Ephemerides Barometricae Mutinenses (anni M.DC.XCIV)

Ad id verò, quod pro alio sereno tempore pluviam immediatè subsequente addebatur (& erat alter difficultatis nodus) nimirùm, quòd aere tunc per pluviam sensibilem exonerato, deberet Mercurius deprimi potiùs, quàm elevari, ipsa responsum suggerit experientia, cùm verè evacuata aqueorum vaporum saburra Mercurius ex quotidiana observatione ad aliquod tempus depressus maneat, modò quidem magìs, modò minùs, pro ut magìs, vel minùs, citiùs, vel tardiùs à Terraqueo Globo, vel à circumstante Atmosphœra, nova successivè subministratur propinquo aeri magìs inani vaporosa materia, intrà relictas vacuitates, ubi minor est resistentia, per mechanicam pressionis necessitatem subintrans in supplementum deperditæ; ex quo novum subinde Hydrargyro paulatìm redditur incrementum. Atque ità his omnibus modis sufficienter explicatos reor sensibiliores quacunque tempestate, & constitutione Mercurii motus, ipso quidem per serenum tempus tùm distante, tùm appropinquante pluvia, per gradus elevato, per nubilosum inchoata pluvia, & per pluviosum adaucta, depresso, ac per serenum rursùs delapsa jàm pluvia, subsidente nonnihil, iterumque successivè elevato: quas omnes Hydrargyri pro ratione temporum varietates allata hùcusque explicatio integrè comprehendit.

Juxtà hanc rationem à Celeberrimi Borelli Itali fundamentis resultantem satis patere arbitror nequaquam in hoc experimento hallucinatum esse ipsum Borellum, cujus dignitatem, nè minimùm quidem, lædit ejusdem experimenti simplicissima veritas, si modò cum eo doctissima illius scripta conferantur: quòd eò libentiùs me impræsentiarum pro viribus aggressurum polliceor, quò certior sum hac in re de te ipso, Vir humanissime, cui cœteroqui summè perspectam scio Borelli famam, non minùs ac de literaria Republica benemereri, si Virum Clarissimum à quacunque, vel levi, incuriæ, aut deceptionis umbra vindicaverim.

Inquit itaque laudatus Vir lib. eodem de Mot. natural. à gravitate pendentibus prop. 115. “Mercurius in fistula Torricelliana altiùs elevabitur, dum aer nebulis pluviosis imprægnatur.” At quandònam magis imprægnatur, quàm cum serenus est, totoque tempore omnem pluviam antecedente, quo pluvia ipsa, ut ità dicam, in aerem ascendit? Hìc ergò animadvertendum est sermonem procedere de Nebulis pluviosis, non de Pluviis nebulosis; immò nec de Nubibus ipsis, quarum nusquàm ulla fuit mentio, cum sint merè accidentales, & ex varia vaporum textura pendentes, adeòque tùm cum depressione, tùm cum elevatione Mercurii compossibiles, juxtà varium pondus, quod vel simpliciter innatando, vel ad terram usque descendendo, possunt intrà aerem exercere: Cum igitur de Nebulis pluviosis loquatur Borellus, audiendus est de nebulis potissimùm ascendentibus vaporis specie, quibus videlicet solis aer potest dici imprægnari, & in morem spongiæ imbui, ut eidem pariter Borello placet, cum terminus iste tendentiam sursùm importet; non verò de descendentibus ad terram usque, quibus sic prodeuntibus aer desinit impręgnari, & incipit parere. Quas nebulas ascendentes solos aqueos vapores esse per serenitatem exhalantes colligitur ex ipso Borello prop. 64. ubi nebulæ ascendentis structuram assimilat structuræ fumi, qui procul dubio vaporosus assurgit, dicens Fumum esse aggregatum ex particulis minimis ab invicem separatis, ut præclarè in nebula observatur, & in aliis aqueis vaporibus, in quo textu nebulas, & vapores aqueos sub eadem promiscuè appellatione comprehendit, & paulò post subdit: Illa nebula, quæ representabatur continuà (& loquitur semper de ascendente, quam fumo proindè comparat) apparet esse