці надзеі, але становішча Каці станавілася ўсё больш сумным. Пытанне аб іх ад'ездзе доўга не магло ўладзіцца. Сям'і не было куды пераязджаць, грошай на арэнду кватэры не хапала. За такі кароткі тэрмін Каця не знайшла сродкаў. Ці тое пытанне, што Каця атрымае працу ў дэпо, таксама было пад сумневам. Каця памучылася з рашэннем гэтых праблем.
Спачатку Кацю не жадалі браць на працу ў чыгуначнае дэпо, але з гэтым, ёй ва ўсю дапамагала сяброўка Святлана, яна жа і кінула выратавальны круг. Света мела нейкія сувязі ў гэтай арганізацыі. На шчасце для Каці, толькі адно месца было свабодным. Якім бы яно не было, Каця з задавальненнем пагадзілася на яго. Прайшло пяць дзён, пасля размовы з кансьержам, як Каця ўсё ж уладкоўваецца на працу. Раней, былі і маленькія цяжкасці з мінулай працай, Кацю тады не хацелі звальняць з фабрыкі, доўга прасілі яе застацца. Але ўсё ўжо было загадзя вырашана.
Увесь гэты спалох і неспакой аб сям'і прыпыніўся. І вось, нарэшце, усё быццам бы ўладзілася.
З тых часоў, роля Каці змянілася, змяніўся распарадак дня, дзейнасць. Але па-ранейшаму яна заставалася той самай клапатлівай мамай!
Каця заставалася толькі з сынам, дачка Насця прыязджала дадому толькі праз кожныя два тыдні, на выходныя. Таму адчуванні пустэчы і адзіноты ў Каці не ўзнікала. Сын Саша працягваў хадзіць у школу, калі ён атрымліваў нездавальняючую адзнаку, ён хаваў школьны дзённік ад мамы. Але перакананне Каці вымушала яго вярнуць дзённік, прынесці яго ёй у рукі. Часам Саша прыдумляў усялякія гісторыі для таго, каб апраўдацца ў здзейсненым учынаку, за дрэнную адзнаку.
Каця цяпер хутка прывыкала да ўсяго, жыццё яе навучыла гэтаму ў гэтак цяжкія часы. Ніякай лёгкай працы ў дэпо не аказалася, трэба будзе старанна працаваць. У калектыве былі, і мужчыны, і жанчыны, Кацю лёгка прынялі, і ўжо разам з імі, яна адпраўлялася ў цэхі. Цяпер жа, замест мяккіх цацак, Каця бачыла цеплавозы, якія прыбывалі для разборкі ў велізарны цэх. Кожны раз, прыходзячы на працу, яна апраналася ў цёмна-сіні спецыяльны касцюм, брала ўсякае рыззя і губкі, растворы. Спачатку, увесь алей, мазуту, усю гэты бруд, які сцякаў па дэталях пасля разборкі, мылася ёю і яе калектывам. Усё мылася газай. Але потым, Каця пераходзіла ў іншы цэх, які быў крыху паменш. Тут жа, растваральнікам яна выцірала кузаў, рыхтуючы яго да афарбоўкі, мыла вокны, прыбірала кабіны. Таксама даводзілася прыбіраць і сам цэх, мыць падлогу.
Зразумела, Каця старалася браць дзённыя змены, клопат пра сына быў у першую чаргу. Калі ж ёй гэта не ўдавалася, Каця трывожылася і перажывала за Сашу. Нягледзячы на перажыванні мамы, Сашка быў кемлівым і выразна выконваў пакінутыя мамай даручэнні. Па магчымасці, Каця тэлефанавала сыну, каб пазнаваць, як ён там адзін у кватэры. Не забыўся ён паесці, пыталася пра ўрокі і пра тое, каб ён клаўся спаць крыху раней. Пасля начной змены, Каця прыходзіла ў раніцу і адразу рыхтавалася адправіць сына ў школу. Пасля гэтага, яна дазваляла сабе адпачыць.
Нядаўна, недалёка ад Кацінага дома адкрылася булачная-пякарня. І калі Каця ішла дадому, яна заходзіла ў гэтую маленькую крамку, дзе выпечка была вельмі свежай, пах якіх расцягнуўся на некалькі кварталаў. Раз у тыдзень, Каця купляла сыну штосьці з гэтай пякарні.