conflata ex immensa multitudine exiguorum granulorum aquæ, quæ lento quodam motu per aerem agitantur, quales pariter istas nebulas, quas in casu nostro nomine pluviosarum indigitat, adamussìm describit, & in altissimis aeris partibus reponit in contextu: Vocat autem Pluviosas, seu, ut idem explicat, aqua gravidas, nō quia actu depluant, sed quia remota cum sint pluvię materia, in pluviam tandem sunt reversuræ, ad differentiam terrestrium, siccarumq; nebularum, quæ cum latè dissipentur abeuntes in aerem, nec pondus illius notabiliter augent, nec pluviosæ queunt stricto modo appellari: “At postquàm pluvia” (sequitur Borellus) “delapsa est” (vel secundùm partem, vel secundùm totum) “denuò Mercurius in fistula deprimitur”; proportionaliter videlicet ad pondus decidens, & ante novum vaporum reditum, quibus recurrētibus, recurrit iterùm prima pars ejusdem propositionis.

Sed ne videamur ludere in verbis, jàm palàm evidentissimè fiat genuinus sensus allatæ propositionis, qui profectò non alius esse potest ab eo, quem semel, atque iterum retulit immediatè ante Borellus ipse prop. 113. ut aliàs notavimus, scilicet, quòd “appropinquante pluvia Mercurius soleat elevari, pluvia verò jam actù cadente, deprimi, & quòd aer magis gravitet ante pluviam, quam in ipso pluvię descēsu”; Quarè cohęrenter ad istos clarissimos textus, idem prorsùs terminis universalioribus, ideòque diversis, concludit in prop. 115. quam tamen, priusquam statuat, evidentissimo experimento (quod accuratissimè institutum suppono) antecedenter demonstrat in prop. 114. quæ pro transcripta ad literam integrè hìc habeatur, utpote quæ secundùm omnia sua membra 115.ę in cujus gratiam præmittitur exactè respondet. Facta itaque seria horum omnium collatione, sensus iste indubitanter ex controversa propositione resultat, nempe, quod *Dùm aqueæ particulæ intrà aerem simpliciter degunt suprà superficiem Mercurii stagnantis, idem Mercurius ab addito isto pondere elevatur, dùm verò infrà illius superficiem concidunt, & terram incipiunt attingere, ab isto dempto pondere per gradus deprimitur,* quemadmodum immerso intrà puteum oleosum Barometro, citata prop. 114. additoque insuper Vase arena, vel aqua pleno (ut adduntur in aere aqueæ nebulę) Mercurius elevatur; eodem vero revoluto Vase, quandiù arena, vel aqua descendens Mercurii superficiem non prætergreditur (ut cum nebulæ remotissimo descensu lentè deorsùm vergentes nondùm delabuntur infrà Mercurium) tandiù præcisè Mercurius ibidem sistitur; at statìm ac infrà Mercurii superficiem delapsa arena, vel aqua putei fundum perreptat (ut nebulæ ipsæ, cum terram paulatìm attingunt) Mercurius quoque proportionalitèr sensìm deprimitur. Quibus dubio procul ad mentem Borelli sic stantibus non potest ullo pacto intelligi in allata prop. 115. pro nebula pluviosa Mercurium attollente nebula perpluens, & decidens in terram, ut eam assequatur, cum “pluvia jam actu cadente”, ut vidimus, “terramque premente, ac proptereà secundum aliquam portionem sui delapsa, deprimatur Mercurius”; sed debet constantèr intelligi quilibet aeris status ante vaporum translationem in terram, sive deinde (ut crebriùs assolet) serenus sit aer, & vapores congerat, aut discretos asservet, sive nubilus, & eos opaciores citrà descensum sustineat, sive denique sit in tali dispositione, ut vel nubilus, vel leviter solùm turbatus eosdem etiam incipiat remotè (præciso semper terræ contactu) deorsum dirigere; quarum omnium varietatum respicientium Prognosim temporum, in fundando suo universali Theoremate, aeris pondus, non temperiem explicante, minimè solicitus fuit Borellus Philosophum agens, non Astronomum.

Et hùc revocanda sunt, quæ suprà firmavimus de Pluvia vaporosa, & insensili tot rationibus, & effectibus sensibilibus manifesta, qua sola ritè examinata, nulla potest esse in Borelli propositionibus, & Experimentis dubietas; siquidem ex aliàs enumeratis Phœnomenis, quæ apud omnes audiunt à sæculo pro signis futuræ pluviæ, patet, vapores aqueos terram imbuere, atque comprimere, & in aere infimo nobiscum cohabitare quandòque longè ante pluviam sensibilem, & ipsa aliquandò etiam non succedente, immò in ipsa serenitate paululùm turbida; quarè etsi motis etiam ab alto cum lenta directione ad terram vaporibus, Mercurius adhùc altus sustineatur, ante eorum contactum cum superficie Terræ, talis tamen vaporum transitoria suspensio, & brevis est, & nobis occulta, ac cum sereno tempore plerùmque confusa, eo enìm ipso, quod vel leve illius inditium nobis apparet, jàm vapores nostram infimam regionem, & terram ipsam assequuntur; quarè tempus omne descensus illorum ante contactum terræ, à prævio tempore simplicis innatationis nequit distingui, sed cum eo prorsùs coincidit, tum quò ad premendum æqualiter Mercurium, tum quò ad nullos adhùc pluviosos producendos effectus nobis sensibiles. Cardo igitur difficultatis versatur in dignoscendo præcisè tempore, quo vapores isti terram premunt, vel non; cum verè non rarò apud nos perpluant, & per quandam veluti præcipitationem quasi è spongia exprimantur, ob inexplicabiles superioris Atmosphœræ agitationes, tùnc cùm minùs videntur perpluere, quod flantibus in ipsa, qualicunque, serenitate Austris, & Euronotis est manifestum, ut ideò quotiescunque crassior quædam humiditas, & mador in infimis corporibus, puta saxis, lignis, aliisque recensitis deprehenditur, sive id per nebulosam, nubilosam, turbatam, vel etiam serenam (eo quo potest modo) tempestatem contingat, totiès infallibiliter (& aliàs etiam cum minùs sensibilis est mador iste) actualem aqueorum vaporum descensum in terram liceat statuere: Undè mirum non est, si per aliquot horas, immò per diem quandoque integrum ante pluviam sensibilem conspicua reddatur Mercurii depressio, ab imminuto per vaporosam pluviam aeris pondere, atque discerpta substantia procedens, quam proptereà depressionem falsò quis vaporibus simpliciter innatantibus, vel terram nondùm assecutis adscribet. Quamobrèm inconcussum adhùc Doctissimi Borelli stat Theorema, quod “Dum aer nebulis pluviosis impręgnatur”, & ipsis gravidus manet in quacunque sui parte (dummodò fœtus terram non premat, secùs non ampliùs prægnaret aer) “tunc Mercurius elevatur: At postquam pluvia delapsa est”, seù postquam nebulæ, & vapores illi terram attigerunt (alleviato sic, vel partialiter, vel totaliter, vel sensibiliter, vel insensibiliter aeris pondere) “Mercurius in fistula denuò deprimitur”, proportionaliter ad descensum vaporum, & antequam recentibus iterùm, quòd paulò post solet contingere, Aer imprægnetur. Atque ità quanlibet pluviosam humiditatem comprehendendo Torricelliana fistula, in qua Mercurius per siccitatem crescit, & per humiditatem decrescit, sibi non minùs (ac forte universaliùs) Hygrometri, quam Barometri nomen poterit in posterum vindicare.