Тым часам, дачка Насця ішла да сваёй мэты, скончыць вучобу. У навучальнай установе, у другім навучальным годзе, Насця яшчэ бліжэй знаёміцца з хлопцам са сваёй групы. Ён быў прывабным і цікавым. Але асабістыя сустрэчы і прагулкі па гарадскіх вуліцах, у іх пачаліся толькі на другім курсе. Пара выдатна глядзелася разам. Насця ўсё больш кахала. Яна давала волю сваім пачуццям. Каханне забірала ў Насці ўвесь вольны час. Яна пераставала тэлефанаваць маме, часам толькі адказвала на яе выклікі. Насця была паглынута ўсім гэтым запалам паміж імі. У гэты момант свойго жыцця, яна па-ранейшаму не брала ў рукі кнігі. Яна па-ранейшаму не пісала свае асабістыя дзённікі. Таксама каханне паўплывала на вучобу, часам Насця не паспявала своечасова здаць патрэбныя артыкулы ў канцы другога года і ў трэцім годзе вучобы, ёй даводзілася пераздаваць залікі. І яе журналістыка ўжо меркла ў мэтах перад каханнем. Ад празмернага захаплення, яна часам забывала, што на самай справе адбываецца ў яе жыцці.
Больш за паўтара года, жыццё сям'і праходзіла без вялікіх узрушэнняў. Ім здавалася, што зараз усё пойдзе як трэба.
Але аднойчы, вярнуўшыся дадому, Насця звяртае ўвагу, што далёка не ўсё ў парадку са здароўем у мамы. Усё гэта адбывалася ў пятніцу, вечарам. Насця падазравала, што мама з болем у спіне працягвае працаваць у дэпо. Па яе вачах чыталася, як яна змагаецца з гэтым болем. У суботу амаль увесь дзень Каця праляжала ў ложку, яна стамілася хадзіла па кватэры, прыкрываючыся сваім выглядам, быццам усё ў парадку. У краму за прадуктамі цяпер хадзіў Саша. Каця не рабіла намёкаў, працягвала не паказваць сваю слабасць. На трэці дзень Насця даведалася ўсё пра маму. Цётка Света не магла больш схоўваць і бачыць, як яе сяброўка мучыцца. Яна паразмаўляла з Насцяй і распавяла, што маму на шмат не хопіць, трэба нешта рабіць. Яе здароўе не вытрымае падобнай працы. Каця адчувала боль у спіне, галава яе ад ператамлення кружылася.
З усім гэтым, Насця вяртаецца на вучобу. Яна вельмі хоча дапамагчы маме. Неспакой пра маму не сціхаў з першага дня. Яна ўсё больш і больш разважала ў сваёй галаве, што адбываецца. Цяжка разважаючы, Насця прыняла важнае рашэнне кінуць вучобу і вярнуцца дадому, працаваць за маму. Калі ж мама будзе заставацца на працы, то можа апынуцца так, што яна апынецца ў бальніцы, а за братам ніхто не зможа паглядзець. Мама таксама можа страціць працу, а за ёй і кватэру.
Насці заставалася ўсяго паўтара месяца да абароны дыпломнай працы і выпускнога, але абставіны вымушаюць яе забраць дакументы і адступіць ад сваёй мэты, мары. Нават яе каханы чалавек не змог зразумець яе, пераканаць застацца. Ён усяляк адгаворваў яе ад гэтай ідэі. Спрабаваў угаварыць яе скончыць сваю вучобу, атрымаць тое, што яна так даўно хацела. Насцю засмуціла неразумення хлопца, з-за гэтага яе крыўда на яго працягвала нарастаць. Насця ўсё ж рашуча бярэ на сябе ўсе абавязкі па сям'і і неадкладна з'язджае дадому. Аднаго кахання было мала, каб спыніць яе ўпартасць і пакінуць усё як ёсць, пакінуць сям'ю ў такі час і жыць як раней. Сям'я была важней кахання.
Адразу ж вярнуўшыся дадому, Насця пачынае працаваць замест мамы.
Знаходзячыся на адлегласці ад свайго маладога чалавека, Насця разумела, што ўсё больш і больш кахае яго. Усе гэтыя рэзкія перамены надламалі яе юнацкую душу. Ламалі яе ўнутраную глыбіню чыстага сэрца. Яна прыгнятала сябе тым, што яе жыццё ідзе ў нейкім няправільным рэчышчы. Яна вельмі шмат развівала ў сабе змрочныя думкі, даводзіла іх да крайняй складанасці, чым было на самай справе. Начныя ціхія рыданні і раздражненні, Насця хавала ад мамы. Нягледзячы на ўсё гэта, Насця працягвала прытрымлівацца сваім перакананням, што акрамя яе, сям'ю ніхто не ўратуе.