His in hunc modum statutis, progreditur ad demonstrandam Propositionem suam Vir Perspicacissimus subnectens: “Ab hoc evidentissimo experimento” (videlicet in antecedente prop. 114. enunciato) “Problema nostrum solvi posse censeo, quandoquidem quid aliud sunt nebulæ pluviosæ, scilicet aqua gravidæ, quam aggregatum ex innumeris granulis minutissimis aqueis?” (quàm benè concordat hic textus cum nuperrimè allato prop. 64. nebulam ascendentem, & fumo comparatam describente!) “Et cum prædicta nebula in altissimis aeris partibus innatat” (en explicita aeris inferioris serenitas per expressam innatationem rarioris, & diaphanæ nebulæ, & per situm altissimum, in quo eadem sustinetur) “vel lentissimo motu aqueæ particulæ ejus descendunt” (en aliqua nonnunquam serenitatis turbatio, quatenùs ex eadem prop. 64. “prædicta granula aquea copiosissima vagantia per aerem non facilè visibilia sunt sigillatìm ob eorum exiguitatem, sed possunt, quandòque magìs, quandòque minùs, pro varia raritate, vel densitate, transitum luci impedire”: Cum inquam lentissimo motu descendunt aqueæ altissimarum nebularum particulæ, hoc est errabundo, & tortuoso progressu obvios aereæ texturæ mæandros cæspitanter, ac obliquè pervadunt, ibidemque immorantes, & ab ipso adhùc aere sustentatæ variè, & lentè admodùm circumaguntur ad centrum, nondùm tamen, ut infrà ex contextu, terram attingunt, eamve usque adhùc humectando assequuntur) “procùl dubio suo pondere naturali augent aeris gravitatem” (quatenùs intrà illius vacuitates, ut alibi, superadditæ reconduntur, atque nonnihil immorando vagantur) “ideòque majori nisu Globum Terraqueum comprimunt, quàm aer purus, & aqueis guttulis omninò privatus constringere eum possit; & ideò fistula Mercurialis A. B. C. in infimo prædicto aere constituta comprimitur, nedùm à pondere superstantis aeris, sed præterea à pondere totius aquæ nebulam supremam componentis” (vocādo hanc ipsam aquam nomine iterùm supremæ, & altissimæ nebulæ, nunquàm verò Nubis, ut ipsam comitem serenitatem includeret.)

Hìc autem considerat Auctor aqueam vaporum naturam, in quam sunt resolvendi, & incrementum aerei ponderis per additionem eorum, sivè ipsi innatent aeri, sivè intrà eum longè à terra descendant, ac denique ejusdem aerei ponderis decremētum per hujusmodi vaporum (non sine terreis etiàm particulis) ablegationem, & translationem in terram; juxtà quas omnes itus, & reditus vicissitudines, alterna quoque succedit secundùm diversas Atmosphœrę partes, & secūdùm diversa itidem tempora, serenitatis, & pluviæ perpetuitas. Hìnc haud difficulter potest elici coniectura excelsi, atq; mirandi vaporum ascensus, & expressionis eorundem à Globo Terraqueo; cum enìm innumeras aeris vacuitates per totum Cap. 12. abundè probatas (quas etiamsi supponamus æthere perfusas, parùm refert) hoc loco supponat Borellus, facile est intelligere ad seriem doctrinæ illius, quod ubì aer secundùm notabilem portionem sui, sive ob pluvias antecedentes, sive ob quamlibet causam vaporosis aqueis guttulis interpositis magìs privatus, atque inanis extiterit, aer reliquus circumjacens, magisque plenus, ac densus Globi Terraquei superficiem (ut ejusdem, ut suprà, Borelli verbis utar) majori nisu constringat, ac illam constringat, & comprimat antedicta portio majoribus vacuitatibus scatens, in easque proptereà vacuitates, & capacia inania spatiola, ubi nulla est resistentia, necesse erit sursùm urgeri particulas aqueas usquè ad propinqui aeris æquilibrium, quemadmodùm in Vacuo Torricelliano Aqua per hujusmodi pressionem ad trigintaduorum pedum altitudinem elevatur. Sed quià sicuti de fumo notat idē Borellus prop. 66. quòd absque exhalationibus igneis non possent ad insignem altitudinem fumi particulæ elevari, & concludit ab igneis particulis fumum rarefactum elevari posteà ab impulsu gravioris aeris ambientis per expressionem, ità & de Aqua animadvertit prop. 275. certum esse ignis particulas seu exhalationes, perpetuò discurrere, fluereque per omnia corpora tàm densa, quàm fluida, & quò major erit copia discurrentium igniculorum, eò magìs corpora inertia, ut sunt aquæ particulæ intrà aquam æquilibratæ, agitari, impellique posse, & perseverante præsertìm Aqua in statu fluido, per eam procùl dubio insignem copiam igniculorum diffundi, & agitari; & in progressu fidentiùs infert, probabile esse, ut in statu præsertìm fluiditatis magna copia igniculorum, vel exhalationum ignearum impellere possit minimas Aquæ particulas, easque insinuare intrà vacua spatia tubulorum aereorum; estò etiàm quòd per transennam in prop. 168. aqueis vaporibus non modò concesserit, præter vacuitatum repletionem, particulas ipsas aereas è suis quandòque loculis nonnihil dimovere, & eas perterebrare, ut viam sibi parent ad vacuum (non ità tamèn ut procùl abeant aereæ, sed tantummodò ut cedant in se ipsas, suasque intimas vacuitates receptę) verùm etiam eosdem vapores ab aqua hyemis tempore motu placido difflari protulerit absque adiumento ignis (intelligendo tamen defectum ignis sensibilioris, ad differentiam vaporum ferventis aquæ) aut alterius, ut inquit, rapidæ violentiæ: cujus textus, etsi occasionalis, sensum cum dogmaticis nupèr allatis potest conciliare quilibet intentionem Auctoris in diversis hisce casibus accuratiùs attendet: in quo insuper textu, ut & in aliis infrà adducendis, licet vapores aqueos, atque nebulas nil aliud esse, quam congeriem exilissimarum particularum aquæ prodiderit, attamen hoc tantummodò relatè ad potiorem partem concretum vaporis constituentem, & denominationem aquei illi tribuentem intellexit, cum cœteroqui in ipsis vaporibus inclusos perpetuò, ut suprà, simul igniculos, ubique comprehendat, atque supponat; quod una hìc pro pluribus vice admonuisse sufficiat: Quia inquam indubitanter ex Borelli mente intrà ipsam aquam (idem dico proportionaliter de terreis exhalationibus) aliqua degit subtilior materia, sive à Sole, sive ab Æthere, sive ab Ignibus subterraneis, aliove quolibet calore Terræ concentrico derivata, quæ jugi suo motu particulas ejusdem aquæ indesinenter evolvit, hinc fit, ut eædem halituosæ particulæ intrà aeris spatiola assurgentes (dato etiam, quòd simplex aqua ad extremam tenuitatem quacunque vi cum plurima superficie redacta possit se sola aeri innatare, ut ipsi aquæ auri folia supernatant) cum non nisi à susceptis igniculis queant attenuari, & dividi, ipsis idcircò intimè immixtis, vel alia qualibet leviore interclusa verosimilitèr turgeant materia (quæ propter summam tenuitatem ultrà omnia corpuscula ponderosiora, etiam, si lubeat, ob eorum pressionem superassurgit) adeòque avolantes vapores hujusmodi non sint, rigorosè loquendo, simplicissima aqua, sed adiunctam habeant tantam leviorem materiam, ut cum ea concretum quoddam rariùs, seu moleculam quandam ex majori aquę, & minimo alterius materiæ pondere conflatam constituant (ut in bullis puerilibus ex aqua, sapone, & spiritu insufflato confectis fieri observat Borellus citata prop. 259.) quæ rara, inanis, & expansa molecula sic contexta absolutè æquè solum, vel minùs etiam gravitet, ac gravitat aer data paritate molis, ac proindè suprà sortem, & Libellam Aquæ intrà Vacuum ascendentis assurgat, repletisque disgregato agmine plurimis ejusdem aeris spatiolis (quæ ex propositionibus 259, & 274. ingentia valdè sunt comparativè ad molem aeris densam) auctoque semper per sui additionem novo pondere, in ipsum etiam aerem, à quo sursùm exprimitur, nonnunquàm facescat, ut in vaporosis effluviis ab aqua fervente elevatis quotidiè cernimus. Intrà elatiorem ergò aeris regionem tandiù spatiantur moleculæ, seù, ut cum Borello loquar, Nebulæ istæ pluviosæ, donec à ventis potissimùm, vel alia de causa turmatìm agitatæ, motæ, & confusæ ulteriorem densitatem, & opacitatem acquirant, ac per majorem tandèm contactum ad invicem diffringantur, avoletque illicò in supremam regionem contentus halitus, ipsæque effętę, ac in aqueam nativam simplicitatem redeuntes, molem, & corpus reinduant pari mole subiecti aeris gravius, non alia quidem via acquisito pondere, nisi ob variatam, acquisitamve molem densiorem, & ob materię subtilioris exclusionem, ut in distillationibus artificialibus, earumque primò vaporosis nebulis, postmodùm successivis concretis imbribus palàm deprehendimus. In hac autem vaporosa metamorphosi in aquea primæva natalia iterùm redeunte, talis ut plurimùm servatur progressus, & ordo, ut antecedentèr ad pluviam sensibilem, ac successivè perseverante pluvia, exiles, & invisibiles (densiores quippè) vapores aquei paululùm graviores aere, ut suprà, redditi, prævio, & durabili influxu per insignem loci tractum, infimum ipsum aerem clandestino madore imbuant, terramque simul lentè, occultè, ac prorsùs insensibiliter conspergendo, ejusdem aeris clàm se exonerantis pondus, ac pressionem imminuant, postmodùm unitis per majorem adhùc contactum crassioribus disruptarum molecularum particulis, in guttas tandèm concrescant, pluviam sensibilem efformantes, præcipiti nisu, & festinantèr, (medio videlicèt subterfugiente, & impetum ruentis molis minimè sustinente) inferiùs reducem.

Ex his omnibus varium Atmosphęrę statum pro diversa tempestatum habitudine satìs exprimentibus, rationabilitèr colligi potest, serenum aerem, serenitate potissimùm pluviam antecedente, etsi in inferiore sui parte rutilans sit, magna tamèn vaporum copia turgere in suprema, & altissima (ut suprà verbis Borelli retulimus) ad quam cum insuper clarè non pertingat humanus oculus, qui vìx verę serenitatis est Judex competens ad modicum Atmosphœræ intervallum, atro-cœruleum longinqui aeris colorem (diaphanum quippè) serenum judicat, præcipuè cum nebulæ ibidem degentes sint in morem corpusculorum in Solis radiis conspicuorum intrà cubicula, nec proptereà aeris serenitatem rigorosè tollentes, similitudinem adducente Borello in citata prop. 64. E’ contrà quando vapores, vel nubium specie, vel turbidiore solùm influxu descendendo infimum aerem, terramque ipsam inficiunt (quod dùm insensibiliter perpluunt, solet contingere) tunc aerem, qui verè pluviosus est, nubilum, & caligantem tantummodò judicat oculus; delapso vero universo vaporum cumulo, nitidiorem satis, perspicuam, pellucidam, minusque luteam priore serenitatem intueri certiùs suademur, cœruleo colore, & glasteo (qualis ferè nubibus quandòque fulmineis per æstatem competit) in vividiorem, & splendidiorem converso; Nec prorsùs iniuria sensuum fidem videtur eludere Borelliana hæc hypothesis tot vapores sereno, & luminoso aeri tribuens, quot nubiloso, & opaco; quandoquidèm notum est plùs vaporum, & materiæ crassioris inesse candelæ accensæ, cujus è lumine lumen carpimus, quàm recèns extinctæ, cujus fumo cæcutimus. Quibus ità se habentibus, & ad regulam ponderis intrà aerem crescentis, & decrescentis, crescente quoque, & decrescente intrà fistulam Toricellianam Mercurio, cohærenter subiungit Borellus: “Itaq; per aliquod tempus, antequam pluvia descendat”, (non verò dùm Nebulæ jàm specie descendit; immò nec immediatè ante, sed per aliquod tempus antequàm pluvia, etiàm insensilis, descendat, ut serena semper magis, nec ullo pacto pluviosa innuatur constitutio) “fieri potest ut Mercurius in fistula supremam illam” (non solum modicam) “altitudinem M. pertingat, in eaque permaneat” (ut per hanc insignem elevationem permanentem, non immediatam, sed tardiusculam, & usque ad depressionem Mercurii protrahendam pluviam rursùs insinuet) “Et hoc nedùm à nebulis, sed à quacunque alia causa gravitante effici potest; Si enim terrestris pulvis à Vento, vel alia commotione sursùm impellatur” (quemadmodùm sursùm impelluntur Nebulæ pluviosę) “atque per aerem dissipetur, spargaturque” (ut illum ibidèm dispergi, & diù suspensum detineri prop. 65. notat idem Borellus) “tunc nemo dubitat aerem graviori nisu superficiem Orbis Terraquei comprimere. Si postea à qualibet causa nebula impellatur” (sermo adhùc est principalitèr de nebula insensili, seù, quod idem est, de vaporibus, & non præcisè de pluvia sensibili) “ut nimirùm terram attingat, scilicèt pluvia paulatìm” (hoc est lentè, & insensibiliter) “terram assequatur, eamque humectet” (inquit solùm humectet, non perluat, inundet, vel saturet, ut simplicem etiàm humectationem, qualem citrà pluviam sensibilem sensibiliter observari retulimus, ex vi istius textus comprehèndat) “tunc patet innumera aquæ granula terræ inniti, neq; ampliùs aeris gravitatem” (dicamus & graviditatem) “& compressionem augere” (ad differentiam lentissimi illius motus, quo descendētes aqueas nebularum particulas aeris gravitatem augere suprà dicebat idem Borellus, omnem tunc penitùs terræ contactum excludens, aeremque proptereà nebulis pluviosis adhùc prægnantem appellans; qui sanè duo textus de eadem nebula descendente, atque aeris gravitatem augente ante contactum terræ, post contactum verò minuente, ad invicem sunt conferendi, & clarè distinguendi pro nostra, & Borelli ipsius indemnitate) “Et quia à terra subiecta sustentantur, non possunt ut priùs suo naturali pondere comprimere superficiem infimam Mercurii stagnantis, & proptereà semper à minori pondere Mercurius in C. comprimitur, prout magis pluvia ad terram perducitur, & prout magis aer illo pondere alleviatur” (quę omnia Mercurii depressionem, & aeris expurgationem per gradus apprimè explicant, quià pluviam simùl insensilem sensibilis Prodromam ex antedictis supponunt) “Et propereà superficies ejus in suprema fistulæ parte sensìm deprimitur usque ad infimum situm F.” Atque hic est terminus depressionis. Post pluviæ verò delapsum, quemadmodùm per aliquod breve tempus hujusmodi depressio perdurat, sic paulò post per gradus iterùm Mercurius incipit elevari ad calculum, & mensuram novi vaporum ascensus.